Alergia wziewna - wszystko, co trzeba o niej wiedzieć

O alergii wziewnej mówimy, gdy układ immunologiczny reaguje w sposób nieproporcjonalny do zagrożenia, jakie dla niego stanowią niektóre substancje, np. pyłki roślin lub kurz. Objawami tego stanu jest najczęściej nieżyt nosa, kaszel i zapalenie spojówek. Alergia wziewna może dotyczyć zarówno dorosłych, jak i dzieci. W przypadku podejrzenia alergii należy jak najszybciej zgłosić się do alergologa! Nieleczona alergia wziewana może doprowadzić do rozwoju astmy!

Czym jest alergia wziewna?

Alergia wziewna jest nieprawidłową odpowiedzią układu immunologicznego prowadzącą do powstania stanu zapalnego. Do pojawiania się objawów alergii wziewnej przyczyniają się alergeny znajdujące się w powietrzu, które dostają się do organizmu przez układ oddechowy. Alergia wziewna może mieć charakter sezonowy lub całoroczny. Niestety liczba alergików z roku na rok rośnie, co jest spowodowane między innymi pogarszającą się jakością powietrza – smog i zanieczyszczenia wpływają na osłabienie układu immunologicznego, a także podrażniają śluzówkę dróg oddechowych, tym samym ułatwiają alergenom możliwość przenikania do ustroju.

Co przyczynia się do powstawania alergii wziewnej?

Alergeny dla zdrowego człowieka są zupełnie nieszkodliwe, system immunologiczny alergika rozpoznaje je natomiast jako potencjalne niebezpieczeństwo i zaczyna zwalczać, dochodzi do rozwoju stanu zapalnego. Zwykle pierwszy kontakt osoby z predyspozycją do alergii z danym alergenem nie daje żadnych objawów, jednak pozostawia po sobie ślad. Aby wyeliminować zagrożenie, układ odpornościowy produkuje duże ilości przeciwciał IgE skierowanych przeciwko temu alergenowi. Przeciwciała te zostają już na stałe we krwi na wypadek, gdyby w przyszłości znów nastąpiła ekspozycja na ten konkretny alergen. Gdy ponownie dostanie się on do organizmu, natrafi na przeciwciała IgE i wtedy rozpęta się „wojna”, w czasie której dojdzie między innymi do uwolnienia histaminy – mediatora prozapalnego i pojawienia się charakterystycznych objawów alergii.

Dlaczego niektóre osoby są bardziej narażone na wystąpienie alergii wziewnej? Uważa się, że mają z tym związek czynniki genetyczne i środowiskowe. Prawdopodobieństwo wystąpienia alergii jest wyższe, jeśli w rodzinie są inni alergicy. Ponadto częściej chorują osoby mieszkające w dużych miastach i palacze (także bierni palacze)!

Niektórym wydaje się, że alergia wziewna to tylko dyskomfort, który doskwiera głównie w okresie wiosennym, nic bardziej mylnego, to poważna choroba, której nie można bagatelizować. Objawy alergii wziewnej mogą być naprawdę uciążliwe, do tego stopnia, że uniemożliwiają normalne funkcjonowanie, np. wpływają negatywnie na koncentrację i sen. U dzieci w szczególności, choć również u dorosłych, nieleczona alergia może sprzyjać nawracającym stanom zapalnym gardła, zatok i uszu, których powikłaniem może być nawet ubytek słuchu! Przede wszystkim jednak alergia wziewna ma tendencję do rozszerzania i z czasem może przejść w astmę.

Jakie są objawy alergii wziewnej?

Objawy alergii wziewnej to głównie przewlekły alergiczny nieżyt nosa charakteryzujący się wodnistym katarem, uczuciem swędzącego i zatkanego nosa i napadowym kichaniem. Ponadto może pojawiać się drapanie w gardle, suchy, męczący kaszel i duszności. Alergia wziewna może przypominać objawy przeziębienia lub infekcji dróg oddechowych, jednak w przypadku alergii raczej nie występuje gorączka, bardzo rzadko – głównie u dzieci – może pojawić się lekki stan podgorączkowy! Alergia wziewna u dorosłych i dzieci może objawiać się zapaleniem spojówek – łzawieniem, przekrwieniem, opuchnięciem i swędzeniem oczu oraz bólem głowy, uczuciem rozbicia, rozdrażnieniem, zmęczeniem. Objawy alergii wziewnej pojawiają się wyłącznie przy kontakcie z alergenem!

Dodatkowo alergia wziewna u dzieci daje również objawy skórne takie jak: różowe cienie pod oczami, łuszczące się zmiany w kącikach oczu, pokrzywka, świąd, zaostrzenie objawów atopowego zapalenia skóry. Maluch często boryka się z infekcjami dróg oddechowych i uszu, jest rozdrażniony i niespokojny, a także nieustannie pociera swędzące oczy i nos.

Jakie alergeny mogą wywoływać alergię wziewną?

Przyczyny alergii wziewnej, czyli alergeny dzieli się na sezonowe (zewnątrzpochodne) i całoroczne (wewnątrzpochodne). Z alergenami sezonowymi alergik styka się, będąc na dworze. Są to pyłki roślin wiatropylnych (np. traw – tymotki, rajgrasu, kupkówki, wyczyńca; drzew – leszczyny, olchy, brzozy; chwastów – bylicy, komosy, babki lancetowatej, szczawiu; zbóż – głównie żyta) oraz niektóre gatunki pleśni. Objawy alergii wziewnej na alergeny sezonowe pojawiają się okresowo, gdy zaczynają pylić określone rośliny. Kalendarz pylenia startuje już na przełomie stycznia i lutego, gdy zaczyna pylić olcha i leszczyna, największe stężenia pyłków notuje się jednak w okresie od maja do września, choć trzeba pamiętać, że poziom alergenów w powietrzu jest zależny nie tylko od pory roku i miesiąca, ale również od pogody i regionu kraju.

Oprócz alergenów sezonowych wyróżnia się także alergeny całoroczne. Są to substancje znajdujące się w domu – roztocza kurzu domowego i ich odchody (gromadzą się w materacach, dywanach, tapicerce), alergeny zwierząt – sierść, naskórek, ślina, mocz (przede wszystkim kotów, a także psów, świnek morskich, królików, myszy), zarodniki grzybów pleśniowych (znajdują się m.in. w wilgotnych pomieszczeniach, spleśniałych produktach spożywczych). Nasilenie alergenów całorocznych następuje jesienią i zimą, gdy rzadziej wychodzi się z mieszkania i rzadziej się je wietrzy.

U wielu osób z alergią wziewną dochodzi często do alergii krzyżowych. Oznacza to, że objawy alergii mogą pojawiać się po zjedzeniu określonych produktów, pojawia się wtedy świąd języka, ust, podniebienia, nosa, uszu oraz ostra pokrzywka. Na przykład w przypadku alergii na pyłki brzozy reakcja krzyżowa może wystąpić po zjedzeniu m.in. kiwi, banana, brzoskwini, jabłka, gruszki, czereśni, śliwki, marchewki, natomiast przy alergii na roztocza – po zjedzeniu owoców morza.

Jak leczyć alergię wziewną?

Aby rozpocząć skuteczne leczenie, konieczne jest rozpoznanie choroby i zidentyfikowanie przyczyny alergii wziewnej, czyli uczulającego alergenu. W tym celu należy zgłosić się do poradni alergologicznej, gdzie lekarz na podstawie szczegółowego wywiadu i wyników badań (oznaczenie stężenia IgE we krwi, testy skórne) postawi diagnozę. Leczenie alergii wziewnej to głównie leczenie objawów – w tym celu stosuje się tabletki i syropy na alergię bądź specjalne krople do nosa lub do oczu. Ponadto w przypadku alergii wziewnej rekomendowaną terapią jest odczulanie (immunoterapia swoista). Polega ono na zwiększaniu tolerancji organizmu na alergen przez podawanie go w niewielkich dawkach. Terapia ta trwa 3-5 lat i pozwala znacząco złagodzić objawy alergii, a nawet całkowicie je wyeliminować!

Najczęściej w przypadku alergii stosuje się leki antyhistaminowe, czyli takie, które blokując wytwarzanie histaminy (mediatora reakcji alergicznej), łagodzą objawy alergii. Lekami o takim działaniu jest między innymi cetyryzyna (np. Zyrtec UCB) i desloratadyna (np. Aleric Deslo Active). Leki na alergię to nie tylko syropy i tabletki na alergię, ale również krople do oczu i krople do nosa na alergię. Wsparciem przy alergicznym nieżycie nosa mogą być również leki na zatoki, które zmniejszają przekrwienie i obrzęk błony śluzowej zatok i nosa, udrażniając nos i ułatwiając oddychanie. Ponadto stosuje się również kromony – leki o słabym działaniu przeciwzapalnym. Zwykle kromony podaje się wziewnie lub jako krople do nosa i krople do oczu na alergię. Leczenie alergii wziewnej odbywa się także z użyciem glikokortykosteroidów. Wykazują one silne działanie przeciwzapalne, co przekłada się na ich wysoką skuteczność, jednak ich stosowanie obarczone jest dużym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Lekarze zalecają kortykosteroidy (wziewnie, doustnie, donosowo, dospojówkowo) zazwyczaj wtedy, gdy inne leki są niewystarczające!

Oprócz leków podstawą leczenia alergii wziewnej jest unikanie alergenów. Osoby uczulone na pyłki powinny śledzić alerty alergologiczne, a po powrocie do domu wydmuchać nos, wziąć prysznic i zmieniać ubranie. Przy ładnej słonecznej pogodzie powinny rezygnować z wychodzenia na zewnątrz. Dodatkowo powinny unikać czynników, które nasilają objawy alergii, czyli mocnych perfum, dymu papierosowego i spalin. W przypadku alergii na kurz zalecane jest regularne wietrzenie pomieszczeń, usunięcie zasłon, firan, dywanów (gromadzą one najwięcej kurzu), częste zmienianie pościeli i pranie jej w wysokiej temperaturze. Warto również stosować specjalne preparaty ochronne dla alergików, odkurzacze z filtrem HEPA, a także oczyszczacze powietrza.

Jak poradzić sobie z alergią wziewną u dzieci i niemowląt?

Alergia wziewna u dzieci może pojawić się około 2. roku życia, choć zdarzają się przypadki, że objawy występują już u niemowlaków. Jak sobie radzić z alergią u takich maluszków? Najważniejsze, aby jak najszybciej rozpocząć leczenie i objąć dziecko opieką alergologa, choć trzeba przyznać, że prawidłowe rozpoznanie choroby u dzieci nie jest proste, gdyż objawy alergiczne łatwo u nich pomylić z infekcją wirusową lub bakteryjną. Leczenie alergii wziewnej u dzieci prowadzi się podobnie jak u dorosłych i polega na stosowaniu odpowiednio dobranych leków oraz na unikaniu alergenów. Ponadto u dzieci powyżej 5. roku życia można rozpocząć odczulanie.

Coraz więcej osób boryka się z sezonowym lub całorocznym alergicznym nieżytem nosa i zapaleniem spojówek. Objawy alergii wziewnej mogą pojawić się już w wieku dziecięcym, jednakże mogą też wystąpić dopiero w wieku dorosłym. W przypadku zaobserwowania jakichkolwiek symptomów wskazujących na alergię wziewną zaleca się wizytę w poradni alergologicznej!

Autor: Ewa Krulicka