Ból pleców - jak załagodzić? Przyczyny i rodzaje

Powiedzieć, że ból pleców jest obecnie częstym problemem, to tak jakby nic nie powiedzieć! Niestety tryb życia współczesnego człowieka nie sprzyja zachowaniu kręgosłupa w zdrowiu. Do czynników w szczególny sposób obciążających plecy zalicza się przede wszystkim siedzący tryb życia! Jakie są rodzaje bólu pleców? W jaki sposób łagodzić te uciążliwe dolegliwości? 

Spis treści:

• Ból pleców – powszechny problem XXI wieku
• Rodzaje bólu pleców
• Jak załagodzić ból pleców?
• Profilaktyka i zapobieganie bólom pleców
• Kiedy warto udać się do lekarza z bólem pleców? 

Ból pleców – powszechny problem XXI wieku 

Jakie są główne przyczyny bólu pleców? Powodem, dla którego ból pleców określany jest mianem choroby cywilizacyjnej, jest fakt, że przypadłość ta dotyka coraz większą liczbę ludzi, w dodatku także coraz młodszych. Dlaczego tak się dzieje? Najistotniejsza jest tu kwestia – ból pleców a siedzący tryb życia! Niestety współczesny styl życia opiera się w dużej mierze na siedzeniu. Mnóstwo osób spędza w tej pozycji większą część dnia – w pracy, w szkole, w środkach transportu, a także w domu – przed telewizorem lub przed komputerem. 

Brak różnorodności i zmienności pozycji powoduje przeciążenie kręgosłupa. Charakterystyczne jest także to, że zarówno młodzi, jak i starsi potrafią wiele godzin wpatrywać się w telefon, a to wymusza nienaturalną pozycję z mocno schyloną głową, co jest prawdziwą katorgą dla odcinka szyjnego kręgosłupa. Trzeba też dodać, że negatywny wpływ na kondycję kręgosłupa mają niewygodne ławki w szkole, niedopasowane wysokością biurka, nieergonomiczne krzesła biurowe, jak również źle dobrane materace. 

Wszystko to obciąża kręgosłup i stopniowo prowadzi do zmian zwyrodnieniowych. Na bóle i przeciążenie kręgosłup jest narażony na całej długości, szczególnie często pacjenci narzekają na ból krzyża, trochę rzadziej na ból odcinka szyjnego i piersiowego. Oprócz siedzącego trybu życia i niedostatecznej aktywności fizycznej w ciągu dnia przyczyną problemów z kręgosłupem jest niewłaściwa dieta prowadząca do nadwagi i otyłości oraz nadmierny stres. Czynniki te mogą znacząco nasilać objawy bólowe. 

Jak objawia się ból pleców? Typowy jest dyskomfort i dolegliwości bólowe w obrębie pleców (np. w środku kręgosłupa, po obu stronach pleców lub tylko jednej stronie), a także uczucie napięcia mięśni oraz sztywność. Ból może promieniować np. do pośladka, uda, kolan, tułowia i kończyn górnych. Mniej charakterystycznym objawem może być utrzymujący się ból głowy, który jest konsekwencją zwyrodnień szyjnego odcinka kręgosłupa. Przewlekły ból pleców z czasem może prowadzić do niepełnosprawności fizycznej, a także ograniczenia codziennej aktywności.

Rodzaje bólu pleców 

Są różne rodzaje bólu pleców. Ze względu na czas trwania wyróżnia się ból ostry, podostry i przewlekły. Ostry ból trwa do czterech tygodni, podostry – od 4 tygodni do 3 miesięcy, przewlekły – powyżej 3 miesięcy. Wyróżnia się również ból swoisty i nieswoisty. Ból swoisty ma wyraźną przyczynę widoczną w badaniach obrazowych (np. ucisk korzeni i nerwów rdzeniowych, zwężenie kanału kręgowego, złamanie kompresyjne kręgu, spondyloartropatie, chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa, zwyrodnieniowe deformacje kręgosłupa), jak również przyczyny pozakręgosłupowe (np. schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego, kamicę moczową, nowotwory). 

Natomiast ból nieswoisty to taki, którego przyczyny nie można wykryć za pomocą badań obrazowych. Warto podkreślić, że u około 90% osób odczuwających ból pleców występuje ból o charakterze nieswoistym. Czynnikami ryzyka jego występowania może być: wiek od 35. do 55. roku życia, wykonywanie ciężkiej pracy fizycznej, częste powtarzanie takich czynności jak skręty, schylanie się, podnoszenie ciężkich przedmiotów, praca siedząca, siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej, słabe mięśnie grzbietu i brzucha, nadwaga i otyłość. Ponadto wyróżnia się: 

Ból w odcinku szyjnym, piersiowym i lędźwiowym 

Ból pleców może pojawić się na całej długości kręgosłupa, m.in. w odcinku szyjnym, piersiowym i lędźwiowym. Ból kręgosłupa szyjnego pojawia się w górnej części pleców lub w szyi, może promieniować do głowy, często powoduje drętwienie ręki. Mogą też pojawiać się bóle i zawroty głowy, szumy uszne i zaburzenia widzenia. Jako najczęstsze przyczyny bólu pleców w odcinku szyjnym wymienia się m.in. nieprawidłową postawę (m.in. nadmierne uniesienie, skręcenie lub opuszczenie głowy), długotrwałe siedzenie przed komputerem, nadmierny stres powodujący napięcia mięśni, zmiany zwyrodnieniowe oraz naciągnięcia mięśni szyi i karku. 

Ból kręgosłupa piersiowego odczuwany jest pośrodku pleców – w okolicy kręgów piersiowych. Ból może być też odczuwany w klatce piersiowej lub w jamie brzusznej, mogą mu towarzyszyć bóle i drętwienie kończyn, duszności i hiperwentylacja. Co prowadzi do występowania bólu odcinka piersiowego? Przede wszystkim – siedzący tryb pracy i długie przebywanie w nienaturalnej pozycji, w tym pochylanie się, garbienie, urazy i infekcje kręgosłupa, brak aktywności fizycznej, otyłość lub nadwaga, noszenie dużych ciężarów, nieprawidłowe wykonywanie ćwiczeń fizycznych, zmiany chorobowe obejmujące płuca, serce, tarczycę lub piersi, nowotwór, u kobiet – ciąża, menopauza i duży rozmiar biustu. 

Jeśli chodzi o ból kręgosłupa lędźwiowego, to zlokalizowany jest on w dolnej części kręgosłupa – w okolicy kręgów lędźwiowych. Zwykle określa się go jako ból krzyża lub lumbago. Bóle w odcinku lędźwiowym to najczęstsze rodzaje bólu pleców. Typowe dla bólu krzyża jest to, że czasem uniemożliwia wykonywanie jakichkolwiek ruchów. Jego objawem może być ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg, do biodra i do brzucha, ból kręgosłupa nasilający się w nocy, przy leżeniu i przy schylaniu, a ponadto mrowienie i drętwienie ciała i silne napięcie mięśni przykręgosłupowych. Ból krzyża może pojawiać się wskutek zmian zwyrodnieniowych, długiego pozostawania w jednej pozycji, zwłaszcza siedzącej, przepukliny kręgosłupa lędźwiowego, przeciążenia kręgosłupa, do którego dochodzi w wyniku nadmiernego napięcia mięśni pleców. 

Rwa kulszowa i inne dolegliwości neurologiczne 

Rwa kulszowa (ischialgia) to zespół bólowy wywoływany uciskiem wywieranym na nerw kulszowy lub tworzące go nerwy rdzeniowe. Ból jest zlokalizowany w dolnej części kręgosłupa (ból krzyża), jednak promieniuje on od pośladka, przez tylną powierzchnię uda i podudzia do stopy. W dodatku nasila się przy pochylaniu oraz unoszeniu nóg w pozycji leżącej. Bólowi towarzyszą drętwienia, zaburzenia czucia, uczucie zmniejszenia siły mięśniowej i parestezje kończyn dolnych. Skąd się bierze rwa kulszowa? Jej przyczynami mogą być m.in. dyskopatie, ciasnota kanału kręgowego, zespół mięśni gruszkowatych, uraz, lokalne stany zapalne, zmiany nowotworowe w obrębie kanału kręgowego, choroby ogólnoustrojowe wpływające na nerwy (np. cukrzyca) i choroby zakaźne. 

Czynnikiem ryzyka jest siedzący tryb życia, praca w pozycji siedzącej, praca wymagająca podnoszenia ciężarów, nadmierna masa ciała, ciąża. Rwa kulszowa może mieć charakter ostry (trwa od 3 do 10 tygodni) lub przewlekły (trwa dłużej niż kilkanaście tygodni). Jako inne schorzenia neurologiczne powodujące ból pleców można wymienić też dyskopatie z uciskiem na struktury nerwowe i stenozę kanału kręgowego kręgosłupa. 

Ból pleców wywołany przez choroby 

Do chorób wywołujących ból pleców zalicza się zwyrodnieniową chorobę kręgosłupa i zapalenie stawów kręgosłupa. Ponadto jako przyczyny bólu pleców wymienia się kolkę nerkową i inne choroby układu moczowego, choroby układu pokarmowego (np. dysfunkcje jelit, nieswoiste choroby zapalne jelit), choroby ginekologicznych (np. zapalenie przydatków, bolesne miesiączkowanie, endometrioza), półpasiec oraz nowotwory. Koniecznie trzeba dodać, że silne bóle pleców mogą występować u osób chorych na depresję.

Jak załagodzić ból pleców? 

Leczenie bólu pleców wymaga uprzedniego przeprowadzenia diagnostyki. Lekarz powinien rozpocząć ją od szczegółowego wywiadu. Na jego podstawie zwykle jest już w stanie rozpoznać, czy jest to ból swoisty, czy nieswoisty. Jeśli pojawiają się jakiekolwiek wątpliwości lub chory zgłasza takie objawy jak np. osłabienie mięśni, niedowłady, brak czucia lub osłabienie czucia, zaburzenia czynności zwieraczy (np. zatrzymanie moczu), ból nocny, ból nasilający się w pozycji stojącej i nieustępujący w pozycji leżącej, niezamierzoną utratę masy ciała, złe ogólne samopoczucie, gorączkę, niedobór odporności lub pacjent jest po urazie (np. upadku) bądź choruje (chorował) na raka, lekarz skieruje go na dalsze badania, m.in. RTG, rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową kręgosłupa, badanie CRP i OB. 

Po rozpoznaniu przyczyny swoistego bólu pleców można rozpocząć specjalistyczne leczenie. Natomiast w przypadku częściej występującego bólu nieswoistego wskazane jest leczenie zachowawcze. Polega ono na edukacji oraz zaleceniach dotyczących aktywności fizycznej. Zwykle nie jest wskazane leżenie w łóżku, a jeśli jest konieczne, nie powinno trwać długo. Osoby, którym doskwiera ból pleców, powinny najpierw rozwiązać problem – ból pleców a siedzący tryb życia. W miarę możliwości trzeba utrzymywać codzienną aktywność fizyczną. Ważne jest regularne wykonywanie zaleconych przez fizjoterapeutę ćwiczeń, a także wyrobienie nawyku zachowywania prawidłowej pozycji kręgosłupa podczas siedzenia, schylania się i dźwigania. 

Rekomendowane ćwiczenia na ból pleców to takie, które wzmacniają siłę i wytrzymałość mięśni, m.in. mięśni przykręgosłupowych, ćwiczenia rozciągające i poprawiające giętkość tułowia i kręgosłupa, ćwiczenia zgięciowe i wyprostne kręgosłupa. Dodatkowo osoby starsze, u których występuje zwiększone ryzyko upadku, powinny wykonywać ćwiczenia równowagi i prawidłowej postawy ciała. Ważne jest to, aby ćwiczenia wykonywać regularnie, robiąc sobie przerwę tylko w okresach, gdy nasilone objawy to uniemożliwiają. Trzeba zaznaczyć, że prawidłowa aktywność fizyczna ogranicza ryzyko tego, że ból ostry zmieni się w przewlekły. 

Co można zrobić, gdy dolegliwości bólowe rzutują na codzienne funkcjonowanie? Jak załagodzić ból pleców? Najczęściej objawowe leczenie bólu pleców polega na stosowaniu metod farmakologicznych. Zalecane są leki przeciwbólowe – niesteroidowe leki przeciwzapalne, ewentualnie paracetamol (choć on jest dużo mniej skuteczny). Przy bardzo silnych bólach, gdy dostępne bez recepty leki przeciwbólowe nie przynoszą ulgi, lekarz może zlecić np. opioidy. Pomocniczo wskazane są także leki na stawy. Alternatywą dla leków doustnych są plastry lub maści lecznicze z diklofenakiem, etofenamatem, naproksenem czy ibuprofenem. Polecane są też domowe sposoby na ból pleców, np. chłodzące i rozgrzewające maści oraz kompresy lub ciepła kąpiel. Dobrze sprawdzi się akupunktura i terapia manualna.

Profilaktyka i zapobieganie bólom pleców 

Odpowiednie działania profilaktyczne powinni podejmować wszyscy, jednakże szczególnie istotne są one w przypadku osób, które wykonują pracę biurową lub inną, która powoduje przeciążenie kręgosłupa. Podstawą jest regularna aktywność fizyczna oraz specjalne ćwiczenia na ból pleców. Świetnie sprawdzą się ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśnie grzbietu oraz mięśnie brzucha, doskonała będzie joga i pilates. 

Osoby, które mają zbyt dużo nadprogramowych kilogramów, muszą zmniejszyć masę ciała. Oprócz  wymienionej aktywności fizycznej pomocna w tym będzie zdrowa, zbilansowana dieta. Warto też suplementować wapń i witaminę D, czyli składniki pomocne w utrzymaniu kości i mięśni w zdrowiu. Ważne jest także unikanie stresu oraz dbanie o wypoczynek i dobrą jakość snu. W redukcji codziennego stresu pomóc mogą ćwiczenia wyciszające i relaksujące, techniki oddychania lub terapia. 

Wskazane jest wypracowanie odpowiedniej pozycji siedzącej, która odciąża kręgosłup, choć ważniejsze przy tym jest, aby podczas wykonywania czynności w jednej pozycji często robić przerwy. Ruch poprawia odżywienie tkanek kręgosłupa, dlatego zaleca się co jakiś czas wstać, przespacerować się lub wykonać kilka prostych ćwiczeń. Jeśli akurat nie można wstać od biurka, można zrobić ćwiczenia na siedząco.

Kiedy warto udać się do lekarza z bólem pleców?

Jeśli ból pojawił się nagle i jest na tyle silny, że utrudnia wykonywanie prostych czynności, warto się zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu. Po pierwsze podpowie, jak załagodzić ból pleców. Po drugie przeprowadzi wywiad, na podstawie którego zleci dodatkowe badania lub skieruje do specjalisty – ortopedy lub neurologa, aby rozpoznać przyczyny bólu pleców. 

Szczególnie ważna jest konsultacja z lekarzem, gdy ból utrzymuje się przez dłuższy czas, towarzyszą mu takie objawy jak nasilona tkliwość bolącego miejsca przy dotyku, gorączka, narastające zaburzenia czucia, zatrzymanie lub nagłe nietrzymanie moczu, a także w sytuacji, gdy w rodzinie były przypadki nowotworów (głównie takich, które dawały przerzuty do kręgosłupa) lub pacjent przeszedł w ciągu ostatniego roku zabieg w obrębie kręgosłupa lub miał poważny uraz. 

Jako najczęstsze przyczyny bólu pleców wymienia się przeciążenie kręgosłupa, do którego dochodzi wskutek m.in. wykonywania ciężkiej pracy fizycznej lub prowadzenia siedzącego trybu życia. Czynnikiem ryzyka może być stres, nadwaga i otyłość. Jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie działania, bóle pleców będą się nasilać, a jakość życia znacząco się pogorszy.

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.