Dieta lekkostrawna po operacji - jak odżywiać się po zabiegach?

Operacja to zawsze duże obciążenie dla organizmu. Po zabiegu pacjent wymaga starannej opieki, a także odpowiedniego odżywiania – dieta po operacji musi być lekkostrawna, równocześnie bogata w składniki wspierające proces gojenia ran i przyspieszające proces zdrowienia. Prawidłowo odżywiony organizm lepiej się goi i szybciej zdrowieje, dlatego o właściwe odżywienie należy dbać nie tylko po operacji, ale i w ramach przygotowań do zabiegu.

Dieta po operacji – co powinno znaleźć się w menu pacjenta chirurgicznego?

Zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze u pacjenta po operacji jest trochę inne niż u osoby zdrowej. Dlatego też każdy pacjent chirurgiczny musi zostać objęty specjalnymi zaleceniami żywieniowymi. Dieta po operacji powinna uzupełniać w odpowiednich ilościach te składniki, które wspomagają regenerację i powrót do zdrowia po zabiegu. Ważne są składniki budulcowe, które pomogą odbudować naruszone podczas operacji tkanki.

Szczególną uwagę należy zwrócić na to, aby w codziennym menu była zawarta odpowiednia ilość białka. To właśnie ono wspomaga gojenie ran i przyspiesza regenerację, dodatkowo wpływa na zwiększenie odporności organizmu. Dobrymi źródłami pełnowartościowego białka jest mleko i przetwory mleczne, jaja, chude mięso i ryby. Wysoka podaż białka to jednak nie wszystko – potrzebne są również tłuszcze, węglowodany, witaminy, składniki mineralne, elektrolity, pierwiastki śladowe. Dieta po operacji nie może pomijać żadnego z tych składników!

Organizm w tym szczególnym okresie potrzebuje również takich substancji jak arginina, kwasy Omega-3, nukleotydy. By je dostarczyć choremu, można mu podawać np. żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Arginina przyczynia się do przyspieszenia procesu gojenia się ran i wspomaga odbudowę tkanek, a kwasy tłuszczowe z rodziny Omega-3 zmniejszają odpowiedź zapalną oraz są źródłem energii potrzebnej w okresie rekonwalescencji. Nukleotydy biorą udział w niemal wszystkich procesach biochemicznych, są potrzebne dla prawidłowego procesu podziału komórek. Istotnym składnikami w okresie rekonwalescencji są: witamina C (jej niedobory mogą upośledzać procesy gojenia ran), witaminy A i E (wspomagają regenerację uszkodzonych tkanek), a także witaminy B12 i K, cynk i żelazo.

Lekkostrawna dieta po operacji, czyli jaka?

Dlaczego zalecana jest lekkostrawna dieta po operacji? W okresie pooperacyjnym nie można obciążać dodatkowo organizmu, a trawienie wymaga sporych nakładów energii. Składnikiem, który może nazbyt obciążać przewód pokarmowy, jest błonnik i to właśnie jego spożycie należy ograniczyć po zabiegu. Na jakich produktach spożywczych powinno bazować odżywianie po operacji i jak powinny być przygotowywane posiłki? W menu powinny znaleźć się m.in.: zupy na wywarach warzywnych, gotowane warzywa – ziemniaki, marchewka, dynia, buraki, a także chude ryby, gotowane chude mięso drobiowe, ryż, makaron, pszenne pieczywo, płatki ryżowe i jaglane. Polecane są również biszkopty, suchary, pieczone owoce, kefiry, jogurty, chudy twaróg, przetarte kompoty, budyń, kisiel. Do picia należy podawać przede wszystkim niegazowaną wodę mineralną oraz słabą herbatę (prawidłowe nawodnienie jest bardzo ważne – należy pić przynajmniej 2-2,5l płynów dziennie).

Zgodnie ze standardami opieki okołooperacyjnej pacjent powinien rozpocząć przyjmowanie pożywienia już w pierwszej dobie po operacji (chyba że występują specjalne przeciwwskazania). Zalecane jest 5-6 posiłków o niewielkiej objętości dziennie (początkowo może być konieczne podawanie posiłków wyłącznie w postaci półpłynnej lub płynnej). Ważne jest, aby posiłki były jedzone bez pośpiechu, zaś ostatni należy zjeść około 2 godziny przed pójściem spać. Wszystkie dania powinny być świeżo przygotowane, należy unikać ich odgrzewania. Posiłki należy przygotowywać, korzystając z takich technik obróbki termicznej jak gotowanie w wodzie i na parze, duszenie, pieczenie w pergaminie lub folii aluminiowej. Zabronione są dania smażone i przygotowywane z dużą ilością tłuszczu. Owoce i warzywa nie powinny być jedzone na surowo.

Dieta lekkostrawna po operacji oznacza zero produktów powodujących nadmierne gromadzenie się gazów jelitowych i produktów zalegających w żołądku, ciężkostrawnych, smażonych dań i tłuszczów zwierzęcych. Konieczne jest mocne ograniczenie cukru, soli, marynowanych, wędzonych i peklowanych produktów. Niewskazane w diecie lekkostrawnej są m.in. produkty pełnoziarniste, kapusta, cebula, kukurydza, wyroby cukiernicze, tłuste twarogi i sery, serek topiony, śliwki, gruszki, tłuste ryby, tłuste mięso (boczek, gęsina), gazowane napoje, mocna kawa, alkohol i ostre przyprawy, dania typu fastfood i dania instant w proszku.

Są to tylko ogólne zalecenia, jak powinna wyglądać lekkostrawna dieta po operacji. Każdy pacjent chirurgiczny powinien dostać szczegółowe zalecenia dietetyczne, gdyż niektóre zabiegi wymagają specjalnych wytycznych. Plan dietetyczny powinien być ustalony indywidualnie z uwzględnieniem wieku i masy ciała pacjenta oraz tego, na jakie choroby przewlekłe cierpi. Ważne, by odżywianie po operacji dostarczało zbliżoną porcję energii i składników odżywczych, co dieta zdrowego człowieka, z tą różnicą, że nie może obciążać przewodu pokarmowego. Dieta lekkostrawna po operacji nie jest dietą odchudzającą! Jeśli tylko nie ma przeciwwskazań, zalecane są tradycyjne posiłki z pewnymi modyfikacjami, ewentualnie pomocniczo żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. W szczególnych przypadkach zalecane jest żywienie dojelitowe lub pozajelitowe (dożylne).

Niedożywienie a operacja

Stan niedożywienia stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Czym skutkuje niedożywienie pacjentów chirurgicznych? Znacząco rośnie u nich ryzyko infekcji, powikłań ropnych, zespoleń i powikłań zakrzepowo-zatorowych, a także ryzyko powstawania odleżyn. Z tego też względu ci pacjenci wymagają dłuższego pobytu w szpitalu. Cały proces leczenia i rekonwalescencji się wydłuża – rany gorzej się goją, tkanki wolniej się regenerują. Niedożywienie pacjentów chirurgicznych zwiększa również ryzyko zgonu, np. spowodowanego niewydolnością oddechową. Odpowiednie odżywianie jest więc kluczowe w całym okresie okołooperacyjnym – w trakcie przygotowań do zabiegu oraz w okresie rekonwalescencji!

Co wpływa na to, że niedożywienie pacjentów chirurgicznych jest tak powszechnym problemem? Stan niedożywienia może wynikać m.in. ze zmniejszonego apetytu (np. u seniorów), spożywania mało wartościowych posiłków, zwiększonego zapotrzebowania organizmu na składniki odżywcze w okresie choroby, trudności w gryzieniu i połykaniu, zaburzeń wchłaniania lub nadmiernej utraty składników odżywczych wskutek biegunek lub niewydolności nerek, chorób przewlekłych. Osoby zakwalifikowane do leczenia operacyjnego powinny w okresie przygotowawczym do zabiegu stosować dobrze zbilansowaną dietę, która pozwoli uzupełnić wszelkie niedobory żywieniowe.

Jakimi preparatami warto uzupełnić jadłospis po operacji?

W niektórych przypadkach codzienną dietę należy wzbogacić o specjalne preparaty typu nutridrink (np. Nutridrink Protein). Dostępna w aptekach zdrowa żywność specjalnego przeznaczenia medycznego w płynnej postaci może być traktowana jako uzupełnienie diety, jak również jako jedyne źródło pożywienia. Taki nutridrink zawiera odpowiednio skomponowany pod względem jakościowym i zbilansowany pod kątem ilościowym skład, który pomaga zrealizować zapotrzebowanie organizmu na kalorie i składniki odżywcze. Preparat ma skoncentrowaną postać – w niewielkiej objętości zawiera białko, tłuszcze, węglowodany, składniki, mineralne i witaminy, a także wiele innych cennych składników. Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego jest rekomendowana przez ekspertów zarówno przed operacją u osób niedożywionych, jak i jako wsparcie żywieniowe po operacji.

Głównym zadaniem żywienia okołooperacyjnego jest zapobieganie niedożywieniu (bądź niedopuszczenie do jego pogłębienia), co pozwala ograniczać powstawanie powikłań oraz przyspiesza gojenie ran i regenerację uszkodzonych tkanek. Dieta po operacji powinna być lekkostrawna i zarazem odpowiednio zbilansowana. W zależności od stanu pacjenta oraz rodzaju zabiegu należy kontynuować zalecania dietetyczne, dopóki lekarz nie uzna, że można powoli rozszerzać dietę.

Autor: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl