Ból stawów – przyczyny i sposoby na bolące stawy

Bolące stawy kojarzą się z podeszłym wiekiem i chorobami zwyrodnieniowymi, jednakże faktem jest, że nawet osoby w młodym wieku zmagają się z bólami stawów. Dlaczego tak się dzieje? Jakie są przyczyny bólu stawów? Jak można leczyć te dolegliwości? Kiedy trzeba włączyć leczenie farmakologiczne, a kiedy wystarczą domowe sposoby na ból stawów? 

Spis treści:

• Czym jest ból stawów?
• Przyczyny bólu stawów
• Jak leczyć ból stawów?
• Domowe sposoby na bolące stawy
• Jak zapobiegać bólom stawów?
• Kiedy udać się do lekarza z bólem stawów? 

Czym jest ból stawów? 

Ból stawów to ból zlokalizowany w obrębie stawu. Trzeba podkreślić, że jest to jeden z najczęściej występujących objawów, z którym mierzą się zarówno osoby starsze, jak i młode. Skąd się bierze ból stawów? Dolegliwości bólowe mogą mieć źródło w patologii stawu i otaczających go struktur (więzadeł, ścięgien, kaletek maziowych). Bywa też, że przyczyny bólu stawów nie są bezpośrednio z nim związane. W zależności od tego, co jest czynnikiem powodującym ból, może się on pojawić nagle, może też narastać stopniowo. Może to być ból stały lub występujący jedynie epizodycznie – w określonych sytuacjach, np. w nocy, o poranku, po wysiłku. Może być łagodny lub tak silny, że utrudnia normalne funkcjonowanie. 

Bolące stawy nie muszą wcale oznaczać ciężkiego schorzenia. Zwykle wtedy ból mija samoistnie w ciągu kilku dni. Jeśli utrzymuje się dłużej i towarzyszą mu dodatkowe objawy, należy się skonsultować z lekarzem, gdyż przyczyną bólu mogą być poważne choroby, np. reumatoidalne zapalenie stawów lub toczeń rumieniowaty układowy. Do niepokojących objawów należy zaliczyć takie dolegliwości jak m.in. znaczny obrzęk stawu, poranna sztywność stawów i gorączka. Warto dodać, że wraz z bólem stawów może pojawić się ból mięśni i ból kości.

Przyczyny bólu stawów 

Bolące stawy to częsty objaw, który pojawia się zarówno u osób starszych, jak i młodszych. Zasadniczo ból stawów może mieć charakter mechaniczny (jest wywoływany przez ruch stawu, nie występuje w spoczynku, najbardziej nasilony jest podczas rozpoczynania jakiejś czynności, np. ból stawów biodrowych pojawia się przy wstawaniu z krzesła) lub zapalny (najsilniejsze dolegliwości pojawiają się nad ranem, zwykle ból stopniowo mija po rozruszaniu się). Trzeba przy tym podkreślić, że wyróżnia się wiele przyczyn, które prowadzą do występowania bólu stawów, mogą to być zmiany zwyrodnieniowo-przeciążeniowe, urazy mechaniczne, choroby zapalne stawów i tkanek okołostawowych, jak również choroby ogólnoustrojowe i choroby zakaźne. 

Choroby reumatyczne i zwyrodnieniowe 

Choroby zwyrodnieniowe stawów to jedna z najczęstszych przyczyn bolących stawów u osób starszych. Jednakże trzeba mieć świadomość, że zwyrodnienie stawów może pojawić się w młodszym wieku jako skutek nadwagi, siedzącego trybu życia lub dużych przeciążeń (np. wynikających z wyczynowego uprawiania sportów). W przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów chrząstka stawowa ulega zniszczeniu, co objawia się bólem – początkowo tylko przy wysiłku. Z czasem ból się nasila, pojawia się również w spoczynku, także w nocy, towarzyszy temu sztywność stawów i ograniczenie ich ruchomości. Zwyrodnienie stawów dotyczy głównie dużych stawów, najczęściej pojawia się ból stawów biodrowych, kolanowych i łokciowych. 

Ból stawów jest objawem związanym z chorobami, które wywołują zapalenie stawów. Jest to m.in. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, dna moczanowa. Wraz z bólem pojawia się sztywność stawów i obrzęk. Choroby zapalne i reumatyczne mogą dotyczyć różnych stawów. Reumatoidalne zapalenie stawów objawia się bólem stawów w palcach. Ból stawów kolanowych i barkowych, palucha stopy lub jednego ze stawów ręki to dolegliwości, które może powodować dna moczanowa. Toczeń rumieniowaty często atakuje stawy kolanowe oraz stawy rąk. 

Urazy mechaniczne i przeciążenia 

Mechaniczne urazy stawów mogą powstawać wskutek działania czynników zewnętrznych (np. podczas wypadku, a także w wyniku nadmiernego przeciążenia stawów. Bolące stawy są charakterystycznym objawem zwichnięć, skręceń, urazów spowodowanych nadmiernym zużyciem stawu. Do przeciążenia stawów często dochodzi wskutek intensywnego wysiłku fizycznego lub ciężkiej pracy fizycznej, jednakże czynnikiem, który mocno obciąża cały układ kostno-stawowy jest również otyłość i siedzący tryb życia. Nadmierna masa ciała szczególnie często wywołuje ból stawów kolanowych i skokowych. 

Inne czynniki wpływające na ból stawów 

Oprócz najbardziej charakterystycznych przyczyn bólu stawów, jakimi są urazy stawów, choroby reumatyczne i choroby zwyrodnieniowe stawów, można wymienić wiele innych czynników mogących wywoływać ich ból. Zacząć warto od chorób zakaźnych, których objawem mogą być bolące stawy. Jest to grypa, świnka, odra, mononukleoza, zapalenie wątroby, infekcje bakteryjne, w tym borelioza. Ponadto ból stawów towarzyszy łuszczycy, zapaleniu kości i szpiku, białaczce, zapaleniu ścięgien, nowotworom kości, stawów i tkanek miękkich, a także chorobom tarczycy i nieswoistym zapaleniom jelit.

Jak leczyć ból stawów? 

Leczenie bólu stawów zależy od czynnika sprawczego, co oznacza, że najpierw należy ustalić charakter bólu i jego przyczynę. Diagnostyka bolących stawów opiera się na szczegółowym wywiadzie, badaniu fizykalnym oraz badaniach szczegółowych, w tym badaniach laboratoryjnych (m.in. morfologia, OB, CRP) oraz badaniach obrazowych (RTG lub USG stawu, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny). Czasem konieczne jest też przeprowadzenie punkcji stawu. 

Do rozpoznania przyczyny bólu ważny jest czas trwania dolegliwości oraz takie kwestie jak to, czy pacjent może wskazać konkretną przyczynę bólu (np. urazy stawów, przeciążenie, powtarzalne mikrourazy), ile stawów boli, czy bolące stawy są zlokalizowane symetrycznie, czy występują inne choroby (np. choroby tarczycy, wątroby, zaburzenia jelitowe, łuszczyca), jaki jest charakter bólu, czy pojawiają się inne objawy (np. obrzęk i ograniczenie ruchomości stawu oraz sztywność stawów – zwłaszcza poranna, nieuzasadnione zmniejszenie masy ciała, gorączka, zmęczenie) i to, czy w rodzinie występowały choroby stawów. 

Gdy lekarz postawi diagnozę, zleca do stosowania odpowiednie leki na stawy lub kieruje na zabieg chirurgiczny. Jednakże oprócz leczenia przyczyny bólu stawów niezbędne jest również doraźne leczenie objawowe. Jak złagodzić ból stawów? Wskazane są oczywiście leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz paracetamol. Leki te można stosować doustnie lub miejscowo (w postaci kremów, żelów i plastrów leczniczych). 

Aby leczenie bólu stawów było jeszcze skuteczniejsze, konieczne jest rozpoczęcie rehabilitacji. Powinna ona być prowadzona pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty. Zwykle rehabilitacja stawów polega na wykonywaniu indywidualnie dobranych ćwiczeń oraz korzystaniu z zabiegów fizjoterapeutycznych, np. jonoforezy, laseroterapii, ultradźwięków, krioterapii, prądów TENS. Dobre efekty dają też kąpiele siarczkowe i solankowe oraz kinesiotaping.

Domowe sposoby na bolące stawy 

Oprócz leczenia farmakologicznego ważnym elementem terapii są domowe sposoby na ból stawów. Jedną z najprostszych i najskuteczniejszych metod są ciepłe lub zimne okłady. Zimne kompresy zmniejszają obrzęk i objawy zapalenia stawu, polecane są przy urazach. Ciepłe okłady działają rozluźniająco i zwiększają ukrwienie w miejscu aplikacji, są rekomendowane w przypadku zmian zapalnych i zwyrodnieniowych. 

Są także inne sposoby na to, jak złagodzić ból stawów. Zamiast kompresów można stosować maści chłodzące lub rozgrzewające. Pomocne mogą być kąpiele z dodatkiem soli Epsom oraz wcieranie w chory staw nalewek ziołowych, nalewki z bursztynu lub maści z żywokostu, a także stosowanie okładów z rozgniecionych liści kapusty. Bardzo ważne jest odciążanie bolącego stawu. Zaleca się ograniczyć jego aktywność, dopiero po ustaniu bólu można zacząć wykonywać proste ćwiczenia, które wzmacniają staw i poprawiają jego ruchomość.

Jak zapobiegać bólom stawów? 

Czy można zapobiegać bólom stawów? Wiele czynników prowadzących do bólu stawów można w prosty sposób wyeliminować. Jeśli bolące stawy są związane z nadwagą lub otyłością, trzeba powziąć działania mające na celu zmniejszenie masy ciała. Należy odpowiednio zbilansować dietę oraz zadbać o regularną aktywność fizyczną. Dodatkowo ważne jest to, aby w codziennej diecie znalazły się produkty bogate w kolagen, kwasy tłuszczowe Omega-3, białko, wapń i fosfor. 

Aby zadbać o stawy, zaleca się nie tylko prowadzić zdrowy tryb życia, ale i przyjmować dodatkowo suplementy na stawy, które zawierają składniki o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym oraz składniki, dzięki którym chrząstka stawowa będzie wzmocniona. W aptece warto poprosić o preparaty zawierające kolagen, siarczan chondroityny, siarczan glukozaminy, MSM (siarkę organiczną) oraz kwas hialuronowy, a także mangan i witaminę C oraz roślinne ekstrakty, m.in. z owoców dzikiej róży i kłącza ostryżu długiego. Jednakże dbać trzeba nie tylko o stawy, ale i o kości. Warto stosować suplementy i leki na osteoporozę, m.in. z wapniem oraz witaminami D i K.

Kiedy udać się do lekarza z bólem stawów? 

Jak już wcześniej zostało wspomniane, utrzymujący się ból stawów (np. często nasilający się w nocy i powodujący wybudzenie ze snu) z towarzyszącymi objawami jest wskazaniem do pilnej konsultacji z lekarzem. Kiedy trzeba się zgłosić do lekarza? Jest to konieczne w sytuacji, gdy pojawia się obrzęk, zaczerwienienie i ocieplenie stawu, ograniczenie ruchomości stawu, wyczuwalna niestabilność stawu, brak możliwości pełnego zgięcia lub wyprostu stawu, poranna sztywność stawów oraz objawy ogólne, np. gorączka, zmęczenie, utrata apetytu, zmniejszenie masy ciała, ból mięśni. 

Przewlekły ból stawów przyczynia się do obniżenia jakości życia, a z czasem może nawet prowadzić do niepełnosprawności. Bolące stawy to objaw, którego nie powinniśmy ignorować. Na przeciążenia i urazy stawów, a także rozwój chorób objawiających się bólem w okolicy stawów narażeni jesteśmy właściwie wszyscy, dlatego zawczasu należy zadbać o swoje stawy. Trzeba wyeliminować potencjalne czynniki ryzyka, należy odpowiednio się odżywiać i regularnie uprawiać aktywność fizyczną dostosowaną do swoich możliwości. Warto także stosować suplementy na stawy!

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medhycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.