Alergia u niemowlaka – jak rozpoznać? Co robić?
03.07.2024Każdy rodzic musi mieć świadomość, że alergia u niemowlaka wcale nie jest rzadkim zjawiskiem. Najczęściej występuje alergia pokarmowa u niemowląt, jednak jej rozpoznanie wcale nie jest takie łatwe. Może się ona objawiać pełnym spektrum dolegliwości alergicznych – od objawów pokarmowych, przez skórne, aż do objawów oddechowych! Co robić przy alergii u niemowlaka? Jak wygląda diagnostyka i leczenie?
Spis treści:
- Czym jest alergia u niemowlaka?
- Jak rozpoznać alergię u niemowlaka?
- Co robić, gdy podejrzewamy alergię u niemowlaka?
- Leczenie alergii u niemowlaka
Czym jest alergia u niemowlaka?
Alergia u niemowlaka podobnie jak w przypadku starszych dzieci i dorosłych oznacza to, że układ odpornościowy nie pracuje prawidłowo i reaguje w niewłaściwy sposób na nieszkodliwe dla większości osób czynniki, czyli alergeny. Po kontakcie z nimi (nawet z niewielką ilością alergenu) uwalnia substancje, które mają je zwalczyć, a to powoduje wystąpienie objawów takich jak kichanie, biegunka, wysypka. Uważa się, że w głównej mierze objawy alergii u niemowlaka pojawiają się w wyniku uwarunkowań genetycznych. Jeśli jeden z rodziców choruje na alergię, ryzyko, że u dziecka alergia także wystąpi, jest duże, a gdy chorują oboje rodzice – ryzyko jest bardzo duże! Oznacza to, że rodzice-alergicy muszą zachować najwyższą czujność.
Jako czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia u niemowlęcia alergii wskazuje się ekspozycję na zanieczyszczenia powietrza i smog, a także to, że matka podczas ciąży paliła lub przebywała w towarzystwie osób palących. Należy przestrzec wszystkie kobiety w ciąży, że bierne palenie jest jednym z czynników, które w największym stopniu zwiększają ryzyko wystąpienia alergii u niemowlaka.
To, co jest dość typowe dla alergii u niemowląt, to tzw. marsz alergiczny. Polega on na tym, że objawy alergii u niemowlaka przechodzą z jednych w drugie. Zazwyczaj zaczyna się od alergii pokarmowej oraz wyprysku atopowego, które najczęściej wyciszają się, gdy dziecko ma 3-5 lat. Z czasem – około 7.-10. roku życia – można zaobserwować objawy alergii wziewnych – alergiczny nieżyt nosa oraz rozwój astmy oskrzelowej. Nie u każdego niemowlaka występuje marsz alergiczny, czasem objawy skórne i pokarmowe utrzymują się także w wieku dorosłym.
Najczęstsze alergeny u niemowląt
U niemowląt najczęściej stwierdza się alergie pokarmowe – dotyczy to zarówno dzieci karmionych piersią, jak i karmionych mlekiem modyfikowanym. Alergia pokarmowa niemowląt karmionych naturalnie jest wywoływana przez spożywane przez matkę alergeny, które przenikają do jej pokarmu. Wśród najczęstszych substancji uczulających wymienia się mleko krowie i jego przetwory, jaja, orzechy, soję, ryby i owoce morza, cytrusy, gluten i czekoladę. U dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym najczęstszym alergenem jest białko mleka krowiego. Zwykle alergia pokarmowa u niemowląt pojawia się między 2. a 3. miesiącem życia bądź około 6. miesiąca życia, czyli w momencie, gdy rozszerza się dietę.
Niemowlęta mogą również cierpieć na alergię wziewną, czyli wywoływaną ekspozycją na takie alergeny jak m.in. pyłki roślin, kurz domowy, zarodniki grzybów pleśniowych i sierść zwierząt. Ostatnim rodzajem alergii spotykanym u niemowląt jest alergia kontaktowa. Występuje ona jednak rzadziej niż alergia pokarmowa lub wziewna. Objawy alergii u niemowląt pojawiają się wtedy po bezpośrednim kontakcie alergenu (np. niklu, lateksu) ze skórą.
Jak rozpoznać alergię u niemowlaka?
Rozpoznanie alergii u niemowlaka wcale nie jest proste. Pojawiające się objawy zwykle są niespecyficzne, przez co są one błędnie uznawane za objawy innych chorób, np. niektóre objawy takie jak katar, suchy kaszel, drapanie w gardle, duszności, lekko podwyższona temperatura ciała bardziej przypominają infekcję niż alergię. Nierzadko zdarza się też, że dolegliwości uważane za typowe dla danego rodzaju alergii u niemowlaka pojawiają się w przebiegu alergii o innym charakterze. Przykładowo zmiany skórne nie muszą oznaczać alergii skórnej, bardzo często w taki sposób manifestuje się alergia pokarmowa niemowląt.
Objawy skórne alergii u niemowlaka
U niemowląt jedną z najczęstszych oznak alergii są różnego rodzaju zmiany skórne. Jak było już wspomniane, nie są one związane wyłącznie z alergią kontaktową, bardzo często wywołane są alergią pokarmową – głównie na białka mleka krowiego. Mogą też pojawiać się u maluchów z alergią wziewną. Szczerze mówiąc, w większości przypadków uczuleń na pokarmy objawy skórne pojawiają się jako pierwsze.
Alergia u niemowlaka często ma postać atopowego zapalenia skóry (AZS), które w większości przypadków związane jest z alergią pokarmową. U dzieci pojawia się wyprysk atopowy z sączącymi zmianami rumieniowo-grudkowymi i wysiękowo-grudkowymi, które często ulegają wtórnym nadkażeniom, pojawiają się nadżerki i strupy. Dość typowe są tzw. lakierowane policzki (skóra na policzkach jest czerwona i szklista).
Wysypka alergiczna może pojawiać się już po drugim miesiącu życia. Umiejscowiona jest zwykle na bokach twarzy, na nasadzie płatków uszu, owłosionej skórze głowy, na wyprostnych powierzchniach kończyn, a gdy choroba ma ciężki przebieg – również na całym tułowiu i pośladkach. Zmianom skórnym towarzyszy silny świąd, suchość i zaczerwienienie. Objawy alergii u niemowląt mają charakter nawrotowy i przewlekły, zaostrzają się w wyniku ekspozycji na różne czynniki środowiskowe, np. na substancje drażniące w kosmetykach.
Objawy pokarmowe alergii u niemowlaka
Podobnie jak inne objawy alergii u niemowlaka również te dotyczące przewodu pokarmowego są bardzo uciążliwe. Maluszek cierpi z powodu bólu brzucha, wzdęć, kolki, nasilonego ulewania, zaburzeń wypróżniania, biegunki, wymiotów, rzadziej zaparć, a do tego ma osłabiony apetyt. Obserwuje się u niego także brak przyrostu masy ciała. Czasem o uczuleniu mogą świadczyć zmiany w barwie i konsystencji stolca, a także krew i śluz w kale. Alergia pokarmowa u niemowląt w pierwszych miesiącach życia może manifestować się jedynie zaczerwienieniem okolicy odbytu oraz obecnością krwi i śluzu w stolcu.
Wymienione dolegliwości są typowe dla alergii pokarmowej. Ale jak to bywa w przypadku niemowląt, jednocześnie pojawiają się również niespecyficzne objawy – skórne i oddechowe, w tym obrzęk naczynioruchowy, świąd w jamie ustnej, obrzęk języka i warg. Alergia u dzieci przyczynia się do problemów ze snem, dodatkowo rodzice mogą zauważyć, że maluch jest płaczliwy i niespokojny. I jeszcze jedna kluczowa kwestia, u niemowląt alergia pokarmowa jest najczęstszą przyczyną wstrząsu anafilaktycznego!
Objawy oddechowe alergii u niemowlaka
Jak już zostało powiedziane, objawy oddechowe mogą pojawiać się nie tylko w przypadku alergii wziewnej (w wyniku ekspozycji na alergen wziewny, np. kurz, pyłki), ale i pokarmowej. Alergia u niemowląt karmionych piersią często objawia się właśnie katarem alergicznym. Do głównych symptomów alergii wziewnej zalicza się lejący katar, napady kichania, kaszel, duszności, obrzęk gardła i śluzówki nosa oraz zapalenie spojówek (łzawienie i zaczerwienienie). Niedrożność nosa przyczynia się do niepokoju, problemów z zasypianiem oraz trudności w karmieniu. Ze strony układu oddechowego alergia pokarmowa niemowląt objawia się natomiast katarem, kaszlem, kichaniem, swędzeniem nosa, utrudnionym oddychaniem, świstami oddechowymi i sapką.
Co robić, gdy podejrzewamy alergię u niemowlaka?
Rozpoznanie alergii u niemowlaka stanowi wyzwanie diagnostyczne. Niejednoznaczność objawów jest tylko jednym z problemów. Drugim jest ograniczona liczba testów dostępnych dla niemowląt. Bardzo dużo zależy więc od rodziców, którzy muszą bardzo uważnie obserwować swoje dziecko i wszystkie niepokojące dolegliwości konsultować z lekarzem. Jeśli pediatra będzie podejrzewał alergię, skieruje malucha do alergologa.
Konsultacja z lekarzem na temat alergii u niemowlaka
Co robić przy alergii u niemowlaka? Nie powinno się samemu podejmować żadnych kroków w kierunku leczenia u niego alergii, w szczególności nie można rozpoczynać restrykcyjnych diet eliminacyjnych. Takie postępowanie może jedynie pogorszyć stan dziecka. Najlepszą rzeczą, jaką rodzic może zrobić, to wizyta w poradni alergologicznej. Warto się do niej odpowiednio przygotować, zaleca się spisać, jakie objawy pojawiają się u dziecka i w jakich okolicznościach. Wraz z testami na alergię pomoże to lekarzowi w postawianiu diagnozy.
Testy alergiczne dla niemowlaka
Standardowe testy skórne można wykonać dopiero u dzieci powyżej 3.-4. roku życia, nie wcześniej. Stąd też u niemowląt przeprowadza się panelowe testy alergiczne z krwi, można je wykonywać od 2. miesiąca życia. Próbkę krwi bada się w kierunku obecności specyficznych przeciwciał przeciwko konkretnym alergenom, przy czym te testy nie zawsze dają jednoznaczne wyniki.
Dieta eliminacyjna dla niemowlaka
Jedną z metod diagnostycznych w przypadku alergii pokarmowej jest dieta eliminacyjna i test prowokacji. Należy je przeprowadzać w sposób kontrolowany, ściśle przestrzegając zaleceń lekarza. W przypadku dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym wprowadza się specjalną mieszankę o wysokim stopniu hydrolizy białka, a w przypadku dzieci karmionych piersią mama stopniowo musi usuwać z diety poszczególne alergeny.
Gdy nastąpi poprawa, przeprowadza się test prowokacji, czyli wprowadza się dany produkt. Jeśli objawy alergii u niemowlaka nawrócą, trzeba ten składnik na stałe wyeliminować z diety. Niewskazane jest jednak profilaktyczne rezygnowanie ze wszystkich potencjalnych alergenów – grozi to rozwojem niedoborów pokarmowych. Dobrą wiadomością jest to, że niemowlak zwykle wyrasta z alergii na białka mleka krowiego.
Leczenie alergii u niemowlaka
Leczenie alergii u niemowlaka jest konieczne, gdyż nieleczona alergia może mieć poważne konsekwencje w przyszłości, m.in. może doprowadzić do rozwoju astmy oskrzelowej. Leczenie alergii u niemowlaka opiera się na unikaniu alergenów oraz na stosowaniu leków. Oczywiście leki na alergię dla niemowląt dobiera lekarz, jest to bardzo ważne, gdyż wiele substancji leczniczych może być niedozwolonych dla dzieci.
Wprawdzie są różne leki na alergię dla niemowląt dostępne bez recepty, ale zawsze ich zastosowanie należy skonsultować z lekarzem! Zwykle zalecane są leki przeciwhistaminowe – doustne, donosowe oraz podawane miejscowo do worka spojówkowego i na skórę. W przypadku objawów ze strony nosa świetnie sprawdzi się też spray do nosa Ectoclarin. Jest to preparat dla niemowląt powyżej 1. miesiąca życia, który łagodzi uczucie świądu w nosie, zmniejsza katar, kichanie i przekrwienie śluzówki nosa. Ponadto działa regenerująco i przeciwzapalnie.
U niemowląt nie ma możliwości przeprowadzenia odczulania (immunoterapii swoistej), leczenie przyczynowe dostępne jest dopiero u dzieci powyżej 5. roku życia, dlatego też rodzice muszą stosować różne metody łagodzenia objawów alergii u niemowląt, aby pomóc maluszkowi w walce z chorobą. Wskazane są nie tylko krople do nosa na alergię oraz inne leki na alergię. W związku z tym, że alergia u dzieci daje uciążliwe objawy w postaci zmian skórnych, należy odpowiednio pielęgnować skórę już od pierwszych dni życia. Najlepsze dla delikatnej skóry dziecka są bezzapachowe, hipoalergiczne emolienty. Przy nasilonych zmianach należy zaś stosować preparaty przeciwświądowe oraz maści sterydowe.
Niespecyficzne objawy alergii u niemowląt utrudniają jej prawidłowe zdiagnozowanie. Nie powinno się więc ignorować żadnych dolegliwości. Od pierwszych dni życia należy obserwować maluszka i sprawdzać, czy nie pojawiają się u niego żadne objawy mogące wskazywać na uczulenie. Warto takie epizody zapisać i przedstawić je lekarzowi. Na koniec trzeba przypomnieć, że alergia u niemowlaka możliwa jest nie tylko u dzieci obciążonych genetycznie, ale i u dzieci bez przypadków alergii w rodzinie!
