Czym płukać zatoki?

Płukanie zatok to jeden z najskuteczniejszych sposobów na oczyszczenie ich z zanieczyszczeń, chorobotwórczych drobnoustrojów oraz śluzu. Zwykle taki zabieg jest rekomendowany przy infekcjach górnych dróg oddechowych. Regularne irygacje są m.in. polecane osobom, które zmagają się z przewlekłymi stanami zapalnymi zatok. Czym płukać zatoki? Jak prawidłowo płukać nos i zatoki? 

Spis treści:

• Dlaczego warto płukać zatoki?
• Roztwory do płukania zatok
• Metody płukania zatok
• Dodatkowe substancje stosowane przy płukaniu zatok 

Dlaczego warto płukać zatoki?

Irygacja nosa i zatok, czyli po prostu ich płukanie jest skuteczną i tak naprawdę bardzo prostą do wykonania metodą leczenia oraz zapobiegania problemom z zatokami. Jakie są zalety płukania zatok? Zabieg ten pomaga usuwać różnego rodzaju zanieczyszczenia, alergeny i chorobotwórcze drobnoustroje. Wypłukuje mediatory stanu zapalnego i zalegającą wydzielinę. Zmniejsza obrzęk śluzówki, poprawia także funkcjonowanie rzęsek na powierzchni śluzówki zatok.

Płukanie zatok przy przeziębieniu sprawia, że aplikowane na śluzówkę leki będą się lepiej wchłaniały, co zapewni efektywniejsze leczenie. Przy regularnym stosowaniu irygacja nosa i zatok przyczynia się do poprawy odporności śluzówki na działanie czynników drażniących, mediatorów stanu zapalnego i patogenów. Głównym wskazaniem do irygacji zatok są infekcje oraz stany zapalne w obrębie zatok i nosa oraz alergie. Zatoki i nos warto płukać w następujących przypadkach:

• nadmiar wydzieliny w nosie
• katar w przebiegu infekcji wirusowych i bakteryjnych
• alergiczny nieżyt nosa
• zapalenie zatok przynosowych – ostre lub przewlekłe

Płukanie zatok można wykonywać nie tylko w przypadku łagodzenia objawów chorobowych, ale także pielęgnacyjnie i wspomagająco. Pomaga utrzymać czystość i drożność kanałów nosowych, a także stanowi profilaktykę infekcji górnych dróg oddechowych.

Taki zabieg regularnie powinny wykonywać osoby narażone na długotrwałą ekspozycję na pyły lub nadmiernie ogrzewane, klimatyzowane powietrze oraz osoby długotrwale używające leków wysuszających błonę śluzową nosa. Ponadto często irygacje zalecane są przez lekarzy do stosowania po zabiegach chirurgicznych przeprowadzonych w obrębie nosa i zatok do utrzymania czystości i nawilżenia śluzówki oraz do wspomagania procesów gojenia.

Roztwory do płukania zatok

Płukanie zatok jest proste, należy jednak przestrzegać kilku zasad. Przede wszystkim trzeba wiedzieć, czym płukać nos i zatoki. Nie można ot tak wlać do butelki wody z kranu i wsypać trochę soli. Jakie preparaty stosować? Jak zrobić roztwór do płukania zatok, aby sobie pomóc, a nie zaszkodzić?

Sól fizjologiczna – podstawowy preparat do płukania

Sól fizjologiczna to uniwersalny środek do oczyszczania ran, do higieny uszu i oczu u niemowląt oraz do płukania nosa i zatok. Zastosowanie soli fizjologicznej do płukania zatok zapewnia skuteczne oczyszczenie i nawilżenie błony śluzowej nosa i zatok. Najczęściej na pytanie, czym można płukać zatoki, można usłyszeć odpowiedź, że solą fizjologiczną. To prawda, jednak trzeba w tym miejscu dokonać małego rozróżnienia.

Sól fizjologiczna do płukania zatok to izotoniczny roztwór chlorku sodu o stężeniu 0,9% (jest to takie samo stężenie jak w komórkach i płynach występujących w organizmie). W aptekach można też kupić roztwory hipertoniczne, czyli roztwory chlorku sodu w wyższym stężeniu – 1,5-3% (stężenie wyższe niż w płynach ustrojowych). Oba można stosować do płukania zatok i nosa, jednak ze względu na odmienne właściwości, sprawdzą się w innych okolicznościach.

Czym płukać zatoki profilaktycznie i pielęgnacyjnie? W tym celu wskazana jest sól fizjologiczna. Pomaga wypłukać z nosa i zatok nadmiar śluzu i zanieczyszczeń, nawilża oraz poprawia funkcje oczyszczające rzęsek. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby izotonicznymi roztworami płukać zatoki podczas infekcji, w wielu przypadkach są wystarczające.

Czym płukać chore zatoki? Podczas choroby lepszym wyborem niż roztwór izotoniczny może się okazać roztwór hipertoniczny. Oprócz mechanicznego oczyszczania wykazuje on także efekt osmotyczny. Ze względu na wyższe stężenie soli roztwór hipertoniczny w kontakcie ze śluzówką „wyciąga” wodę, co powoduje zmniejszenie obrzęku błony śluzowej i przyczynia się do udrożnienia nosa.

Podczas zakupów warto więc zwracać uwagę na toniczność roztworu. Na koniec trzeba też dodać, że roztwór izotoniczny jest delikatniejszy, może być stosowany regularnie, natomiast roztwór hipertoniczny może powodować dyskomfort i podrażniać śluzówkę, nie jest polecany do długotrwałego stosowania.

Woda morska i jej zalety w płukaniu zatok

Płukanie zatok i nosa można również wykonać za pomocą wody morskiej. W aptekach dostępna jest w postaci aerozolu, który aplikuje się bezpośrednio do nosa. Nie jest to wprawdzie tradycyjna irygacja, jednak takie płukanie zatok solą morską pozwala osiągnąć porównywalne efekty. Warto dodać, że woda morska do nosa może być izotoniczna lub hipertoniczna. Czasem wzbogacana jest o dodatkowe składniki, np. minerały lub ektoinę.

Domowe roztwory – jak przygotować bezpieczny płyn do irygacji?

Choć w aptece bez problemu można kupić gotowe preparaty do płukania zatok, można także samodzielnie przygotować roztwór ze składników dostępnych w domu. Jak zrobić roztwór do płukania zatok? Irygacja zatok domowym sposobem może być przeprowadzona z wykorzystaniem roztworu soli kuchennej. Do jego sporządzenia potrzebna jest przegotowana, ciepła woda (najlepiej, aby była to woda destylowana lub filtrowana, należy ją gotować przez około 5 minut), a także sól kuchenna. Zazwyczaj na 250ml wody stosuje się pół łyżeczki soli, aby otrzymać roztwór izotoniczny. Całość należy dokładnie rozpuścić i użyć od razu po przygotowaniu.

Metody płukania zatok

Wiadomo już, czym najlepiej płukać zatoki, warto też dowiedzieć się, na czym polega płukanie zatok. Zabieg polega na tym, że do przewodu nosowego wprowadza się specjalny płyn. Płyn wlewa się do jednego otworu nosowego, następnie przepływa on przez zatoki, zabierając ze sobą różne zanieczyszczenia, bakterie i śluz, po czym wypływa drugim otworem. Zazwyczaj do płukania zatok wykorzystuje się specjalne irygatory w postaci miękkich butelek ze specjalnym dzióbkiem, ale nie jest to jedyne naczynie, które można użyć.

Irygacja z użyciem specjalistycznych urządzeń 

W aptekach można kupić różne irygatory do nosa przeznaczone do wielokrotnego użytku. Najprostsze mają postać plastikowej butelki ze specjalną końcówką. Butelka jest miękka, wystarczy ją delikatnie ścisnąć, aby wyleciał roztwór. Dostępne są także irygatory z wypływem grawitacyjnym zapewniającym płukanie zatok i nosa pod stałym ciśnieniem.

Płukanie zatok butelką lub dzbankiem

Najczęściej do irygacji wykorzystuje się dedykowane do tego urządzenia dostępne w zestawach z gotowymi preparatami. Alternatywą dla nich są specjalne dzbanki, tzw. neti pot. Ponadto sprawdzi się zwykła gruszka do nosa lub większa strzykawka. Jeśli pod ręką nie ma takich produktów, można sięgnąć po domowe sposoby na płukanie zatok, czyli po czystą butelkę po wodzie mineralnej, ważny, aby była to butelka z dzióbkiem.

Technika prawidłowego płukania zatok

Wiele osób ma obawy przed zabiegami płukania nosa i zatok, trzeba jednak wiedzieć, że to nic strasznego. Istotne jest tylko stosowanie zaleceń, a cały proces przebiegnie szybko, sprawnie i bezpiecznie. Jak prawidłowo płukać zatoki? Na początku należy przygotować roztwór do płukania zatok i nosa (powinien mieć temperaturę zbliżoną do temperatury ciała), a także wydmuchać nos. Zabieg zaleca się wykonywać nad umywalką lub nad wanną.

• Stojąc nad umywalką, należy lekko pochylić się do przodu. Następnie należy też delikatnie pochylić głowę na bok w taki sposób, aby jeden otwór nosowy był wyżej niż drugi.
• Ostrożnie wprowadzić końcówkę irygatora do otworu nosowego znajdującego się wyżej.
• Powoli wprowadzić roztwór do jamy nosowej i odczekać, aż wyleci drugim otworem. Podczas zabiegu należy swobodnie oddychać przez usta. Może się zdarzyć, że roztwór dostanie się do gardła. Nie należy go połykać, trzeba go wypluć.
• Następnie należy delikatnie wydmuchać nos.
• Czynność powtórzyć z drugim otworem nosowym. Ponownie delikatnie wydmuchać nos.

Po zakończeniu zabiegu należy wylać resztki niewykorzystanego roztworu oraz dokładnie umyć irygator do nosa. Należy pamiętać, że po płukaniu zatok nie można wychodzić na zewnątrz przez około godzinę, nie należy też od razu się kłaść. Jeszcze przez jakiś czas z nosa może wypływać płyn i wydzielina, które należy delikatnie wydmuchiwać.

Jak często można wykonywać irygację nosa i zatok? W przypadku infekcji wskazane jest przeprowadzanie jej dwa razy dziennie. Płukanie zatok przy alergii można wykonywać częściej, aby zminimalizować kontakt śluzówki z alergenami. Profilaktyczne oczyszczanie nosa wystarczy stosować 2-3 razy w tygodniu.

Dodatkowe substancje stosowane przy płukaniu zatok

Osoby, które mają przewlekłe problemy z zatokami, zwykle stosują różne metody, aby zapewnić sobie komfort i złagodzić dolegliwości. Jakie preparaty na zatoki będą pomocne?

Zioła wspomagające leczenie zatok

Czy stosuje się zioła do płukania zatok? Tak, można kilka kropli naparu, np. z szałwii lub tymianku dodać do przygotowanego roztworu, jednak zdecydowanie zioła lepiej sprawdzają się w postaci inhalacji. Wdychanie ziołowej pary działa nawilżająco na śluzówkę nosa i zatok, pomaga rozrzedzać wydzielinę i udrażnia nos. Najlepsze zioła na zatoki to szałwia, tymianek, rumianek, mięta, eukaliptus i werbena.

Olejki eteryczne – zastosowanie i bezpieczeństwo

Do inhalacji zamiast naparów ziołowych można stosować olejki eteryczne. Wówczas kilka kropli wybranego produktu należy dodać do naczynia z parującą, gorącą wodą. Najczęściej poleca się stosować olejek eukaliptusowy, tymiankowy, sosnowy, rozmarynowy, miętowy lub z drzewa herbacianego. A czy można stosować olejki eteryczne do płukania zatok? Raczej nie powinno się tego robić, mogą spowodować m.in. silne podrażnienie. Zaleca się ich używać wyłącznie do inhalacji parowych.

Gotowe preparaty apteczne – przegląd dostępnych opcji

Czym płukać zatoki w domu? Najbezpieczniejszym wyborem są gotowe preparaty do płukania zatok, zwłaszcza specjalne zestawy do irygacji zatok i nosa – w opakowaniu znajduje się irygator do nosa w postaci butelki oraz saszetki z proszkiem do przygotowania roztworu. Saszetki zawierają porcję chlorku sodu, z jednej saszetki można przygotować roztwór izotoniczny, z dwóch – roztwór hipertoniczny. Taki zestaw bardzo ułatwia płukanie zatok przy zapaleniu zatok i przy innych infekcjach.

Ponadto preparaty na zatoki można kupić w postaci ampułek z solą fizjologiczną do jednorazowego użytku, a także sprayów do nosa. Dostępna jest też woda morska do płukania zatok w aerozolu. Takie preparaty dobrze sprawdzają się u dzieci, warto dodać, że wiele z nich można stosować u niemowląt od pierwszych dni życia.

Płukanie zatok i nosa jest skuteczną metodą usuwania zanieczyszczeń, drobnoustrojów i alergenów z nosa oraz nawilżania śluzówki. Jeśli zabiegi wykonywane są ostrożnie i zgodnie z zaleceniami, są bezpieczne i rzadko prowadzą do występowania działań niepożądanych. Należy jednak pamiętać o przeciwwskazaniach do stosowania irygacji nosa i zatok, nie wolno tego robić m.in., gdy nos jest całkowicie zablokowany, a także podczas infekcji ucha!

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.