Co oznacza ból z tyłu głowy?
15.01.2025Nie ma chyba osoby, która nigdy nie cierpiałaby z powodu bólu głowy. Objaw ten pojawia się u kobiet i mężczyzn, u dzieci i osób starszych. Wielokrotnie dolegliwości bólowe zlokalizowane są z tyłu głowy – w okolicy potylicy. Dlaczego głowa boli z tyłu? Ból potylicy występuje w przebiegu infekcji, jak również wielu poważnych chorób, może świadczyć o wysokim ciśnieniu lub zwyrodnieniu kręgosłupa szyjnego. Co zrobić, gdy pojawia się ból z tyłu głowy?
Spis treści:
- Rodzaje bólu występującego z tyłu głowy
- Najczęstsze przyczyny bólu z tyłu głowy
- Diagnostyka bólu z tyłu głowy
- Metody leczenia bólu z tyłu głowy
- Profilaktyka bólów z tyłu głowy
Rodzaje bólu występującego z tyłu głowy
Ból z tyłu głowy często pojawia się w towarzystwie innych dolegliwości. Zalicza się do nich m.in. sztywnienie karku, światłowstręt, szumy uszne, podwójne widzenie oraz nudności i wymioty. Sztywność karku i ból z tyłu głowy są typowe dla zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, w jego przebiegu może pojawić się nadwrażliwość na światło, która często jest także objawem migreny. Na wiele różnych przyczyn mogą wskazywać nudności i wymioty, np. na migrenę, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, niedociśnienie wewnątrzczaszkowe, guzy mózgu. Podwójne widzenie pojawia się wskutek zatruć lub guzów mózgu.
Szumy w uszach pojawiające się wraz z bólem głowy i karku mogą wskazywać na migrenę, zapalenie ucha lub niedociśnienie wewnątrzczaszkowe. Ból karku, ból za uszami i ból uszu to symptomy zapalenia ucha środkowego. Trzeba też dodać, że ból może przybierać różne postaci. Może to być ból kłujący, tępy, pulsujący, ściskający, umiarkowany lub silny. Co oznacza ból z tyłu głowy?
Ból napięciowy – najczęstsza przyczyna
Ból głowy z tyłu nad karkiem najczęściej jest napięciowym bólem głowy. Ma charakter uciskowy, czasem pulsujący, osoby, które go odczuwają, często określają go jako uczucie hełmu założonego na głowę. Nie jest on nazbyt mocny, zazwyczaj jest zlokalizowany z tyłu obustronnie. Jest to samoistny ból głowy, jego występowanie jest związane z takimi czynnikami jak zmęczenie, stres, niedotlenienie organizmu, odwodnienie, głód lub niedobór snu, jak również nadmierne spożycie alkoholu lub kofeiny. Może mu towarzyszyć zwiększone napięcie oraz tkliwość mięśni karku.
Migrena potyliczna
Innym rodzajem pierwotnego bólu głowy jest migrena. W odróżnieniu od napięciowego bólu głowy pojawia się jednostronnie, w dodatku częściej u kobiet niż u mężczyzn. U jednych jest to ból z tyłu głowy po lewej stronie, u innych ból głowy z tyłu po prawej stronie. Warto dodać, że ból migrenowy może również być umiejscowiony z przodu głowy. Dolegliwości są uciążliwe, pulsujący ból głowy z tyłu jest bardziej nasilony podczas ruchu, nierzadko się zdarza, że przy migrenie pojawia się ból z tyłu głowy przy schylaniu. Bólowi głowy towarzyszy zwykle nadwrażliwość na światło, zapachy oraz dźwięki, nudności i wymioty. Atak migreny może trwać nawet kilkadziesiąt godzin, dla większości osób jest to czas, gdy są całkowicie wyłączone z życia.
Nerwoból potyliczny
Nerwoból potyliczny (neuralgia potyliczna, nerwoból nerwu potylicznego) to przewlekły, silny ból z tyłu głowy – kłujący, który sprawia wrażenie jakby dźgania nożem lub drażnienia prądem. Najczęściej jest to objaw jednostronny. Ból z tyłu głowy nad karkiem pojawia się w wyniku ucisku nerwów potylicznych. To, czy pojawia się ból z tyłu głowy po lewej stronie czy też z prawej, zależy od tego, jaki nerw jest drażniony. Do występowania nerwobólu potylicznego dochodzi m.in. w przypadku urazu, jego przyczyną może być niewłaściwa postawa i długotrwałe napięcie mięśni karku.
Klasterowy ból głowy
Klasterowy ból głowy jest jednostronnym bólem o bardzo dużym nasileniu. Jest zlokalizowany w okolicy oka i skroni, choć często promieniuje do tyłu głowy. Zawsze występuje po tej samej stronie. Cechą charakterystyczną jest to, że dolegliwości pojawiają się zwykle w regularnych odstępach czasu na przestrzeni kilku tygodni, a nawet kilku miesięcy, po czym na pewien okres zanikają.
Klasterowy ból głowy ma dość specyficzne objawy towarzyszące, np. katar, zatkany nos, zaczerwienienie bądź łzawienie oka, opadająca powieka, zwiększona potliwość twarzy po stronie głowy, która boli, a także niepokój. Zazwyczaj napad bólu trwa od 15 minut do 3 godzin. Odstępy między kolejnymi atakami mogą mieć bardzo różny czas trwania – od kilku godzin do dwóch dni. Z czasem częstotliwość ataków się zmniejsza, aż całkowicie ustają, jednak po kilku miesiącach lub latach wracają.
Co istotne, klasterowy ból głowy dziewięciokrotnie częściej występuje u mężczyzn. Przebieg i objawy tego rodzaju bólu są dość podobne np. do migreny, z tego względu zdarza się, że osoby, które się z nim zmagają, czekają na prawidłową diagnozę przez lata. Klasterowy ból głowy jest bardzo silny, negatywnie wpływa na jakość życia, uniemożliwiając normalne funkcjonowanie.
Najczęstsze przyczyny bólu z tyłu głowy
Dlaczego głowa boli z tyłu? Przyczyn jest wiele, ze względu na podłoże bólu głowy wymienia się bóle pierwotne i bóle wtórne. Bóle pierwotne to te, które nie są związane z istniejącą chorobą. Ból z tyłu głowy najczęściej jest bólem pierwotnym (np. napięciowy ból głowy). Jako bóle wtórne określa się bóle głowy, które są objawem innego schorzenia. Jakie mogą być przyczyny bólu z tyłu głowy?
Stres i napięcie mięśniowe
W obecnych czasach, gdy stres jest integralną częścią naszego życia, wiele osób cierpi z powodu bólu z tyłu głowy indukowanego napięciem nerwowym i emocjonalnym, a także bólu związanego z napięciem mięśniowym. Stres wymieniany jest jako główna przyczyna napięciowego bólu głowy, zaś nieprawidłowe napięcie mięśni – nerwobóli potylicznych.
Nieprawidłowa postawa ciała
Zła postawa ciała może wywoływać neuralgie nerwu potylicznego. Ból z tylu głowy to dolegliwość, z którą zmaga się wiele osób, które pracują przy biurku. Wielogodzinna praca przy komputerze sprzyja garbieniu się i przesuwania głowy do przodu, przyczynia się to do zwiększonego napięcia mięśniowego odcinka szyjnego.
Problemy z kręgosłupem szyjnym
Urazy szyjnego odcinka kręgosłupa stanowią jedną z przyczyn nerwobóli potylicznych. Typowym rodzajem urazu jest uraz smagnięcia biczem (ang. Whiplash injury), do którego często dochodzi podczas wypadków samochodowych. Ból z tyłu głowy przy schylaniu jest jednym z symptomów przepukliny kręgosłupa szyjnego (dyskopatii szyjnej) lub choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa szyjnego, gdy zniekształcone kręgi uciskają nerwy i rdzeń kręgowy. Ból głowy z tyłu nad karkiem pojawia się wtedy wraz z szumami usznymi, zawrotami głowy, drętwieniem i mrowieniem rąk.
Choroby współistniejące
Uciskowy, pulsujący ból z tyłu głowy może być wywołany wysokim ciśnieniem, a dokładniej nagłymi skokami ciśnienia powyżej wartości typowej dla chorego. Występuje on obustronnie, nasila się pod wpływem wysiłku fizycznego. Wśród przyczyn bólu z tyłu głowy wymienia się ponadto niektóre infekcje o podłożu bakteryjnym lub wirusowym, np. zapalenie ucha środkowego oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołuje sztywność karku i ból z tyłu głowy, ból karku, wysoką gorączką, światłowstręt, zaburzenia świadomości, dezorientację, nudności i wymioty.
Ból z tyłu głowy może być związany z bardzo poważnymi stanami w obrębie mózgu. Wymienić należy tu krwotok podpajęczynówkowy, czyli krwotok związany z urazem głowy lub pęknięciem tętniaka. U osób, u których doszło do krwawienia podpajęczynówkowego, pojawia się jednostronny „piorunujący” ból głowy z tyłu po prawej stronie lub ból z tyłu głowy po lewej stronie. Nie jest to po prostu silny ból, to ból określany jako najsilniejszy w życiu, któremu towarzyszy nadwrażliwość na dźwięki i światło, nudności i wymioty, utrata przytomności, czasem napad padaczkowy.
Silny ból z tyłu głowy może mieć swoje źródło w rosnącym guzie mózgu. Dokładna lokalizacja bólu, jak również pojawianie się dodatkowych objawów związane jest z rozmiarem oraz umiejscowieniem guza. I tak, może pojawiać się ucisk i ból głowy z tyłu po prawej stronie lub po lewej stronie, towarzyszyć temu mogą nudności i wymioty, zaburzenia widzenia i czucia, niedowłady i zmiany w zachowaniu.
Odpowiedzią na pytanie, dlaczego głowa boli z tyłu, są również urazy tej okolicy, np. upadek lub uderzenie. W takiej sytuacji ból potylicy może się nasilać przy dotyku. Tępy, rozpierający i kłujący ból z tyłu głowy współwystępujący z zawrotami głowy, szumami usznymi, nudnościami i wymiotami może sygnalizować niedociśnienie wewnątrzczaszkowe, czyli spadek ciśnienia wynikający zazwyczaj z wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego.
Czynniki środowiskowe
Ból potylicy bardzo często występuje na skutek działania różnorodnych czynników środowiskowych. Wymienia się tu m.in. nadużywanie alkoholu i palenie papierosów, odwodnienie organizmu, wczesne wstawanie i problemy ze snem, brak aktywności fizycznej – głównie na świeżym powietrzu, jak również czynniki zewnętrzne takie jak duże wahania ciśnienia atmosferycznego.
Diagnostyka bólu z tyłu głowy
Co oznacza ból z tyłu głowy? Aby się tego dowiedzieć, trzeba się zgłosić do lekarza. Standardowo diagnostyka rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu, który jest połączony z podstawowymi badaniami fizykalnymi, np. pomiarem ciśnienia. Dla lekarza prowadzącego rozpoznanie ważne jest ustalenie m.in. takich informacji, jak: kiedy ból występuje, kiedy się nasila lub zmniejsza, jaki ma charakter, czy niedawno doszło do wypadku lub innego urazu, czy pacjent leczy się z powodu chorób przewlekłych i jakie leki przyjmuje.
Kiedy ból jest objawem poważnej choroby?
Wiele osób zastanawia się, czy ból z tyłu głowy jest niebezpieczny. Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi. Nie zawsze stanowi on powód do niepokoju, jednakże w przypadku jego wystąpienia, należy zachować ostrożność, szczególnie gdy ból potylicy jest bardzo nasilony, np. utrudnia wykonywanie codziennych czynności. Poważną chorobę może również zwiastować nawracający ból z tyłu głowy. Nie wolno też ignorować sytuacji, gdy wraz z dolegliwościami bólowymi pojawiają się dodatkowe objawy, np. niedowłady kończyn, sztywność karku, zaburzenia widzenia.
Badania diagnostyczne
Wywiad pozwala lekarzowi dokonać wstępnej oceny, dzięki czemu wie, jakie zlecić badania. Najczęściej wskazane jest wykonanie m.in. morfologii krwi, jonogramu (określenie poziomu elektrolitów), CRP, OB, kreatyniny i całego profilu nerkowego, prób wątrobowych, badania poziomu hormonów tarczycy, badań bakteriologicznych oraz badań obrazowych: RTG odcinka szyjnego, tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego głowy, badania EEG, badania płynu mózgowo-rdzeniowego.
Konsultacje specjalistyczne
Głównym specjalistą zajmującym się diagnostyką i leczeniem bólu głowy jest lekarz neurolog, czyli lekarz od chorób układu nerwowego. Jeśli zajdzie taka konieczność, mogą być potrzebne dodatkowe konsultacje z innymi specjalistami.
Metody leczenia bólu z tyłu głowy
Ze względu na bardzo zróżnicowany zestaw potencjalnych przyczyn bólu z tyłu głowy, nie ma jednej uniwersalnej metody leczenia. Jak więc widać nie można zaniedbywać diagnostyki. Po ustaleniu przyczyny, wdrażane jest leczenie, np. jeśli zostanie wykryty guz mózgu, najpierw konieczna jest operacja, a następnie radio- lub chemioterapia.
Farmakoterapia – dostępne leki
Najczęściej stosowane w leczeniu bólu z tyłu głowy są leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, często polecanym środkiem jest Apap migrena, który łączy w sobie aż trzy substancje lecznicze – paracetamol, kwas acetylosalicylowy i kofeinę. Należy jednak zaznaczyć, że migrenowy pulsujący ból głowy z tyłu może czasem wymagać stosowania leków na receptę. W przypadku zdiagnozowania infekcyjnego podłoża bólu potylicy wprowadza się leki przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe lub przeciwgrzybicze.
Fizjoterapia i ćwiczenia
Jeśli silny ból z tyłu głowy pojawia się w następstwie wad postawy lub wypadku, ważnym elementem terapii jest rehabilitacja oraz odpowiednio dobrane ćwiczenia fizjoterapeutyczne i zabiegi. Osoby zmagające się z bólem powinny się skonsultować ze specjalistą, aby nauczyć się, jak poprawnie wykonywać ćwiczenia.
Domowe sposoby łagodzenia bólu
Lekki ból z tyłu głowy nie wymaga szczególnego leczenia, można ewentualnie stosować leki przeciwbólowe dostępne w aptece bez recepty. Jeśli problem stanowi napięciowy ból głowy, postępowanie powinno się skupić na odpoczynku, śnie, wyciszeniu i relaksie. Dobry efekt może przynieść odprężająca ciepła kąpiel lub masaż, który skutecznie rozluźni napięte mięśnie. Poleca się także chłodne kompresy.
Profilaktyka bólów z tyłu głowy
Uważa się, że większość osób okresowo zmaga się z bólem głowy. Zazwyczaj jest on efektem zmęczenia, stresu lub przybierania niewłaściwej postawy ciała, np. podczas pracy. Co można zrobić, aby ból potylicy przestał się pojawiać?
Techniki relaksacyjne
Umiejętne korzystanie z technik relaksacyjnych ma ogromną moc. Jedną z najefektywniejszych z nich jest prawidłowa technika oddychania. Często polecana jest także aromaterapia, akupresura, medytacje, joga i pilates. Oczywiście w stanach wzmożonego stresu i napięcia nerwowego, najlepsze rezultaty osiągniemy, działając w sposób kompleksowy, czyli łącząc metody relaksacyjne i preparaty na stres. Ważne, aby wybrać środek zawierający witaminy z grupy B, magnez, a także ekstrakty ziołowe, np. z kozłka lekarskiego, melisy i adaptogenów.
Prawidłowa ergonomia pracy
Sporo problemów zdrowotnych, w tym także ból z tyłu głowy, wynika z tego, że nie dbamy o prawidłową postawę. U wielu osób ma to związek z wykonywaną pracą. Wielogodzinne utrzymywanie ciała w nienaturalnej pozycji, napinanie niektórych partii mięśniowych skutkuje tym, że doskwiera silny ból potylicy. We własnym interesie trzeba więc zatroszczyć się o prawidłową ergonomię pracy, np. ustawić monitor na wysokości wzroku, kupić krzesło ze wsparciem dolnej części pleców i robić częste przerwy.
Aktywność fizyczna
Ruch to sposób na rozwiązanie kilku problemów, z jakimi mierzymy się na co dzień. Aktywność fizyczna pozwala przede wszystkim ograniczyć negatywny wpływ stresu na ciało, a także wyrzucić z siebie wszystkie negatywne emocje. W zależności od preferencji można wybierać spośród wielu dyscyplin sportowych, u jednych sprawdzi się bieganie lub pływanie, u innych tenis lub gry zespołowe.
Zdrowy styl życia
Prowadzenie niehigienicznego trybu życia jest czynnikiem nasilającym w większości dolegliwości bólowych. Wniosek z tego jest prosty, trzeba się wyzbyć niezdrowych nawyków. Jako podstawę zdrowego stylu życia trzeba wymienić zbilansowaną dietę oraz prawidłowe nawodnienie organizmu. Istotne jest także unikanie używek, dbanie o codzienny wypoczynek i sen.
Choć ból potylicy może być uciążliwy, nie musi być groźny. Do złagodzenia wystarczą leki przeciwbólowe, a gdy nie jest bardzo nasilony, to już ciepła kąpiel lub sen zmniejszą dolegliwości. Jeśli jednak silny ból z tyłu głowy utrudnia normalne funkcjonowanie, to należy zgłosić się do lekarza. Trzeba mieć świadomość, że w niektórych sytuacjach, gdy ból pojawia się nagle i jest nie do zniesienia, wskazane jest wezwanie pogotowia!
