Badanie ginekologiczne – rodzaje, przebieg, przygotowanie

Wizyta u ginekologa powinna stać się corocznym rytuałem zdrowotnym każdej kobiety w wieku rozrodczym i postmenopauzalnym. Badanie ginekologiczne składa się z kilku etapów, m.in. wywiadu, oceny narządów płciowych wewnętrznych i USG transwaginalnego. Jak wygląda przebieg badania ginekologicznego? W jaki sposób należy się do niego przygotować? 

Spis treści:

• Co to jest badanie ginekologiczne?
• Kiedy należy wykonać badanie ginekologiczne?
• Rodzaje badań ginekologicznych
• Pierwszy raz u ginekologa – czego się spodziewać?
• Jak przebiega badanie ginekologiczne?
• Jak przygotować się do badania ginekologicznego? 

Co to jest badanie ginekologiczne?

Każda kobieta powinna rutynowo zgłaszać się na wizytę do ginekologa. Dlaczego to tak ważne? Regularne badanie ginekologiczne pozwala odpowiednio zadbać o zdrowie intymne, umożliwia wykrycie ewentualnych nieprawidłowości, a tym samym daje szansę na szybką reakcję. W ten sposób można uniknąć poważnych problemów związanych z rozwojem chorób układu moczowo-płciowego oraz nowotworów kobiecych, np. raka szyjki macicy i raka piersi. Jak często chodzić do ginekologa? Najlepiej raz w roku!

Podczas wizyty w gabinecie lekarskim kobieta poddawana jest zarówno badaniom podmiotowym, jak i przedmiotowym, w trakcie ich wykonywania kobieta powinna mieć zagwarantowane warunki zapewniające poczucie bezpieczeństwa i komfortu. Niestety ze względu na specyfikę badania nadal dla wielu kobiet jest ono krępujące i wstydliwe. Nie powinno to jednak stanąć na drodze do tego, aby coroczna wizyta u ginekologa znalazła się w kalendarzu badań profilaktycznych.

Kiedy należy wykonać badanie ginekologiczne?

Pierwsza wizyta u ginekologa powinna się odbyć, gdy kobieta zaczyna regularnie miesiączkować. Jak często chodzić do ginekologa? Badanie ginekologiczne należy wykonywać raz do roku lub częściej. Oczywiście do lekarza należy się zgłosić, gdy pojawią się niepokojące dolegliwości ze strony układu moczowo-płciowego. Wskazaniem są np. zaburzenia miesiączkowania (nieregularne, skąpe, przedłużające się miesiączki, krwawienia między miesiączkami), silne bóle menstruacyjne, ból w okolicy podbrzusza niezwiązany z okresem, upławy, nieprzyjemny zapach z pochwy, pieczenie i świąd miejsc intymnych, zmiany skórne w obrębie pochwy.

Ponadto kobieta powinna się zgłosić do ginekologa, gdy planuje zajść w ciążę lub jej starania o zajście w ciążę się przedłużają. Pod opieką ginekologiczną powinny być również kobiety będące już w ciąży oraz kobiety, które przeszły menopauzę. Regularne kontrole są wymagane także w przypadku kobiet, które chorują na takie choroby jak np. zespół policystycznych jajników lub endometrioza.

Rodzaje badań ginekologicznych

Jak już wiadomo, wizyta u ginekologa składa się z badania podmiotowego, jakim jest wywiad oraz z badania przedmiotowego, które obejmuje m.in. badanie narządów rozrodczych oraz badanie piersi. Jakie są rodzaje badań ginekologicznych?

Badanie zewnętrznych narządów płciowych

Podczas badania zewnętrznych narządów płciowych wizualnie oceniane są wargi sromowe większe i mniejsze, łechtaczka oraz wejście do pochwy. Lekarz ogląda również ujście cewki moczowej oraz okolicę odbytu. Badanie ginekologiczne zewnętrznych narządów płciowych pozwala na wykrycie m.in. zmian zapalnych, infekcji bakteryjnych i grzybiczych oraz objawów chorób wenerycznych takich jak narośla skórne.

Następnie zaczyna się badanie narządów płciowych wewnętrznych za pomocą badania dwuręcznego, lekarz wkłada do pochwy dwa place i jednocześnie drugą ręką naciska podbrzusze. W ten sposób można zbadać ściany pochwy, szyjkę macicy, wielkość i ruchomość macicy i przydatków oraz zbadać przymacicze i zagłębienie maciczno-odbytnicze.

Warto podkreślić, że lekarz przeprowadza również palpacyjne badanie piersi w kierunku guzków lub innych nieprawidłowości. Do badania kobieta powinna się położyć na plecach i rękę ułożyć pod głową. Taka pozycja ułatwia lepszy dostęp do obszaru badanego, czyli do całej piersi, pachy oraz obszaru pod obojczykiem.

Badanie z użyciem wziernika

Są różne rodzaje badań ginekologicznych, jednak najbardziej charakterystycznym z nich jest badanie z użyciem wziernika, które pozwala ocenić szyjkę macicy. W celu wprowadzenia wziernika do pochwy lekarz delikatnie rozchyla wargi sromowe, następnie dokładnie ogląda badany obszar. W trakcie badania pobierane są również próbki materiału do różnych testów laboratoryjnych, np. do badania cytologicznego, a gdy podejrzewana jest infekcja dróg rodnych także na posiew bakteryjny. Badanie wziernikiem zwykle nie jest bolesne, jednak kobieta może odczuwać dyskomfort.

Badanie cytologiczne (cytologia)

Cytologia to badanie przesiewowe w profilaktyce raka szyjki macicy. Umożliwia wczesne wykrywanie ewentualnych stanów przednowotworowych lub zmian nowotworowych. Podczas badania wziernikiem przy pomocy specjalnej szczoteczki pobierana jest próbka (wymaz z tarczy i szyjki macicy), która następnie zostaje zabezpieczona i przewieziona do laboratorium. Są dwie metody badania cytologicznego – klasyczna i tzw. płynna cytologia. Należy podkreślić, że kobiety w wieku od 25. do 64. roku życia objęte są programem badań profilaktycznych refundowanych przez NFZ – przysługuje im bezpłatna klasyczna cytologia raz na 3 lata.

USG ginekologiczne

USG ginekologiczne najczęściej przeprowadzane jest transwaginalnie. Sondę ze specjalną głowicą wprowadza się do pochwy pacjentki. Dzięki badaniu można uzyskać dokładny obraz szyjki macicy, trzonu, jamy i dna miednicy oraz jajników i jajowodów. Lekarz jest więc w stanie wykryć różne nieprawidłowości, np. w grubości endometrium, a także torbiele, mięśniaki i guzy. Badanie pozwala też określić obecność i stopień dojrzałości pęcherzyków jajnikowych. USG ginekologiczne można wykonywać innymi metodami – przez powłoki brzuszne, najczęściej robi się je w celu rozpoznania ciąży i wczesnego badania rozwoju płodu lub przez odbyt, np. u kobiet, które jeszcze nie współżyły.

Specjalistyczne badania ginekologiczne

Może się zdarzyć, że podczas wizyty lekarz będzie musiał również wykonać inne rodzaje badań ginekologicznych. Standardem jest palpacyjne badanie piersi, jednak konieczne może być także USG piersi (lekarz może też zlecić mammografię). Jeśli rozpoznane zostaną zmiany w wyglądzie narządów płciowych, kobieta zgłosi takie objawy jak np. krwawienie po stosunku lub cytologia będzie nieprawidłowa, ginekolog przeprowadzi kolposkopię. Jest to prosty zabieg, który wykonuje się za pomocą koloskopu. Umożliwia on dokładną ocenę nabłonka pochwowej części szyjki macicy, pochwy i sromu.

Jeśli natomiast zostaną stwierdzone takie nieprawidłowości jak np. przerost endometrium, niepłodność, poronienia nawykowe lub zaburzenia krwawienia miesięcznego, przeprowadzana jest histeroskopia (jest to zabieg wykonywany w znieczuleniu ogólnym). Do jej wykonania służy histeroskop, czyli specjalne urządzenie (endoskop) z kamerą. W przebiegu badania lekarz może dokonać oceny wyglądu wewnętrznych ścian macicy lub wykryć np. polipy, zrosty i mięśniaki. Zwykle też pobierana jest próbka do badania histopatologicznego.

Kolejnym badaniem, które może zostać zlecone, jest histerosalpingografia (HSG). Wskazaniem może być np. diagnostyka przyczyn niepłodności. Badanie pozwala ocenić budowę jamy macicy i drożność jajowodów. Najpierw wprowadza się do macicy cewnik i wstrzykuje kontrast, po czym wykonuje się zdjęcie rentgenowskie. Specjalistycznym badaniem jest również abrazja, czyli wyłyżeczkowanie jamy macicy.

Pierwszy raz u ginekologa – czego się spodziewać?

W jakim wieku kobieta powinna po raz pierwszy zgłosić się do ginekologa? Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników powinno to mieć miejsce około 11.-15. roku życia, wówczas większość dziewcząt dostaje pierwszej miesiączki. Jak powinien wyglądać pierwszy raz u ginekologa? Do 18. roku na pierwsze badanie ginekologiczne dziewczyna powinna przyjść z rodzicem lub opiekunem. Wizytę zaleca się umówić u ginekologa dziecięcego.

Mimo zaleceń PTGiP pierwszy raz u ginekologa wcale nie musi się odbywać wtedy, gdy dziewczynka dostała pierwszego okresu. Drugim terminem jest moment rozpoczęcia aktywności seksualnej, przy czym pierwsza wizyta nie powinna nastąpić później niż w 25. roku życia.

Trzeba zaznaczyć, że badanie ginekologiczne u dziewic nie jest przeprowadzane w standardowy sposób. Zwykle w ogóle nie stosuje się wziernika dopochwowego (ewentualnie lekarz może użyć wziernika o mniejszym rozmiarze), nie wykonuje się także klasycznego badania dwuręcznego – jest ono wykonywane przez odbyt. Zamiast USG transwaginalnego zalecane jest USG przez powłoki brzuszne, rzadziej przez odbyt.

Jak przebiega badanie ginekologiczne?

Choć badanie ginekologiczne nie dla wszystkich jest komfortowe, to jest to procedura raczej bezbolesna (czasem po badaniu przez 1-2 dni może pojawiać się niewielkie plamienie lub krwawienie). Jak wygląda przebieg badania ginekologicznego? Cała wizyta u lekarza składa się z kilku etapów, jej dokładny przebieg dobierany jest do indywidualnych potrzeb pacjentki. Zanim ginekolog przejdzie do badań przedmiotowych, najpierw przeprowadza wywiad dotyczący ogólnego stanu zdrowia kobiety.

Wywiad zaczyna się od ustalenia: wieku kobiety, celu wizyty (np. czy jest to wizyta kontrolna, wizyta związana z planowaniem ciąży, czy wizyta diagnostyczna), daty ostatniej miesiączki oraz informacji związanych z cyklem menstruacyjnym, liczby przebytych porodów, a także ewentualnych poronień. Jeśli występują jakiekolwiek niepokojące objawy, kobieta musi powiedzieć, co to za dolegliwości i opisać ich nasilenie oraz czas trwania.

Ponadto lekarz może zapytać o choroby w rodzinie (zwłaszcza o występowanie schorzeń ginekologicznych, kardiologicznych i hormonalnych, jest to ważne dla oceny ryzyka wielu jednostek chorobowych) oraz o historię chorobową pacjentki (ważne są m.in. schorzenia przewlekłe, przebyte operacje, przyjmowane leki), jak również o życie intymne, np. o aktywność seksualną, ryzykowne kontakty seksualne, sposoby antykoncepcji, a także o to, czy pojawia się ból podczas stosunku albo problemy z nietrzymaniem moczu.

Badanie przedmiotowe jest przeprowadzane w specjalnym fotelu ginekologicznym w pozycji leżącej z nogami rozchylonymi i opartymi na podnóżkach, do badania kobieta musi być rozebrana od pasa w dół. W gabinecie jest miejsce, gdzie może się ona rozebrać i przygotować do badania, zwykle ma też do dyspozycji jednorazowe spódniczki, którymi może się osłonić.

Podczas podstawowego badania ważne jest, aby nie napinać mięśni pochwy, oddychać głęboko i się zrelaksować. Ułatwi to przebieg badania ginekologicznego. Najpierw oceniany jest stan narządów płciowych wewnętrznych oraz zewnętrznych. Ginekolog może również pobrać wymaz potrzebny do przeprowadzenia badania cytologicznego, badania czystości pochwy lub innego badania mikrobiologicznego. Następnie wykonywane jest USG transwaginalne (USG dopochwowe) i ewentualnie dodatkowe badania, np. kolposkopia lub histeroskopia.

Jeśli po przeprowadzeniu podstawowych badań, a w razie potrzeby także badań specjalistycznych, lekarz jest w stanie zdiagnozować przyczynę występujących u kobiety objawów, dobiera odpowiednie leczenie, np. tabletki na zaburzenia miesiączkowania, ewentualnie – w razie wątpliwości – może zlecić rozszerzoną diagnostykę. Ponadto podczas wizyty kobieta ma możliwość zadania lekarzowi pytań, m.in. na temat antykoncepcji lub kwestii higieny (np. jakie płyny do higieny intymnej będą dla niej najlepsze).

Jak przygotować się do badania ginekologicznego?

Wizyta u ginekologa powinna być odpowiednio zaplanowana. Mimo że krwawienie miesięczne nie jest przeciwwskazaniem, zaleca się umówić do lekarza na początku cyklu, po ustaniu miesiączki (między 3. a 5. dniem po zakończeniu krwawienia). Należy pamiętać, że w zależności od przyczyny wizyty trzeba zabrać ze sobą odpowiednią dokumentację medyczną (m.in. badania USG, wyniki badań hormonalnych, cytologii, wypis ze szpitala) – dotyczy to głównie kobiet, które zgłaszają się na kontrolę po porodzie, po wykonanych zabiegach ginekologicznych lub po konsultacji z innymi specjalistami. Kobieta w ciąży musi mieć ze sobą kartę ciąży, aktualne badania krwi (m.in. grupę krwi, morfologię, glukozę) oraz wyniki wymazu z pochwy i kanału szyjki macicy.

Jak wygląda przygotowanie do badania ginekologicznego? Na dwa dni przed wizytą należy się wstrzymać od aktywności seksualnej i od irygacji pochwy. Nie powinno się planować wizyty, gdy stosowane są globulki dopochwowe (wyjątek stanowią kobiety w ciąży, które przyjmują luteinę dopochwowo i kobiety po menopauzie, które stosują leki hormonalne), powinna się ona odbyć po około 5-7 dniach od przyjęcia ostatniej dawki.

W dniach poprzedzających badanie można stosować zwykłe płyny do higieny intymnej. Nie ma konieczności depilacji pochwy lub stosowania jakichś specjalnych kosmetyków lub antyperspirantów. Jeśli kobieta czuje taką potrzebę, bezpośrednio przed badaniem w gabinecie może delikatnie się podmyć. Zaleca się także opróżnić pęcherz przed wizytą, natomiast przed USG dopochwowym jest to koniecznością.

Przygotowanie do badania ginekologicznego obejmuje także sporządzenie listy leków wraz ze stosowanymi dawkami, a także zebranie informacji o przebytych chorobach, specyfice objawów oraz o dacie ostatniej miesiączki, jak również o długości cyklów miesiączkowych oraz ewentualnych krwawieniach międzymiesiączkowych.

Dbanie o zdrowie intymne jest bardzo ważne, dlatego każda kobieta powinna mieć zaplanowaną coroczną wizytę u ginekologa! Badanie ginekologiczne nie należy do najbardziej komfortowych, jednak jest zbyt ważne pod względem diagnostycznym, aby z niego rezygnować. Wizyta u ginekologa będzie mniej krępująca, gdy kobieta trafi na dobrego lekarza! Jeśli obecny lekarz nie jest odpowiedni, nic nie stoi na przeszkodzie, aby poszukać nowego.

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medhycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.