Anatomia i funkcje stawu kolanowego – wszystko, co musisz wiedzieć

Staw kolanowy to największy staw w ludzkim ciele. Dowiedz się, jak wygląda jego budowa. Co ten staw współtworzy oraz jakie funkcje pełnią te elementy?

Staw kolanowy – budowa kolana

Staw kolanowy (łac. articulatio genus) to połączenie uda z podudziem, będące największym stawem człowieka. Składa się z dwóch głównych elementów: kości udowej i kości piszczelowej. Powierzchnie stawowe obu kości tworzą kompleksową strukturę, umożliwiającą ruchy zginania i prostowania oraz ruchy rotacyjne przy jednoczesnym zgięciu kolana. Dzięki temu stawowi można swobodnie poruszać się i wykonywać codzienne czynności. [1]

Łąkotka – funkcje

Łąkotki to półksiężycowe, włókniste struktury, których główną funkcją jest stabilizacja stawu kolanowego oraz zapewnienie amortyzacji i rozkładu obciążeń podczas ruchu. Wyróżnia się łąkotkę boczną i łąkotkę przyśrodkową. Przesuwają się one na panewkach kości piszczelowej podczas zginania i prostowania stawu, pomagając w utrzymaniu równowagi i zapobiegając urazom. [1]

Za co odpowiada więzadło w stawie kolanowym?

Więzadła kolanowe obejmują wiele struktur, które odpowiadają za stabilizację stawu i kontrolowanie jego ruchów. Można je podzielić na trzy główne grupy: więzadła poboczne, krzyżowe i pozostałe.

• Do więzadeł pobocznych zalicza się więzadło poboczne strzałkowe oraz więzadło poboczne piszczelowe.

• Więzadła krzyżowe dzielą się na więzadło krzyżowe przednie i więzadło krzyżowe tylne.

• Pozostałe więzadła to: więzadło podkolanowe skośne, więzadło podkolanowe łukowate, więzadło poprzeczne, więzadło rzepki.[1]

Jaka jest rola rzepki?

Rzepka to płaska trójkątna struktura z zaokrąglonymi wierzchołkami, zlokalizowana nieopodal mięśnia czworogłowego uda. Jej zadaniem jest ochrona stawu kolanowego przed urazami i kontuzjami. Rzepka odpowiada również za optymalizację działania mięśnia czworogłowego. [2]

Czym są kaletki maziowe?

Kaletki maziowe są niewielkimi, wypełnionymi płynem jamkami, które znajdują się w strategicznych miejscach wokół kolana. W stawie kolanowym pełnią rolę w umożliwianiu gładkiego, bezbolesnego ruchu oraz zmniejszaniu tarcia. Kolano ma 4 kaletki maziowe. Ich główną funkcją jest zapewnienie amortyzacji oraz swobodnego przemieszczania się tkanek w okolicy stawów. [3] Dzięki swojej strukturze i rozmieszczeniu, kaletki maziowe wpływają na utrzymanie płynności ruchów kolana oraz na zapewnienie komfortu podczas codziennych czynności, takich jak chodzenie, bieganie, czy kucanie. [3]

Płyn maziowy – naturalny „smar” dla stawu

Każda z kaletek jest wypełniona płynem maziowym, który pomaga redukować tarcie i ułatwia ruchy stawu. Płyn ten jest produkowany przez błonę maziową, która wyściela wnętrze kaletek. [3]

Funkcje powięzi w stanie kolanowym

Powięź szeroka otacza całe udo, różniąc się grubością w różnych miejscach. Powięź to włóknista tkanka łączna, która otacza mięśnie i inne struktury, zapewniając wsparcie i kształt.[4]

• Stabilizacja boczna – powięź, dzięki integracji z pasmem biodrowo-piszczelowym, wpływa jako stabilizator boczny kolana podczas ruchu.

• Wsparcie mięśni – włókna powięzi tworzą silne połączenia z mięśniami wokół kolana, zapewniając wsparcie i umożliwiając efektywne przenoszenie siły generowanej przez te mięśnie.

• Separacja i ochrona mięśni – powięź oddziela i chroni poszczególne mięśnie uda, tworząc przegrody międzymięśniowe, które stabilizują struktury wewnątrz uda i kolana. [4]

Ścięgna i ich rola w kolanie

Ścięgna pełnią podobną funkcję do więzadeł. W stawie kolanowym łączą mięśnie z kośćmi, umożliwiając ruch i stabilizację. Główne ścięgna kolana to:

• Ścięgno rzepki – łączy rzepkę z kością piszczelową. To największe ścięgno wokół kolana, które pokrywa rzepkę i biegnie w górę uda, gdzie przechodzi w ścięgno mięśnia czworogłowego.

• Ścięgna mięśni kulszowo-goleniowych – te ścięgna znajdują się z tyłu nogi i przyczepiają się w różnych miejscach wokół stawu kolanowego. Często są używane jako przeszczepy ścięgniste do zastępowania zerwanych więzadeł w kolanie. [5]

Mięśnie działające na staw kolanowy

Mięśnie wokół kolana pełnią rolę zarówno mobilizatorów, jak i stabilizatorów. Mięśnie przednie uda, głównie mięsień czworogłowy, odpowiadają za wyprost kolana, podczas gdy tylna grupa mięśniowa, czyli mięśnie kulszowo-goleniowe, umożliwia jego zgięcie. Mięśnie boczne i przyśrodkowe wspomagają stabilizację kolana oraz rotację wewnętrzną i zewnętrzną. [3]

Nerwy i naczynia krwionośne w stawie kolanowym

Najważniejszy nerw wokół kolana to nerw podkolanowy. Znajduje się z tyłu kolana i biegnie do dolnej części nogi oraz stopy, umożliwiając czucie i kontrolę mięśni. Nerw ten dzieli się tuż powyżej kolana na nerw piszczelowy i nerw strzałkowy. Oba te nerwy mogą ulec uszkodzeniu w wyniku urazów wokół kolana. [5]

Główne naczynia krwionośne wokół kolana to:

• tętnica podkolanowa,

• żyła podkolanowa.

Te naczynia krwionośne biegną razem z nerwem podkolanowym z tyłu nogi, co czyni ten obszar szczególnie ważnym dla krążenia krwi w dolnej części ciała. [5]

Bibliografia

[1] Radlak K., Staw kolanowy – anatomia kolana, 2016, aktualizacja 2024: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/staw-kolanowy-anatomia-kolana.html. 

[2] Rzepka – funkcje, budowa oraz urazy rzepki w kolanie, Warszawska Akademia Medyczna Nauk Stosowanych, 2023: https://wam.edu.pl/blog/rzepka-funkcje-budowa-oraz-urazy-rzepki-w-kolanie/ 

[3] Jawad F. Abulhasan, Michael J. Grey, Anatomy and Physiology of Knee Stability, J. Funct. Morphol. Kinesiol. 2017, 2(4), 34; https://doi.org/10.3390/jfmk2040034

[4]Tucker Peabody; Bruno Bordoni, Anatomy, Bony Pelvis and Lower Limb: Fascia Lata, National Library of Medicine: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557497/

[5] Knee Anatomy, Physical Therapy in Northern Virginia for Knee, Dynamics Physical Therapy: https://www.dynamicsphysicaltherapy.com/Injuries-Conditions/Knee/Knee-Anatomy/a~337/article.html

Artykuł na zlecenie marki 4flex