Biegunka u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie

Biegunka u dzieci to częsty problem. Mówi się o niej, gdy dziecko oddaje przynajmniej trzy luźne lub wodniste stolce w ciągu doby. Przypadłość ta ma różne przyczyny, jednak niezależnie od etiologii, dziecięca biegunka może mieć poważne konsekwencje w postaci odwodnienia. Każdy rodzic powinien więc wiedzieć, jak leczyć biegunkę i jak jej zapobiegać.

Spis treści:

• Jakie są najczęstsze przyczyny biegunki u dziecka?
• Jak objawia się biegunka u dzieci?
• W jaki sposób prawidłowo leczyć biegunkę u dziecka?
• Jaka dieta będzie najlepsza dla dziecka przechodzącego biegunkę?
• Jakie powikłania mogą wystąpić po długotrwałej biegunce u dziecka?

Jakie są najczęstsze przyczyny biegunki u dziecka?

Biegunka u dzieci definiowana jest jako zmiana stolca na półpłynną lub płynną (wodnistą) i jako zwiększenie dobowej częstości wypróżnień do trzech lub więcej. Biegunka u dziecka może mieć charakter ostry (trwa do 14 dni) lub przewlekły (trwa powyżej 14 dni). U najmłodszych biegunka pojawia się stosunkowo często. Jej główną przyczyną są wirusy – zwłaszcza rotawirusy. Biegunka rotawirusowa dotyczy najczęściej dzieci do 3. roku życia, trwa krótko, ale ma bardzo ciężki przebieg (zwykle wymaga hospitalizacji), towarzyszy jej wysoka gorączka. Rzadsze są infekcje o lżejszym przebiegu wywoływane przez norowirusy i adenowirusy. Biegunka u dziecka może mieć też podłoże bakteryjne, odpowiedzialne są za nią bakterie dostające się do organizmu drogą pokarmową (m.in. Salmonella, E. coli, Campylobacter). Przy zakażeniach bakteryjnych oprócz biegunki występują wymioty, ból brzucha oraz gorączka, czasem w stolcu widoczny jest śluz lub krew, infekcja trwa około 5-7 dni.

Wśród przyczyn rozwolnienia wymienia się także alergię pokarmową, wówczas biegunka u dziecka ma charakter przewlekły. Może jej towarzyszyć wysypka, infekcje dróg oddechowych, rozdrażnienie, nieprawidłowy przyrost masy ciała. Dziecięca biegunka może być spowodowana stosowaniem antybiotyków, które zaburzają równowagę mikroflory jelitowej. Zwiększona częstotliwość wypróżniania bywa skutkiem ząbkowania, nadmiernego spożycia substancji słodzących (np. ksylitolu, który dodawany jest do wielu produktów), chorób zapalnych jelit oraz zakażeń pasożytniczych.

Jak objawia się biegunka u dzieci?

Główne objawy biegunki to zwiększenie częstotliwości wypróżnień oraz zmiana konsystencji stolca. W zależności od przyczyny dodatkowo można zaobserwować ropę, krew, śluz lub niestrawione resztki pokarmów w kale. Może pojawić się gorączka (czasem bardzo wysoka), bóle brzucha, nudności i wymioty, osłabienie, rozdrażnienie i brak apetytu.

W jaki sposób prawidłowo leczyć biegunkę u dziecka?

Najczęściej biegunka u dziecka leczona jest objawowo. Jeśli ogólny stan dziecka jest dobry, nie ma też potrzeby, aby iść do lekarza. Zasadniczo główne działania, które trzeba podjąć to nawadnianie dziecka! Prawidłowe nawadnianie polega na podawaniu dziecku odpowiedniej ilości płynów (najlepiej wody, herbaty, naparów ziołowych, np. z kopru, rumianku, suszonych borówek, kompotu z jabłek, słonych zup) małymi porcjami w ciągu dnia. Od razu trzeba powiedzieć, że nie zawsze jest to łatwe, gdyż nierzadko maluchy odmawiają picia. Należy pamiętać, że w celu nawodnienia nie podaje się dziecku słodzonych soków owocowych, coli i innych napojów gazowanych.

Podczas biegunki, gdy dziecko bardzo szybko traci płyny i elektrolity, należy sięgnąć również po dostępne w aptekach doustne płyny nawadniające. Dużym minusem tych preparatów jest ich niezbyt przyjemny, słony smak, jednak ze względu na wysoką skuteczność (nawadniają lepiej niż woda i uzupełniają utracone elektrolity) naprawdę należy zrobić wszystko, aby maluch je wypił. Zaleca się podawać je małymi porcjami w ciągu dnia, a także dodatkowo po każdym luźnym stolcu. Dziecięca biegunka niezależnie od przyczyny jest ogromnym obciążeniem dla mikroflory jelitowej. Dużym wsparciem będzie więc stosowanie probiotyków. Głównie wskazany jest szczep Lactobacillus rhamnosus GG (m.in. Dicoflor krople), który pomaga skrócić czas trwania biegunki i ogranicza ryzyko jej nawrotów. Pomocne będą również drożdże Saccharomyces boulardii.

Biegunka u dzieci ma charakter samoograniczający, dlatego stosowanie środków przeciwbiegunkowych nie zawsze jest zalecane. Zastopowanie wypróżnień uniemożliwia bowiem szybkie usunięcie patogenów i toksyn! Ponadto leki na biegunkę mogą powodować różne działania niepożądane, przez co ich stosowanie wcale nie jest takie korzystne dla dziecka, nie powinno się im podawać m.in. loperamidu, taninianu żelatyny i węgla aktywnego. Nie należy też stosować leków przeciwbakteryjnych (np. nifuroksazydu), jeśli nie ma pewności, że przyczyną biegunki są bakterie. Właściwie najbezpieczniejszym wyborem dla dzieci są leki na biegunkę z diosmektytem, który działa wielokierunkowo, m.in. adsorbcyjnie i ochronnie. Wiąże toksyny, bakterie i wirusy, ale nie spowalnia pasażu jelitowego, więc zostają one szybko usunięte z organizmu oraz skraca trwanie biegunki. W przypadku, gdy konieczne jest podanie jakichkolwiek leków, należy się skonsultować z lekarzem lub farmaceutą.

Choć zwykle konsultacja lekarska nie jest konieczna, są sytuacje, w których należy niezwłocznie zgłosić się do specjalisty. Takim przypadkiem jest zwłaszcza: biegunka u dzieci poniżej 6. miesiąca życia (szczególnie, gdy towarzyszy jej gorączka), biegunka u dziecka przewlekle chorego, nasilona biegunka (powyżej 8 wypróżnień na dobę), towarzyszące biegunce uporczywe wymioty i krew w stolcu. Gdy u dziecka pojawiają się objawy odwodnienia – senność, apatia, zaburzenia świadomości, rozdrażnienie, zapadnięte gałki oczne, suchy język, płacz bez łez, należy jak najszybciej udać się do szpitala.

Jaka dieta będzie najlepsza dla dziecka przechodzącego biegunkę?

Biegunka u dzieci nie zawsze oznacza brak apetytu. Jeśli maluch ma ochotę na jedzenie, nie ma przeciwwskazań, aby mu dać przekąskę (głodówka jest zdecydowanie odradzana). Ważne jest tylko to, aby unikać produktów, które mogłyby zaostrzać objawy biegunki. Nie należy podawać dzieciom dań tłustych, smażonych i ciężkostrawnych, zaleca się ograniczyć jedzenie surowych owoców i warzyw, produktów mlecznych i produktów wzdymających. Wskazane jest białe pieczywo, sucharki, wafle ryżowe, biały ryż, kleik ryżowy, kisiel, gotowane warzywa (ziemniaki, marchewka, cukinia, dynia), pieczone jabłka, jajka na miękko, gotowane, chude mięso. Oczywiście nie można zapominać o nawadnianiu! Żywienie niemowlaków karmionych piersią nie wymaga żadnych modyfikacji, nie trzeba również zmieniać diety u niemowlaków karmionych preparatami mlekozastępczymi.

Jakie powikłania mogą wystąpić po długotrwałej biegunce u dziecka?

Głównym powikłaniem biegunki jest odwodnienie. Trzeba pamiętać o tym, że ryzyko jego wystąpienia u niemowląt i dzieci jest szczególnie wysokie. Odwodnienie może być łagodne, umiarkowane lub ciężkie, to ostatnie stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia. Jeśli dziecko wykazuje objawy odwodnienia (m.in. wzmożone pragnienie, skąpomocz, płacz bez łez, zapadnięte oczy), należy jak najszybciej zgłosić się do szpitala, gdzie rozpocznie się dożylne nawadnianie. Ponadto długotrwała biegunka może doprowadzić do utraty masy ciała, rozwoju niedożywienia, zahamowania wzrostu i rozwoju oraz zaburzeń odporności.

Aby uchronić dziecko przed poważnymi powikłaniami, należy podjąć odpowiednie działania profilaktyczne. Noworodka warto zaszczepić przeciwko rotawirusom (szczepionka wprawdzie nie chroni przed zakażeniem, ale zapobiega ciężkiemu przebiegowi biegunki i konieczności hospitalizacji). Chcąc ochronić dziecko przed biegunkami i innymi dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego, warto wzbogacić jego dietę w probiotyki i witaminy dla dzieci. Ponadto trzeba dbać o jego higienę oraz uczyć go od najmłodszych lat przestrzegania jej zasad.

Każdy rodzic musi być świadomy, że wcześniej czy później będzie musiał zmierzyć się dziecięcą biegunką. W wielu przypadkach można samodzielnie poradzić sobie z rozwolnieniem u malucha, jeśli jednak wystąpią jakiekolwiek wątpliwości lub trzeba dziecku podać leki na biegunkę, należy się skonsultować z lekarzem. Najważniejsze, co trzeba zrobić, gdy pojawia się biegunka u dziecka, to zwiększyć podaż płynów w celu uniknięcia odwodnienia!

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.