Co oznacza ból po prawej stronie brzucha?

Gdy boli brzuch po prawej stronie, zazwyczaj myślimy: wyrostek! Nie jest to jednak jedyna przyczyna dyskomfortu z prawej strony brzucha. Tych jest znacznie więcej i zalicza się do nich choroby nerek i wątroby, problemy z woreczkiem żółciowym oraz zaburzenia układu pokarmowego. Co boli po prawej stronie brzucha? 

Spis treści:

• Anatomia prawej strony brzucha – jakie narządy mogą boleć?
• Najczęstsze przyczyny bólu po prawej stronie brzucha
• Objawy alarmowe – kiedy ból jest niebezpieczny?
• Diagnostyka bólu po prawej stronie brzucha
• Metody leczenia bólu po prawej stronie brzucha 

Anatomia prawej strony brzucha – jakie narządy mogą boleć?

W przestrzeni jamy brzusznej znajduje się wiele narządów należących do różnych układów – pokarmowego, rozrodczego i moczowego. Niektóre organy są położone w taki sposób, że mogą powodować ból zarówno po lewej, jak i po prawej stronie brzucha, np. żołądek i jelito grube. Jakie choroby objawiają się bólem w prawej części brzucha?

Narządy znajdujące się po prawej stronie

W górnej strefie prawej strony brzucha zlokalizowana jest wątroba, pęcherzyk żółciowy oraz drogi żółciowe, prawa nerka, jelito cienkie z dwunastnicą, część wstępująca i poprzeczna jelita grubego, głowa trzustki i żołądek. Natomiast w dolnej strefie leży jelito grube, wyrostek robaczkowy, prawy moczowód i część pęcherza moczowego. Po prawej stronie w dolnej części brzucha w przypadku kobiet umiejscowiony jest także prawy jajnik, prawy jajowód oraz część macicy.

Charakterystyka różnych rodzajów bólu

Ból może być różny – w zależności od nasilenia lub charakteru. W kontekście bólu brzucha najczęściej wymienia się ból skurczowy i kłujący, a także gniotący, piekący i tępy. Ból może być silny, utrudniający normalne funkcjonowanie lub lekki. Ostry ból brzucha po prawej stronie pojawia się nagle, nierzadko nasila się przy zmianach pozycji ciała. Zazwyczaj jest zwiastunem poważnych problemów zdrowotnych, które wymagają natychmiastowej pomocy medycznej. Ból przewlekły jest najczęściej mniej uporczywy niż ból ostry. Może utrzymywać się miesiącami z okresami nasileń.

Najczęstsze przyczyny bólu po prawej stronie brzucha

Nie ma tylko jednej przyczyny bólu brzucha po prawej stronie. Pojawienie się tego objawu może wskazywać na choroby, infekcje, a także okresowe zaburzenie pracy układu pokarmowego. Najczęściej to właśnie niestrawność wywołuje bóle brzucha po prawej stronie, co oznacza, że ich przyczyna tkwi w naszym nieumiarkowaniu w jedzeniu i piciu. Rzadziej taki ból świadczy o poważnych chorobach.

Problemy z wątrobą i woreczkiem żółciowym

Co boli po prawej stronie brzucha? Jeśli ból pojawia się w górnej części brzucha, bardzo często mamy do czynienia z problemami związanymi z woreczkiem żółciowym i wątrobą. Ostry, napadowy ból brzucha po prawej stronie jest charakterystyczny dla ataku kolki żółciowej. Kolka żółciowa (kolka wątrobowa) może się także objawiać uczuciem pełności i wzdęciami, najczęściej pojawia się po tłustym, obfitym i ciężkostrawnym posiłku.

Nie tylko kamica żółciowa objawia się prawostronnym bólem brzucha. Uciskowy ból brzucha po prawej stronie może również świadczyć o takich stanach jak ostre zapalenie dróg żółciowych lub ostre zapalenie woreczka żółciowego oraz o problemach związanych z wątrobą, czyli m.in. o zapaleniu wątroby lub ropniu wątroby.

Należy dodać, że to, co określamy jako ból wątroby pod żebrami, to tak naprawdę nie jest ból wątroby. Organ ten nie ma nerwów czuciowych, nie może więc dawać objawów bólowych. Te nieprzyjemne dolegliwości są wywołane przez ucisk powiększonej wątroby na otaczającą ją unerwioną czuciowo błonę włóknistą.

Uciskowy lub kłujący ból brzucha po prawej stronie pojawiający się wraz z uczuciem rozpierania, nudnościami, biegunką, zaparciami, utratą apetytu, zażółceniem skóry i białek oczu oraz świądem wskazuje na stany chorobowe wątroby. Zalicza się do nich m.in. wirusowe zapalnie wątroby, alkoholowe zapalenie wątroby, stłuszczeniową chorobę wątroby.

Zapalenie wyrostka robaczkowego

Ból brzucha po prawej stronie jest typowy dla zapalenia wyrostka robaczkowego. Początkowo pojawia się ból brzucha po prawej stronie na wysokości pępka, z czasem jednak jest odczuwany w okolicy prawego dołu biodrowego. Zapalenie wyrostka objawy może dawać także w postaci np. nudności i wymiotów, gorączki, parcia na mocz, zatrzymania gazów, ogólnego złego samopoczucia. Zapalenie wyrostka robaczkowego jest jedną z przyczyn tzw. ostrego brzucha, czyli nagle pojawiającego się i szybko nasilającego się stanu związanego z chorobami układu pokarmowego.

Dolegliwości układu pokarmowego

Bóle brzucha po prawej stronie pod żebrami mogą oznaczać zapalenie przełyku lub zapalenie trzustki (ostre lub przewlekłe), a także chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy. Zaburzenia jelitowe także objawiają się po prawej stronie, np. nieswoiste zapalenie jelita grubego, zapalenie jelita cienkiego, niedrożność jelit. Ból brzucha po prawej stronie na dole występuje u osób, które zmagają się z SIBO (zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego) lub dysbiozą jelitową (zaburzenie mikrobioty jelita grubego).

Schorzenia nerek

Ostry ból po prawej stronie może wskazywać na zapalenie nerek – odmiedniczkowe zapalenie nerek oraz na kamicę nerkową i jej typowy objaw, czyli kolkę nerkową. Bardzo często jest to ból w dole brzucha po prawej stronie promieniujący do pachwiny.

Inne powody bólu

U kobiet ból po prawej stronie brzucha na dole może pojawiać się jako objaw związany z cyklem menstruacyjnym, choć może wynikać też ze stanów patologicznych takich jak zapalenie przydatków, skręt, torbiel lub pęknięcie jajnika prawego. Należy wspomnieć, że ból brzucha po prawej stronie pojawia się również w przypadku ciąży pozamacicznej.

Ból brzucha po prawej stronie w ciąży zazwyczaj spowodowany jest uciskiem powiększonej macicy na okoliczne narządy. Jeśli natomiast pojawia się wraz z bólami głowy, obrzękiem twarzy, nieostrym widzeniem, nudnościami, to może wskazywać na stan przedrzucawkowy, który jest groźny zarówno dla matki, jak i dziecka. Wystąpienie jako objawów jest wskazaniem do pilnej wizyty u lekarza.

Ponadto piekący ból brzucha po prawej stronie na dole pojawić się może w przypadku przepukliny pachwinowej. Inne przyczyny bólu po prawej stronie to: nietolerancje pokarmowe, zapalenie stawu krzyżowo-biodrowego, zapalenie dolnego płata płuca prawego oraz zastoinowa niewydolność serca. Bóle brzucha po prawej stronie mogą być spowodowane silnym stresem lub lękiem.

Objawy alarmowe – kiedy ból jest niebezpieczny? 

Nie każdy ból brzucha po prawej stronie stanowi zagrożenie. Ale jest kilka objawów alarmujących, których nie można zignorować, szczególnie w przypadku najmłodszych. Ból brzucha po prawej stronie u dziecka właściwie zawsze powinien być skonsultowany z lekarzem.

Symptomy wymagające natychmiastowej pomocy

Jedną z najgroźniejszych sytuacji, którą zwiastuje ostry ból brzucha po prawej stronie, jest zapalenie wyrostka robaczkowego. W przebiegu stanu zapalnego może dojść do perforacji ścian wyrostka, wskutek czego zakażona treść wylewa się do jamy brzusznej. Może to doprowadzić do rozlanego zapalenia otrzewnej, które stanowi bezpośrednie zagrożenie życia! Pęknięcie wyrostka robaczkowego objawia się uporczywym bólem brzucha, tkliwością i obrzękiem brzucha, gorączką, dreszczami, przyspieszonym oddechem i przyspieszonym tętnem.

Różnice między ostrym a przewlekłym bólem

Jednym z najważniejszych kryteriów bólu jest czas utrzymywania się objawów i ich nasilenie. Należy zapamiętać, że nagłe pojawienie się silnego bólu oznacza ból ostry. Ma on najczęściej ograniczony charakter, zazwyczaj nasila się przy kaszlu, zmianach pozycji ciała i poruszaniu. Ból ostry jest typowy dla poważnych schorzeń o ostrym przebiegu, które stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia.

Ból przewlekły utrzymuje się przez dłuższy okres, ale nie jest przez ten cały czas nasilony w tym samym stopniu. Nie zawsze da się go dokładnie zlokalizować, mogą mu towarzyszyć nudności lub inne dolegliwości ze strony żołądka i jelit. Przewlekłe dolegliwości mogą mieć postać ucisku lub kłucia po prawej stronie.

Objawy towarzyszące bólowi prawej strony brzucha

Jeśli ból po prawej stronie brzucha jest związany z wątrobą, to najczęściej pojawiają się także gazy, wzdęcia i uczucie pełności. Przy poważniejszych schorzeniach wątroby może także dochodzić do pojawienia się zażółcenia skóry i białek oczu. Nierzadko bólowi brzucha po prawej stronie towarzyszy gorączka, wymioty i osłabienie.

Diagnostyka bólu po prawej stronie brzucha 

W przypadku gdy pojawi się ból brzucha po prawej stronie, zwykle rozpoczyna się kilkuetapowy proces diagnostyczny. Choć trzeba przyznać, że bardzo często przyczyna bólu tkwi w zaburzeniach trawienia i przejedzeniu, co nie wymaga ani diagnostyki, ani wizyty u lekarza. W sytuacji, gdy nie można stwierdzić od razu przyczyny dolegliwości, konieczna jest konsultacja lekarska oraz wykonanie odpowiednich badań.

Niezbędne badania diagnostyczne

Diagnostyka bólu po prawej stronie brzucha powinna się rozpocząć od szczegółowego wywiadu lekarskiego. Jakie pytania są zwykle zadawane? Dla lekarza istotna jest lokalizacja, rodzaj, charakter i natężenie bólu, należy go więc jak najdokładniej opisać. Ważny jest czas utrzymywania się objawów, czynniki wywołujące lub wpływające na natężenie bólu (np. czy ból nasila się, czy zmniejsza się po spożyciu posiłku, wypiciu napoju, zmianie pozycji ciała, po oddaniu stolca lub gazów) oraz objawy towarzyszące. Należy też odpowiedzieć na pytania o choroby przewlekłe, stosowane leki, obciążenia rodzinne, prowadzony styl życia.

Elementem diagnostyki są podstawowe badania takie jak obejrzenie, osłuchanie i opukanie brzucha, zmierzenie ciśnienia i tętna oraz temperatury ciała. Wiele informacji dostarczają też badania laboratoryjne – morfologia krwi, oznaczenie stężenia kreatyniny, elektrolitów, glukozy, CRP, odczyn Biernackiego, próby wątrobowe, badanie moczu, badanie stolca na obecność krwi utajonej. W razie podejrzenia problemów z sercem konieczne będzie określenie stężenia troponiny sercowej, CK-MB i EKG.

Konsultacje specjalistyczne

Zazwyczaj z takim objawem jak ból brzucha po prawej stronie zgłaszamy się do lekarza rodzinnego. W wielu przypadkach jest to w zupełności wystarczające, na podstawie wywiadu i badań fizykalnych jest on w stanie zlecić skuteczne leczenie. Niestety nie zawsze jest to możliwe, wówczas lekarz pierwszego kontaktu kieruje do specjalisty, najczęściej do gastrologa, hepatologa, nefrologa, urologa lub ginekologa.

Badania obrazowe

W diagnostyce przyczyn bólu brzucha po prawej stronie stosuje się również badania obrazowe – USG, RTG przeglądowe jamy brzusznej, rezonans magnetyczny, tomografię komputerową oraz badania endoskopowe (kolonoskopia, gastroskopia).

Metody leczenia bólu po prawej stronie brzucha

Skuteczne leczenie bólu brzucha po prawej stronie jest możliwe. W niektórych przypadkach wystarczy leczenie objawowe, w innych także przyczynowe. Dodatkowo warto wprowadzić kilka działań profilaktycznych, które uchronią przed nawrotami dolegliwości bólowych, głównie polegają one na utrzymywaniu zdrowej, lekkostrawnej i zbilansowanej diety oraz eliminacji złych nawyków żywieniowych.

Leczenie farmakologiczne

Najczęściej z bólem brzucha walczy się, stosując leki przeciwbólowe, leki na układ pokarmowy lub leki na wątrobę. Dodatkowo lekarz może zlecić inne metody leczenia, w tym zabiegi chirurgiczne, np. usunięcie wyrostka robaczkowego.

Postępowanie w domu

Oprócz stosowania leków wskazane są również domowe sposoby na ból brzucha, czyli zioła na trawienie. Szczególnie polecany jest rumianek, kminek, anyż i mięta pieprzowa, a także zioła o działaniu żółciotwórczym i żółciopędnym, np. ostryż długi, korzeń mniszka lekarskiego, kwiatostan kocanki, ziele krwawnika. Doskonałym wsparciem dla wątroby będzie też karczoch oraz ostropest plamisty. Dodatkowo można stosować preparaty probiotyczne, aby wspomóc mikroflorę jelitową, jest to szczególnie ważne, gdy bólowi brzucha towarzyszy biegunka.

Profilaktyka nawrotów

Zwykle kłujący ból brzucha po prawej stronie pojawia się po przejedzeniu lub spożyciu ciężkostrawnych, tłustych dań. Jeśli często doskwiera Ci ból z prawej strony brzucha po jedzeniu, to najwyższy czas, aby coś z tym zrobić. Najprostszym sposobem, aby uniknąć dyskomfortu, jest po prostu utrzymywanie zdrowej, lekkostrawnej diety, nieuleganie zachciankom oraz dbanie o prawidłowe nawodnienie organizmu.

Co boli po prawej stronie brzucha? Najczęściej w ten sposób manifestują się problemy z układem pokarmowym i trawiennym, który nie radzi sobie z naszą dietą. Ostry ból brzucha po prawej stronie może także oznaczać zapalenie wyrostka robaczkowego. W zależności od nasilenia bólu oraz pojawiających się objawów towarzyszących należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza lub natychmiastowo wezwać pogotowie.

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.