Alergia na pleśń i grzyby – objawy, przyczyny i leczenie
23.06.2024Alergia jest nieprawidłową odpowiedzią układu odpornościowego na substancje zwane alergenami, w przypadku uczulenia na pleśnie i grzyby alergenami są zarodniki grzybów pleśniowych. Alergia na grzyby i pleśnie może mieć charakter sezonowy lub całoroczny, gdyż niestety na ekspozycję na nie jesteśmy narażeni zarówno na zewnątrz, jak i w domu! Jak wyglądają objawy alergii na pleśń? Jak przebiega jej leczenie?
Spis treści:
- Objawy alergii na pleśń i grzyby
- Przyczyny alergii na pleśń i grzyby
- Leczenie alergii na pleśń i grzyby
- Jak unikać pleśni i grzybów w domu?
Objawy alergii na pleśń i grzyby
Mówiąc o alergiach wziewnych, zwykle myślimy o pyłkach lub roztoczach kurzu domowego, jednakże do grona tych najbardziej rozpowszechnionych chorób alergicznych zalicza się także alergia na grzyby i pleśnie. Szacuje się, że dotyczy ona 10-20% populacji. Pleśnie stanowią źródło nawet kilkudziesięciu substancji alergizujących – alergenów wziewnych, kontaktowych i pokarmowych. W wyniku kontaktu z alergenem u osoby uczulonej pojawiają się charakterystyczne objawy alergii na pleśń. W zależności od tego, jakie grzyby pleśniowe (strzępkowe) uczulają, alergia może mieć charakter sezonowy lub całoroczny. Warto powiedzieć, że pleśnie są przyczyną alergii zawodowej częstej m.in. wśród piekarzy, piwowarów, rolników i ogrodników.
Jakie są typowe objawy alergii na pleśń?
Przede wszystkim są to objawy ze strony układu oddechowego, ale często towarzyszą im również dolegliwości skórne i oczne. Objawy alergii na pleśń to głównie wodnisty wyciek z nosa, częste kichanie oraz uczucie zatkanego nosa, zapalenie zatok przynosowych, swędzenie, podrażnienie i obrzęk błony śluzowej nosa, a także podrażnienie śluzówki gardła, napadowy kaszel, duszności, świszczący oddech. Alergia na grzyby może się również objawiać zaczerwienieniem, swędzeniem, pieczeniem i łzawieniem spojówek.
U osób chorujących na astmę oskrzelową może nastąpić zaostrzenie jej objawów. Dodatkowo w wyniku kontaktu z zarodnikami grzybów pleśniowych może wystąpić alergia kontaktowa w postaci atopowego zapalenia skóry, pokrzywki, zaczerwienienia i świądu skóry, a po spożyciu produktów zawierających te alergeny także objawy alergii pokarmowej. Niewykluczone są reakcje uogólnione. Stała ekspozycja na pleśnie może wywoływać ból głowy i uczucie przewlekłego zmęczenia. Mało tego, alergia na pleśń może się przyczynić do wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego, który stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia!
Jak rozpoznać objawy alergii na grzyby?
Pojawienie się jakichkolwiek objawów alergicznych zawsze wymaga rozpoczęcia diagnostyki w kierunku chorób alergicznych. Należy umówić się na wizytę u alergologa (na NFZ lub prywatnie) i wykonać zlecone przez niego testy na alergię. Zwykle są to punktowe testy skórne oraz badanie krwi wykrywające przeciwciała klasy IgE skierowane przeciw konkretnym alergenom. Trzeba pamiętać, że dopiero rozpoznanie przyczyny alergii na pleśń umożliwia jej skuteczne leczenie!
Przyczyny alergii na pleśń i grzyby
Grzyby są jednymi z najbardziej rozpowszechnionych w przyrodzie organizmów żywych. Oczywiście nie wszystkie z nich potrafią uczulać, mimo to alergia na pleśnie uważana jest za jedną z najczęściej występujących chorób alergicznych. Częścią grzybów, która odpowiada za występowanie reakcji alergicznych, są zarodniki, choć czasem uczulają również fragmenty grzybni. Zarodniki grzybów są mikroskopijne, łatwo unoszą się w powietrzu i jeszcze łatwiej wnikają przez drogi oddechowe do organizmu, co u osób uczulonych wywołuje objawy alergii na pleśń.
Które grzyby wywołują alergię? Jako najczęstsze przyczyny alergii na pleśń wymienia się grzyby z rodzaju Alternaria i Cladosporium. Są to grzyby zewnątrzdomowe, ich stężenie w powietrzu jest zmienne, dlatego osoby na nie uczulone muszą śledzić kalendarz pylenia. Najszybciej namnażają się one, gdy pojawiają się sprzyjające warunki – wyższa wilgotność powietrza, temperatura powyżej 10st. C i jednocześnie dostępna jest duża ilość obumierających resztek organicznych w glebie, gnijące drewno i zwiędłe liście. Alergia na grzyby z rodzaju Alternaria i Cladosporium ma charakter sezonowy z nasileniem objawów w okresie letnio-jesiennym.
Choć grzyby z rodzaju Alternaria i Cladosporium określa się jako zewnątrzdomowe, to niestety mogą się „czaić” także w domu. Grzyby z rodzaju Cladosporium znajdują się m.in. w zbożach, zbutwiałych liściach, roślinach doniczkowych oraz w warzywach, owocach i serach. Można się na nie natknąć w pobliżu zbiorników wodnych i w słabo wentylowanych pomieszczeniach. W powietrzu najwyższe stężenie osiągają w okresie od maja do sierpnia, natomiast przy minusowych temperaturach ich stężenie jest niemal zerowe. Jeśli chodzi o grzyby z rodzaju Alternaria, to rozwijają się w glebie, słomie i zbutwiałych liściach, w roślinach doniczkowych, nieświeżych warzywach i owocach. Ich najwyższe stężenie notuje się w lipcu i sierpniu, zaś zimą prawie ich nie ma.
Alergia na grzyby pleśniowe może być również wywoływana przez zarodniki wewnątrzdomowe, czyli grzyby z rodzaju Aspergillus i Penicillium. Grzyby te występują w zamkniętych pomieszczeniach – w mieszkaniach, domach, bibliotekach i miejscach pracy. Ze względu na stałą ekspozycję na grzyby znajdujące się w domu objawy alergii na pleśń utrzymują się przez cały rok na podobnym poziomie, choć zdecydowanie najcięższy dla alergików jest okres jesienno-zimowy. Dlaczego? W tym czasie mieszkania są stosunkowo rzadko wietrzone, para wodna nie znajduje ujścia, przez co wzrasta wilgotność powietrza, a tym samym pojawiają się warunki korzystne dla wzrostu grzybów.
Ulubionymi miejscami grzybów z rodzaju Aspergillus i Penicillium są słabo wentylowane, ciepłe, wilgotne i ciemne pomieszczenia, np. łazienki, piwnice, strychy, poddasza, pralnie. Ponadto pleśń często gromadzi się w otworach wentylacyjnych, klimatyzacji, odpływach zlewów, zmywarkach, koszach na śmieci, ziemi w doniczkach, nieprawidłowo przechowywanej żywności (w warzywach i owocach, mięsie i nabiale). Zarodniki grzybów i pleśni znajdują się także w kurzu domowym. Warto wiedzieć, że grzyby z rodzaju Aspergillus i Penicillium nie stanowią tylko przyczyny alergii na pleśnie. Wytwarzają one toksyny, które działają immunotoksycznie, teratogenie, mutagennie i rakotwórczo. Mykotoksyny mogą powodować m.in. zatrucia oraz choroby układu oddechowego.
Leczenie alergii na pleśń i grzyby
W przypadku każdego rodzaju alergii kluczowe jest unikanie alergenów! Alergia na grzyby pleśniowe nie jest wyjątkiem. Niestety w przypadku zarodników pleśni jest to niebywale trudne. Należy jednak podjąć się tych starań. Jednocześnie w przypadku nasilenia objawów należy rozpocząć farmakologiczne leczenie alergii na grzyby. Co więcej, jeśli jest to możliwe, warto poddać się odczulaniu, czyli immunoterapii alergenowej. Polega ona na stopniowym zwiększaniu odporności organizmu na substancję uczulającą poprzez podawanie niewielkich dawek alergenów! A jak powinno wyglądać objawowe leczenie alergii na grzyby?
Jakie leki pomagają na alergię na pleśń?
Ze względu na to, że alergia na pleśń ma bardzo zróżnicowany obraz kliniczny, wymaga stosowania różnych leków. Wskazane są doustne leki na alergię (leki przeciwhistaminowe), a także leki do stosowania miejscowego wymierzone w konkretne objawy. W przypadku dolegliwości ze strony układu oddechowego zaleca się stosować krople i spraye donosowe, np. aerozol do nosa OtriAllergy Control. Dodatkowo zalecane są leki miejscowe o działaniu obkurczającym naczynia krwionośne, kortykosteroidy o działaniu przeciwzapalnym oraz kromony. Na swędzące, zaczerwienione i piekące oczy polecane są krople do oczu na alergię, sprawdzą się w szczególności leki z olopatadyną, np. krople do oczu Starazolin Alergia. Zaostrzenie objawów skórnych wymaga zastosowania maści sterydowych (np. na receptę lub z hydrokortyzonem – bez recepty).
Domowe sposoby na złagodzenie objawów alergii
Warto stosować wodę morską i sól fizjologiczną do wypłukiwania alergenów z nosa i oczu. W przypadku uciążliwego dyskomfortu ze strony oczu można stosować kompresy za świetlika lub rumianku. Złagodzić objawy alergii na pleśń pomogą także zioła. Polecane są szczególnie te, które hamują wydzielanie histaminy, np. rumianek i dziurawiec. Poza tym wskazane jest wspomaganie układu immunologicznego. Należy to robić na kilku poziomach, m.in. dbając o dietę bogatą w witaminy, minerały, kwasy Omega-3 i antyoksydanty, jak również stosując suplementy diety wzmacniające odporność, m.in. probiotyki.
Jak unikać pleśni i grzybów w domu?
Zostało już wspomniane, że unikanie alergenów może nie być najprostsze, jest jednak kilka sposobów na to, jak zminimalizować ekspozycję na zarodniki grzybów pleśniowych. Najważniejsze jest dbanie o porządek. Z największą dokładnością należy czyścić łazienki, piwnice, pomieszczenia, gdzie znajduje się pralka oraz kuchnię. Do czyszczenia armatury, fug, kabin i zasłonek prysznicowych należy stosować produkty, które zawierają substancje zabijające pleśń i zapobiegające jej rozwojowi. Trzeba też regularnie oczyszczać otwory wentylacyjne i klimatyzację.
Warto zakupić oczyszczacz powietrza. Takie urządzenie skutecznie oczyści powietrze z kurzu domowego, zarodników pleśni oraz innych alergenów wziewnych. Oprócz porządku bardzo istotne jest także utrzymywanie odpowiedniej wilgotności powietrza na poziomie 40-60%. Należy często wietrzyć pomieszczenia, podczas gotowania zaleca się włączać okap, a podczas kąpieli wyciąg w łazience. Jeśli w domu jest problem z wilgocią, zaleca się zainwestować w osuszacz powietrza. Światło słoneczne to naturalny wróg grzybów, więc przy pięknej pogodzie należy odsłonić wszystkie okna, aby jak najwięcej słońca wpadało do środka.
Osoby uczulone na pleśnie i grzyby muszą niestety zrezygnować z roślin w domu, gdyż stanowią dobrą pożywkę dla grzybów, ponadto nie powinny one podejmować się prac w ogrodzie, a jeśli już będą to robić, powinny zakładać maseczkę ochronną. Gdy alergik ma ogród, ważne jest, aby regularnie kosić trawnik, grabić liście i usuwać gnijące rośliny, najlepiej jednak, aby te czynności wykonywał za niego ktoś inny!
Jeśli w domu pojawią się na ścianie jakiekolwiek wykwity pleśni, trzeba je natychmiastowo usunąć. Zaleca się też ograniczyć ilość przedmiotów, które mogą być siedliskiem alergenów (zaleca się całkowicie zrezygnować z dywanów), jak również unikać trzymania w domu nieświeżych i nadpsutych produktów spożywczych. Każda plamka pleśni m.in. na owocu lub warzywie oznacza, że cały produkt trzeba wyrzucić, nie nadaje się on do jedzenia!
Dodatkowo trzeba unikać produktów spożywczych, które mogą zawierać grzybnię pleśni. Ich spożycie może zaostrzać objawy alergii. Takimi pokarmami i napojami są m.in. sery – głównie sery pleśniowe, pieczywo i inne wyroby z drożdżami, wędliny wędzone chemicznie, winogrona, suszone owoce – morele, śliwki, rodzynki i daktyle, orzechy, sos sojowy, ketchup, piwo, wino (zwłaszcza domowe), szampan.
Alergia na grzyby pleśniowe może mieć charakter sezonowy z zaostrzeniem w okresie letnim, jednakże może być także aktywna cały rok. Osoby uczulone na pleśnie nie są bezpieczne nawet we własnych domach. Zbyt wysoka wilgotność i temperatura w pomieszczeniach sprzyjają namnażaniu się grzybów. Ze względu na to, że nie jest łatwo unikać alergenów, należy mieć w apteczce odpowiednie leki na alergię, które złagodzą pojawiające się uciążliwe objawy.
