Alergia u dzieci – przyczyny, objawy i leczenie
15.06.2024Czy Twoje dziecko nieustannie kicha i cieknie mu z nosa jak z zepsutego kranu? A może jego skórę pokrywa swędząca wysypka? Czy też drapie go w ustach po zjedzeniu jakiegoś produktu? Niestety to niechybny znak, że to może być alergia. Jakie są przyczyny alergii u dziecka? Co robić, aby łagodzić jej objawy?
Spis treści:
- Co powoduje alergię u dzieci?
- Objawy alergii u dzieci
- Jak odróżnić alergię od innych chorób?
- Leczenie alergii u dzieci
- Profilaktyka i zapobieganie alergii u dzieci
Co powoduje alergię u dzieci?
Alergia u dzieci to nadwrażliwość organizmu na czynnik środowiskowy (alergen), który zwykle u większości osób nie wywołuje żadnej reakcji. U dzieci z predyspozycją do alergii kontakt z alergenem powoduje nieprawidłową reakcję układu odpornościowego, który traktuje nieszkodliwą substancję jako niebezpieczną. W efekcie do jego zwalczania „deleguje” on przeciwciała, a to prowadzi do rozwoju stanu zapalnego i wystąpienia typowych dla alergii objawów.
Najmłodsi najczęściej zmagają się z alergią pokarmową, katarem siennym, astmą i atopowym zapaleniem skóry. Objawy alergii u dzieci zwykle wywołuje kontakt z roztoczami kurzu domowego, z pleśniami, z pyłkami roślin, sierścią, nabłonkiem i śliną zwierząt domowych, lateksem, produktami spożywczymi (głównie z białkiem mleka krowiego, białkiem jaja kurzego, soją, pszenicą, truskawkami, orzechami i orzeszkami ziemnymi, rybami i skorupiakami), substancjami zawartymi w kosmetykach i detergentach (jest to alergia kontaktowa u dzieci). Ponadto może też występować alergia na leki, jad owadów i nikiel, a nawet uczulenie na słońce. A dlaczego właściwie u niektórych pojawia się alergia? Może do tego prowadzić wiele czynników:
Środowiskowe przyczyny alergii
Coraz więcej wskazuje na to, że wzrost przypadków alergii jest efektem naszych własnych działań, które przyczyniają się do zanieczyszczania środowiska i zmian klimatycznych. Zła jakość powietrza, spaliny, a przede wszystkim toksyczny smog niszczą systemy obronne organizmu, negatywnie wpływają na układ oddechowy i odpornościowy, a to zwiększa ryzyko rozwoju alergicznego nieżytu nosa i astmy. Nierzadko przyczyny alergii u dziecka należy upatrywać właśnie w tym, że kobieta będąca w ciąży była narażona na ekspozycję na zanieczyszczone powietrze oraz na dym tytoniowy. Trzeba też dodać, że na powszechność występowania chorób alergicznych wpływ mają też zmiany klimatu. Z powodu wydłużenia okresu pylenia, rozciąga się okres ekspozycji na alergeny roślinne.
Czynniki genetyczne a alergia u dzieci
Uważa się, że uwarunkowania genetyczne są ważnym czynnikiem zwiększającym skłonność do alergii. Ryzyko wystąpienia alergii u dziecka jest dużo wyższe, gdy w najbliższej rodzinie są alergicy. Głównie dotyczy to rodziców – gdy oboje mają alergię, prawdopodobieństwo, że ich dziecko będzie się zmagać z tą chorobą, wynosi ponad 60-80%!
Objawy alergii u dzieci
Objawy alergii u dzieci nie są jednolite, to, z jakimi dolegliwościami maluch będzie się zmagał, zależy od rodzaju alergenu. Jeśli chodzi o alergeny wziewne (np. pyłki, kurz) można się głównie spodziewać alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa. Ponadto pojawiają się objawy oczne takie jak świąd i pieczenie oczu, zaczerwienienie spojówek, nadmierne łzawienie oczu, a czasem światłowstręt, także wysypka w okolicy nosa i oczu. Alergia kontaktowa u dzieci powoduje wystąpienie typowych objawów skórnych. Zróżnicowane objawy daje alergia pokarmowa u dzieci.
Należy też wspomnieć, że alergia u dzieci może przybrać bardzo ciężką postać, czyli może wystąpić reakcja anafilaktyczna, której konsekwencją jest wstrząs anafilaktyczny z nudnościami, dusznościami, kołataniem serca, zawrotami głowy i drgawkami. Jest to niebezpieczny stan, który stwarza bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia. W przypadku dzieci najczęściej do anafilaksji dochodzi w wyniku kontaktu z alergenami pokarmowymi, lekami i jadem owadów.
Jeśli chodzi o najczęstsze objawy alergii u dzieci, to dzieli się je na trzy grupy:
Skórne reakcje alergiczne u dzieci
Alergia skórna u dzieci najczęściej objawia się pokrzywką, wysypką, świądem skóry, czerwonymi, łuszczącymi się plamami, rumieniem, wypryskiem kontaktowym, jak również obrzękiem naczynioruchowym.
Problemy z oddychaniem – alergia oddechowa u dzieci
Typowe przy alergii jest napadowe kichanie i wodnisty katar (wydzielina z nosa dosłownie cieknie), uczucie swędzenia i drapania w nosie i w gardle, suchy kaszel, świszczący oddech i trudności w oddychaniu.
Objawy pokarmowe
Alergia pokarmowa u dzieci może objawiać się obrzękiem warg i języka, drapaniem i swędzeniem w jamie ustnej, trudnościami w połykaniu, brakiem apetytu, dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi, w tym silnym bólem brzucha, wzdęciami z oddawaniem gazów, skurczami jelit, nudnościami, wymiotami i biegunką.
Jak odróżnić alergię od innych chorób?
Jak łatwo zauważyć, wiele objawów ze strony układu oddechowego występuje zarówno przy alergii, jak i infekcjach dróg oddechowych. Są jednak między nimi różnice, które pozwalają je rozróżnić. Podczas przeziębienia katar początkowo jest wodnisty, z czasem jednak gęstnieje i zmienia kolor, podczas alergii wydzielina jest cały czas wodnista, w dodatku katarowi alergicznemu towarzyszy seryjne kichanie i swędzenie oczu.
Gorączka przy alergii u dzieci nie występuje prawie nigdy, więc wzrost temperatury ciała również będzie wskazywał na infekcję. Co więcej, dobrą wskazówką różnicującą alergię od innych chorób może być nasilenie objawów. Jeśli objawy pojawiają się nagle, zwłaszcza w sezonie wiosenno-letnim lub utrzymują na stałym poziomie przez cały rok, można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że to alergia.
Gdy rodzice zaobserwują u dziecka dolegliwości, które mogą wskazywać na alergię, nie powinni zdawać się na intuicję. Powinni jak najszybciej zgłosić się do lekarza rodzinnego, który następnie skieruje do alergologa. Specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad, zleci odpowiednie badania i testy na alergię. Zwykle wykonuje się testy skórne, trzeba jednak wiedzieć, że najwcześniej można je przeprowadzić u dzieci od 3.-4. roku życia. U młodszych dzieci wskazane są testy serologiczne z krwi, które pozwalają oznaczyć wartość IgE swoistego dla danego alergenu. Najbardziej pracochłonne jest badanie eliminacyjne polegające na stopniowym wykluczaniu z diety potencjalnych alergenów. Należy pamiętać, że alergia u dzieci wymaga regularnych wizyt u alergologa i monitorowania stanu zdrowia!
Leczenie alergii u dzieci
Leczenie alergii u dzieci wygląda podobnie jak u osób dorosłych. Kluczowe jest unikanie alergenu oraz przeciwhistaminowe leki na alergię. U najmłodszych leczenie alergii powinno się zawsze odbywać pod kontrolą lekarza. On też powinien dobrać odpowiednie leki na alergię dla dzieci. Dla młodszych alergików najlepsze będą oczywiście preparaty w płynie, np. syrop Duozinal. Natomiast tabletki na alergię dla dzieci można stosować dopiero, gdy będą one trochę starsze. Oprócz preparatów doustnych pozostałe leki na alergię dla dzieci należy dobrać do objawów, np. na katar sienny pomocne będą krople do nosa dla dzieci z alergią, na swędzenie i łzawienie oczu polecane są przeciwalergiczne krople do oczu, zaś na objawy skórne – maści przeciwhistaminowe.
Oprócz leków hamujących uwalnianie histaminy w niektórych przypadkach lekarz może zlecić inne medykamenty. Jeśli u dziecka pojawią się duszności, konieczne mogą być leki rozkurczowe i glikokortykosteroidy w formie wziewnej. Wspomagająco warto stosować domowe sposoby na alergię u dzieci. Do oczyszczania i udrażniania nosa zaleca się stosować wodę morską w aerozolu, a do przepłukiwania oczu sól fizjologiczną. W przypadku suchości i podrażnienia oczu pomocne będą krople z hialuronianem sodu i dekspantenolem.
Leczenie alergii u dzieci przede wszystkim ma charakter objawowy, jest jednak możliwość leczenia przyczynowego. U dzieci powyżej 5. roku życia, u których nie ma przeciwwskazań, można spróbować odczulania, czyli swoistej immunoterapii alergenowej. Polega ona na podawaniu niewielkich dawek alergenów, dzięki czemu dochodzi do uodpornienia układu odpornościowego na daną substancję. Odczulanie jest dość długim procesem, może trwać nawet kilka lat, jednak efekty wynagradzają te trudy.
Profilaktyka i zapobieganie alergii u dzieci
Jedynym pewnym sposobem zapobiegania występowaniu objawów alergii jest unikanie kontaktu z alergenem, jednakże nie w każdym przypadku jest to proste. Mimo to rodzice powinni podjąć wszelkie starania pozwalające zmniejszyć ryzyko ekspozycji na alergen. Alergia na trawy, chwasty, drzewa wymaga dobrej znajomości kalendarza pylenia. W okresach, gdy dana roślina pyli, dziecko powinno unikać przebywania na zewnątrz, zwłaszcza przy bezwietrznej, słonecznej pogodzie w godzinach, gdy stężenie alergenów w powietrzu jest najwyższe. W tym czasie nie należy też otwierać okien.
Przy alergii wziewnej na pyłki, sierść i roztocza należy także zadbać o odpowiednie zabezpieczenie mieszkania. Warto zakupić takie sprzęty jak odkurzacz z filtrem HEPA oraz oczyszczacz powietrza. Z sypialni dziecka należy usunąć jak najwięcej przedmiotów, które łapią kurz. Bardzo ważne jest to, aby dziecko spało na hipoalergicznym materacu w hipoalergicznej pościeli. Oczywiście konieczne jest regularne i bardzo dokładne sprzątanie, zaś wszystkie koce, pościele, poduszki i pluszaki trzeba często prać.
Jeśli problemem jest alergia skórna u dzieci, wymagana jest bardzo delikatna higiena i pielęgnacja ciała. Wszystkie kosmetyki powinny być hipoalergiczne i bezzapachowe, najbardziej polecane są emolienty, które doskonale się sprawdzają dla skóry wrażliwej, atopowej i skłonnej do podrażnień i alergii. Ważne jest także, aby prać bieliznę, ubrania i inne tekstylia w płynach i proszkach dla alergików. Alergia pokarmowa u dzieci jest częstym zjawiskiem, aby uniknąć występowania jej objawów, niezbędne jest wyeliminowanie z diety alergenu, np. białka jaja kurzego lub białka mleka krowiego.
Czy można uniknąć rozwoju alergii? Niestety nie da się jej zapobiec, choć istnieją sposoby, które mogą zmniejszać ryzyko jej wystąpienia. Ważnym działaniem profilaktycznym, o które mama może zadbać od pierwszych dni życia dziecka, jest karmienie piersią. Uważa się, że u dzieci karmionych piersią ryzyko wystąpienia alergii jest mniejsze. Mleko matki zawiera drogocenne substancje, które wzmacniają system immunologiczny dziecka oraz wspierają proces dojrzewania jego układu pokarmowego.
Należy również działać holistycznie, dbając o ogólny stan zdrowia dziecka. Kluczowa jest zdrowa dieta i aktywność fizyczna, które są ważnymi filarami wzmacniania odporności. Trzeba też zwracać uwagę na to, w jakim środowisku przebywa dziecko. Należy zrezygnować ze spacerów, gdy jakość powietrza jest zła, kategorycznie trzeba unikać ekspozycji malucha na dym papierosowy. Dodatkowo jako wsparcie dla układu odpornościowego po konsultacji z lekarzem można podawać dziecku probiotyki.
Życie z małym alergikiem może być trudne. Na barkach rodziców spoczywa dbanie o zdrowie dziecka. Muszą oni podjąć działania eliminujące alergeny z otoczenia, a także szybko reagować w przypadku wystąpienia objawów. Dodatkowo rodzice muszą nauczyć dziecko funkcjonowania z chorobą i wypracować u niego odpowiednie zachowania. Wprawdzie niektóre dzieci „wyrastają” z alergii, jednakże częściej zdarza się, że objawy utrzymują się przez całe życie.
