Czyraki - jak wyglądają i dlaczego powstają?

Czyrakami nazywa się bolesne guzki, które wypełnione są ropną treścią. Inaczej czyraki określa się jako ropne zapalenie okołomieszkowe pochodzenia bakteryjnego. Zwykle wywoływane jest ono przez zakażenie gronkowcem złocistym. Czyraki pojawiają się na skórze, na której występują mieszki włosowe, czyli niemalże na całym ciele – można je zaobserwować na kończynach, pośladkach, karku i twarzy. Co zrobić, gdy na ciele pojawią się czyraki? Jak wygląda ich leczenie?

Spis treści:

• Czym są czyraki?
• Jakie są przyczyny powstawania czyraków?
• Jak wyglądają czyraki?
• Jakie są rodzaje czyraków?
• Gdzie najczęściej pojawiają się czyraki?
• Kto jest najbardziej narażony na czyraki?
• Jakie są profesjonalne metody leczenia czyraków?
• Czy czyraki można wyleczyć domowymi sposobami?
• Jakie mogą być powikłania i konsekwencje nieleczonych czyraków?
• Jak uniknąć powstawania czyraków?

Czym są czyraki?

Czyrak to inaczej ropne zapalenie okołomieszkowe pochodzenia bakteryjnego. Czyraki pojawiają się pojedynczo lub w grupach na owłosionej skórze ciała, m.in. na kończynach, karku lub twarzy. Występują u dorosłych i dzieci. Zwykle ropne zapalenie okołomieszkowe jest wywołane zakażeniem gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus). Stan zapalny obejmuje mieszek włosowy oraz otaczające go tkanki. Tam, gdzie pojawia się czyrak, gromadzi się ropna treść, z czasem zainfekowane tkanki obumierają, tworząc tzw. czop martwiczy. Główne objawy czyraków to bolesne guzki, raczej rzadko pojawiają się wraz z nimi inne dolegliwości ogólne. Jednak jeśli już występują, to głównie u osób z zaburzoną odpornością oraz w przypadku ciężkich postaci czyraka.

Choć widok czyraka na skórze i towarzysząca temu bolesność mogą zaniepokoić, to warto wiedzieć, że nie jest to zmiana nowotworowa, poza tym czyraki zwykle nie są bardzo groźne i samoistnie ustępują. Nie oznacza to jednak, że można je zbagatelizować! Zdarza się, że pojawienie się czyraka może doprowadzić do zapalenia opon mózgowych lub sepsy! Dochodzi do tego w sytuacjach, gdy bakterie przedostają się do krwiobiegu. Szczególnie groźne są czyraki występujące na skórze twarzy, to właśnie ta lokalizacja jest obciążona największym ryzykiem powikłań.

Jakie są przyczyny powstawania czyraków?

Przyczyny powstawania czyraków są związane z zakażeniem gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus). Trzeba wiedzieć, że wiele osób jest bezobjawowymi nosicielami tych bakterii, stanowią one fizjologiczny element mikroflory, bytują m.in. na skórze, w gardle lub w nosie. Dopiero w sytuacji obniżenia odporności lub mikrouszkodzeń skóry, gronkowiec zaczyna się namnażać. Skoro czyraki są związane z infekcją bakteryjną, to czy są zaraźliwe? Samymi czyrakami nie da się zarazić, natomiast gronkowcem już tak. Gdy dojdzie do zakażenia, o co dość łatwo (zwłaszcza w warunkach szpitalnych), czyraki nie pojawiają się od razu, dopiero, gdy warunki będą sprzyjały namnażaniu się drobnoustrojów, czyli np. w przypadku spadku odporności.

Jak wyglądają czyraki?

Początkowo czyrak jest zmianą rumieniowo-naciekową wokół mieszka włosowego, wygląda jak niewielka krostka. Po jakimś czasie zaczyna się gromadzić w nim ropa, a czasem ropa z krwią. Stan zapalny rozlewa się na okoliczne tkanki, a czyrak przybiera postać twardego czerwono-fioletowego guzka z ropnym czopem, który z czasem zmienia się w czop martwiczy. Guzek jest uniesiony ponad powierzchnię skóry, może mieć nawet kilka centymetrów średnicy i jest bardzo bolesny. Zaobserwować można też miejscowy obrzęk i zapalenie najbliższych naczyń chłonnych. Proces „dojrzewania” czyraka trwa zwykle około 4-6 dni. Wtedy najczęściej dochodzi do jego pęknięcia i samoczynnego oczyszczenia. Gdy czyrak pęknie, ból ustępuje. Niestety w miejscu po pęknięciu czyraka pozostaje kraterowy ubytek skóry, który zmienia się w niewielką bliznę.

Czyraki są zmianami bardzo bolesnymi, co może wpływać na codzienne funkcjonowanie. Szczególnie dotkliwe mogą być zmiany zlokalizowane w miejscach, które są podrażniane podczas ruchu. Najczęściej czyraki nie dają innych objawów niż te miejscowe. Wyjątek stanowią ciężkie postaci czyraków. Ogólne objawy czyraków mogą się pojawić głównie u osób z zaburzeniami odporności. Chory może się zmagać z dużym osłabieniem, gorączką i powiększeniem węzłów chłonnych. Pojawienie się objawów ogólnych wymaga natychmiastowej konsultacji z lekarzem, gdyż mogą być one sygnałem, że bakterie przeniknęły do krwiobiegu.

Jakie są rodzaje czyraków?

Wyróżnia się kilka rodzajów czyraków. Jednym z nich jest czyrak gromadny. Jest bardzo bolesny i osiąga duże rozmiary, nie jest to jedna zmiana, tylko liczne zlokalizowane obok siebie i zlewające się czyraki. Czyrak gromadny zwykle pojawia się na pośladkach i karku. Innym rodzajem jest czyrak mnogi. Są to nawracające zmiany, które znajdują się w różnych stadiach rozwoju. Czyrak mnogi określany jest również jako czyraczność.

Gdzie najczęściej pojawiają się czyraki?

Zasadniczo czyraki mogą się pojawić wszędzie tam, gdzie znajdują się mieszki włosowe, czyli nie pojawiają się jedynie na wewnętrznej stronie dłoni i na podeszwach stóp. Zwykle występują natomiast na kończynach (często u mężczyzn na nogach), na plecach, karku, szyi, klatce piersiowej, pod pachami, na pośladkach i w pachwinie, na twarzy – na brodzie, w okolicy ust (nad górną wargą lub na ustach), w okolicy nosa (w przedsionku nosa), w okolicy oczodołów, a także na małżowinach usznych i w przewodzie zewnętrznym ucha.

Najgroźniejsze są zdecydowanie czyraki umiejscowione w tzw. trójkącie śmierci, czyli w obszarze od przedsionka nosa do górnej wargi. Dlaczego? Miejsca te są bezpośrednio połączone naczyniami żylnymi z mózgowiem, co stwarza wysokie ryzyko przeniesienia infekcji do zatoki jamistej lub opon mózgowych, tym samym stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia.

Kto jest najbardziej narażony na czyraki?

Zakażenia gronkowcem złocistym nie są takie rzadkie, jednak u większości osób infekcja jest utajona i przebiega bezobjawowo. Pojawienie się czyraków następuje zwykle w przypadku spadku odporności oraz w stanach upośledzenia odporności związanych m.in. z zakażeniem wirusem HIV, z AIDS, niektórymi nowotworami, cukrzycą, chorobami nerek. Na powstawanie czyraków bardziej narażone są też osoby przemęczone, zestresowane, prowadzące intensywny tryb życia, stosujące niezdrową dietę skutkującą niedoborami pokarmowymi, nadużywające alkoholu i otyłe, a także osoby długotrwale przyjmujące leki immunosupresyjne (np. po przeszczepach) lub glikokortykosteroidy. Czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo czyraków jest także atopowe zapalenie skóry i inne choroby skóry (np. świerzb, egzema).

Jakie są profesjonalne metody leczenia czyraków?

Mimo że zwykle czyraki mają łagodny przebieg, samoistnie się oczyszczają i w ciągu kilkunastu dni całkowicie się goją, w dodatku w większości przypadków nie prowadzą do groźnych powikłań, należy zawsze skonsultować się z lekarzem, najlepiej z dermatologiem. Bezzwłocznie trzeba się zgłosić do specjalisty, gdy czyraki pojawiły się na twarzy, zmian jest dużo, mają tendencję do nawracania lub wraz z objawami miejscowymi pojawiają się objawy ogólne, ponadto natychmiastowej konsultacji lekarskiej wymagają czyraki u niemowląt, dzieci i kobiet w ciąży.

Zwykle diagnostyka nie sprawia trudności, lekarz rozpoznaje czyraki na podstawie wyglądu zmiany oraz towarzyszących jej objawów. Czasem, gdy chory zgłasza się z czyrakami nawracającymi, wykonuje się badanie mikrobiologiczne i badanie w kierunku nosicielstwa gronkowca złocistego. Ropne zapalenie okołomieszkowe to infekcja bakteryjna, więc zalecana jest antybiotykoterapia. W zależności od tego, jak bardzo nasilone są objawy czyraków, gdzie są zlokalizowane zmiany, ile ich jest i czy występują inne dolegliwości, lekarz dobiera najodpowiedniejsze leki.

Najczęściej jest to maść z antybiotykami, którą aplikuje się po pęknięciu czyraka. Lekarz może zlecić też antybiotyki doustne – dzieje się tak zawsze w przypadku czyraków gromadnych i czyraków mnogich (w ciężkich przypadkach stosuje się też antybiotyki dożylnie). Gdy leczenie czyraków nie daje efektów, zlecane jest wykonanie antybiogramu w celu określenia wrażliwości danego szczepu bakteryjnego na antybiotyki. Dzięki temu można zastosować terapię celowaną. Czyraki mają to do siebie, że samoistnie pękają, jeśli jednak do tego nie dojdzie, lekarz może wykonać chirurgiczne nacięcie guzka.

Czy czyraki można wyleczyć domowymi sposobami?

W początkowej fazie formowania się czyraka można miejscowo stosować preparaty dostępne w aptekach bez recepty. Najczęściej w tym celu zalecana jest maść ichtiolowa. Ichtiol przyspiesza proces tworzenia się czopa ropnego, a także jego późniejsze opróżnienie. Podobnie jak ichtiol działa wyciąg z kłącza pięciornika. Gdy dojdzie do oczyszczenia się czyraka ze zgromadzonej treści ropnej, skórę w tym miejscu trzeba zdezynfekować, a następnie nałożyć maść z antybiotykiem i dodatkowo zabezpieczyć, stosując jałowe kompresy gazowe. W celu przyspieszenia pęknięcia guzka często zaleca się stosowanie ciepłych okładów, sprawdzą się także różne preparaty na owrzodzenia, np. rywanol. Po oczyszczeniu czyraka często pozostaje blizna. Aby się jej pozbyć, warto stosować produkt leczniczy Cepan zawierający wyciągi z rumianku i cebuli, alantoinę i heparynę sodową.

Leczenie czyraków polega na stosowaniu antybiotyków oraz preparatów przyspieszających formowanie się czopa ropnego takich jak maść ichtiolowa. Jednak oprócz tego nie można zapominać o kluczowej kwestii, jaką jest utrzymywanie higieny w obrębie czyraka. Dodatkowo trzeba pamiętać o tym, że nie należy go dotykać, a gdy już dojdzie do takiego kontaktu, ręce trzeba dokładnie umyć i zdezynfekować. Zanim czyrak nie zostanie oczyszczony, trzeba zapewnić mu dostęp do powietrza, nie należy go zakrywać, zaklejać i bandażować. Czego nie można robić w leczeniu czyraków? Nie wolno ich samodzielnie wyciskać, nakłuwać, przebijać i nacinać. W ten sposób można sobie tylko zaszkodzić. Infekcja może się bowiem rozprzestrzenić. Jedynie lekarz może wykonać drenaż czyraka!

Jakie mogą być powikłania i konsekwencje nieleczonych czyraków?

Najczęściej „pamiątką” po czyraku jest niewielka blizna, jednak trzeba mieć świadomość, że u niektórych osób mogą wystąpić bardzo poważne powikłania po czyrakach. Choć zostało już to wcześniej wspomniane, to warto powtórzyć – najgroźniejsze są czyraki pojawiające się w okolicy nosa i górnej wargi, a także w okolicy oczodołów. Infekcja może w tym przypadku rozprzestrzenić się na zatoki jamiste i opony mózgowe. W sytuacji, gdy bakterie dostaną się do krwiobiegu, mogą rozlać się po całym organizmie, powodując takie powikłania po czyrakach jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień mózgu, zapalenie wsierdzia, zapalenie kości i szpiku, septyczne zapalenie stawów, sepsa, liszajec. Gdy pojawią się takie objawy jak np. silny ból głowy, gorączka, dreszcze, sztywność karku, narastający ból i złe samopoczucie, trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza!

Jak uniknąć powstawania czyraków?

Najważniejsza jest higiena i jeszcze raz higiena! Tu priorytetem jest częste mycie rąk oraz stosowanie środków dezynfekujących. Trzeba też dbać o czystość rzeczy osobistych, głównie maszynek do golenia, ponadto osobom ze skłonnością do czyraków zaleca się stosować maszynki jednorazowe. Wszelkie rany należy oczyszczać, dezynfekować i opatrywać. Należy unikać kontaktów z osobami zakażonymi, a także z ich rzeczami. Ze względu na to, że stany obniżonej odporności stanowią czynnik ryzyka pojawiania się czyraków, trzeba skupić się na tym, żeby wzmacniać układ odpornościowy. Trzeba zdrowo się odżywiać, a także dbać o regularną aktywność fizyczną. Należy unikać używek oraz stresu, ponadto należy zapewnić sobie odpowiednią ilość wypoczynku i snu. Warto też kontrolować masę ciała oraz wykonywać badania kontrolne, m.in. oznaczać poziom glukozy we krwi.

Czyraki to bolesne guzy z czopem ropnym pojawiające się wskutek namnażania się bakterii gronkowca złocistego. Głównie narażone na pojawianie się czyraków są osoby z osłabioną odpornością. W większości przypadków czyraki są łagodnymi zmianami, które nie powodują poważniejszych komplikacji, jednakże zdarzają się także ciężkie powikłania po czyrakach, na szczęście są to rzadkie przypadki.

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.