Ból gardła u dzieci – specyfika, diagnostyka i leczenie

Kilka razy w roku rodzice stają przed wyzwaniem związanym z bólem gardła u dziecka, który najczęściej oznacza wirusowe zapalenie gardła. Objawy takie jak ból, chrypka i trudności z przełykaniem stanowią dla dziecka ogromny problem, dlatego należy jak najszybciej zadbać o złagodzenie uciążliwych dolegliwości. Jakie leki i domowe sposoby na ból gardła u dzieci są najskuteczniejsze? 

Spis treści:

• Jakie są najczęstsze przyczyny bólu gardła u dzieci?
• Objawy bólu gardła – jak je rozpoznać u dziecka?
• Jak odróżnić infekcję wirusową od bakteryjnej?
• Leczenie bólu gardła u dzieci – co warto wiedzieć?
• Kiedy należy udać się do lekarza z bólem gardła u dziecka? 

Jakie są najczęstsze przyczyny bólu gardła u dzieci?

Główne przyczyny bólu gardła u dzieci to zdecydowanie infekcje o podłożu wirusowym. Najczęściej zapalenie gardła u dzieci wywoływane jest przez rynowirusy, adenowirusy, koronawirusy, a także wirusy grypy i paragrypy, wirus cytomegalii (CMV) i wirus Epsteina-Barr (EBV). Jako przyczyny bólu gardła u dzieci wymienia się także zakażenia bakteryjne. Zwykle jest to angina paciorkowcowa, czyli infekcja wywoływana przez paciorkowca Streptococcus pyogenes.

Oprócz bakterii i wirusów ból gardła u dzieci może być objawem kandydozy, czyli grzybiczego zapalenia gardła. Tego typu infekcje gardła u dzieci są jednak rzadkością. Dochodzi do nich w stanach obniżenia odporności organizmu lub po długotrwałej antybiotykoterapii, czyli w sytuacjach sprzyjających patologicznemu namnażaniu się drożdżaków.

Infekcje gardła u dzieci są częste, gdyż łatwo się rozprzestrzeniają. Do zakażeń dochodzi przede wszystkim drogą kropelkową, chorobotwórcze patogeny są uwalniane podczas mówienia, kasłania i kichania, a także przez kontakt bezpośredni i pośredni. W przypadku dziecka czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania jest nieprzestrzeganie zasad higieny.

Warto dodać, że ból gardła u dzieci wcale nie musi być związany z zakażeniem wirusami lub bakteriami. Przyczyną mogą być czynniki nieinfekcyjne takie jak np. alergie, ekspozycja na dym lub zanieczyszczenia powietrza.

Objawy bólu gardła – jak je rozpoznać u dziecka?

W jaki sposób objawia się ból gardła u dzieci? W dużej mierze objawy są zależne od przyczyny. Wirusowe zapalenie gardła zazwyczaj rozwija się stopniowo, najwyższe nasilenie objawów następuje około 3-4 dnia infekcji. Do typowych objawów zalicza się ból, drapanie i pieczenia w gardle, bolesne przełykanie, chrypkę, zaczerwienienie i rozpulchnienie śluzówki gardła i migdałków podniebiennych, niewielkie powiększenie szyjnych węzłów chłonnych. Dodatkowo może pojawić się stan podgorączkowy, a także takie objawy jak katar, uczucie zatkanego nosa, spływająca po tylnej ścianie gardła wydzielina z nosa i zatok, która wywołuje podrażnienie gardła i kaszel.

Zapalenie gardła u dzieci o podłożu wirusowym najczęściej pojawia się w przebiegu przeziębienia (rzadziej grypy), ale może być także objawem mononukleozy zakaźnej wywołanej wirusem EBV. Typowo mononukleoza objawia się gorączką, bólem gardła, powiększonymi migdałkami podniebiennymi i powiększonymi węzłami chłonnymi szyi.

Angina u dzieci to inaczej bakteryjne zapalenie gardła i migdałków podniebiennych. Rozwija się dużo szybciej niż wirusowe zapalenie gardła. W ciągu jednego dnia narastają takie objawy jak bardzo silny ból gardła, mocne zaczerwienienie i przekrwienie śluzówki gardła, któremu towarzyszy wysoka gorączka, która sięga czasem 40st. C, powiększenie węzłów chłonnych, trudności w mówieniu, problemy z piciem i jedzeniem oraz przełykaniem śliny. Charakterystyczne jest pojawienie się na migdałkach ropnego nalotu. Czasem występują bóle brzucha, nudności i wymioty. Raczej nie pojawia się kaszel i objawy nieżytu nosa.

W przebiegu grzybiczego zapalenia gardła u dzieci wraz z bólem gardła występuje biały nalot pokrywający powierzchnię języka, wewnętrznej strony policzków, gardła oraz migdałków podniebiennych. U dziecka pojawia się też gorączka.

Jak odróżnić infekcję wirusową od bakteryjnej?

Aby rozpocząć skuteczne leczenie bólu gardła u dziecka, należy wiedzieć, co jest jego przyczyną. Jak odróżnić ból gardła bakteryjny od wirusowego u dzieci? O kilku różnicach między nimi była już mowa, ale warto omówić je wszystkie jeszcze raz. Infekcja wirusowa rozwija się stopniowo, zwykle nie jest aż tak ciężka jak infekcja bakteryjna, która nasila się bardzo szybko. Wirusy powodują takie objawy jak ból gardła u dzieci, nieżyt nosa, ogólne osłabienie, bóle mięśni i stawów, gorączka może być wysoka, ale zwykle jest to tylko stan podgorączkowy. Infekcje bakteryjne charakteryzują się wysoką gorączką, silnym zaczerwienieniem gardła (jest ono aż krwiste), białym, ropnym nalotem na migdałkach oraz powiększonymi węzłami chłonnymi.

Leczenie bólu gardła u dzieci – co warto wiedzieć?

Ból gardła u dzieci nie jest chorobą, jest objawem wskazującym najczęściej na infekcję. Zazwyczaj zapalenie gardła u dzieci ustępuje w ciągu tygodnia, jednakże dolegliwości mogą być bardzo uciążliwe, dlatego trzeba wiedzieć, w jaki sposób je łagodzić. Leczenie bólu gardła u dziecka może mieć zarówno charakter objawowy, jak i przyczynowy. Wirusowe zapalenie gardła można leczyć jedynie objawowo, natomiast infekcje bakteryjne wymagają zwykle antybiotykoterapii.

Objawowe leczenie bólu gardła u dziecka polega na stosowaniu różnych środków farmakologicznych. Są to głównie leki na przeziębienie z ibuprofenem lub paracetamolem, które działają przeciwbólowo i przeciwgorączkowo, a także leki na ból gardła w postaci syropów, tabletek do ssania i aerozoli do gardła.

Leki na ból gardła mogą zawierać składniki przeciwbólowe i przeciwzapalne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne, a także miejscowo znieczulające np. chlorowodorek benzydaminy, chlorowodorek lidokainy, salicylan choliny, flurbiprofen, chlorheksydynę, chlorek benzoksoniowy, chlorek benzalkonium lub chlorek cetylpirydyny. Dodatkowo polecane są pastylki do ssania i spraye do gardła, które działają łagodząco, nawilżająco, powlekająco i ochronnie, np. z tymiankiem, podbiałem, porostem islandzkim i prawoślazem, olejkiem miętowym i eukaliptusowym.

Zanim rodzice podadzą dziecku lek, muszą sprawdzić, czy dany preparat jest przeznaczony do stosowania u dzieci! Ograniczenia dotyczą zarówno postaci leku, jak i substancji leczniczej. Przykładowo niesteroidowe leki przeciwzapalne takie jak salicylan choliny i flurbiprofen można stosować dopiero od 12. roku życia. Jeśli chodzi o formę podania, to zwykle pastylek i tabletek do ssania nie stosuje się u dzieci poniżej 5. roku życia – ze względu na ryzyko zakrztuszenia.

Angina u dzieci musi być leczona z pomocą antybiotyków, zaś grzybicze zapalenie gardła z użyciem leków przeciwgrzybiczych. Ponadto wspomagająco należy podawać leki na ból gardła w celu łagodzenia uciążliwych dolegliwości. Oprócz leczenia farmakologicznego zalecane są także domowe sposoby na ból gardła u dzieci.

Ważne jest nawodnienie organizmu. Dla dziecka najlepsze będą letnie napoje, zbyt gorące mogą podrażniać śluzówkę gardła. Co podać dziecku na ból gardła bez gorączki? Polecana jest herbata z sokiem malinowym, herbata z imbirem i cytryną, napar z czarnego bzu, rosół. Z uwagi na ryzyko podrażnienia śluzówki nie powinno się dawać dziecku gorących, kwaśnych i pikantnych potraw. Ciepłe napoje warto wzbogacać miodem, który działa nawilżająco na błonę śluzową jamy ustnej, a także działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Trzeba jednak pamiętać, że miód można stosować u dzieci powyżej 1. roku życia.

Dobre efekty w łagodzeniu drapania, pieczenia i bólu przynosi płukanie gardła roztworem z wody i soli (pół łyżeczki soli rozpuścić w połowie szklanki letniej wody) lub naparem z szałwii lekarskiej bądź rumianku. Można także przeprowadzać u dziecka inhalacje z roztworu soli fizjologicznej. Dodatkowo podczas infekcji należy wzmacniać odporność, m.in. zaleca się suplementować witaminy i minerały – głównie witaminę C, witaminę D oraz cynk.

Kiedy należy udać się do lekarza z bólem gardła u dziecka?

Jeśli nie ma żadnych wątpliwości co do wirusowej przyczyny bólu gardła u dzieci, można na własną rękę wdrożyć leczenie objawowe oraz zastosować domowe sposoby na ból gardła u dziecka. Choć istnieją metody na to, jak odróżnić ból gardła bakteryjny od wirusowego u dzieci, to nie zawsze rodzic jest w stanie to zrobić. Wówczas trzeba zgłosić się do lekarza. W przypadku niemowląt konsultacja pediatryczna zawsze jest konieczna!

Na wizytę u lekarza trzeba się wybrać, gdy dziecko cierpi na nawracające infekcje gardła, a także w sytuacji, gdy objawy mimo podawanych leków nie ustępują lub się nasilają, stan dziecka się pogarsza, pojawiają się nowe objawy, z powodu trudności z przełykaniem dziecko nie chce przyjmować pokarmów i płynów. Do niepokojących objawów zalicza się duszności i wysoką gorączkę utrzymującą się powyżej 3 dni.

Czy można coś zrobić, aby uniknąć bólu gardła u dziecka? Ze względu na to, że przyczyną dolegliwości bólowych są najczęściej infekcje gardła u dzieci, głównym zaleceniem jest unikanie zachorowania. W tym celu należy wzmacniać odporność, np. stosując preparaty zawierające ziołowe ekstrakty, witaminy i minerały oraz dbać o zasady higieny – od najmłodszych lat należy uczyć dziecko, że musi regularnie myć ręce, a także zasłaniać nos i usta podczas kichania i kasłania.

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.