Dieta w spektrum autyzmu – jakie witaminy i suplementy warto stosować?
17.02.2025Zaburzenia ze spektrum autyzmu diagnozowane są obecnie coraz częściej. Tym mianem określa się różne zaburzenia neurorozwojowe najczęściej objawiające się już we wczesnym dzieciństwie. Typowe dla nich są mniejsze lub większe problemy z codziennym funkcjonowaniem, w tym z jedzeniem. Wybiórczość pokarmowa jest przyczyną niedoborów, zaś wsparciem w ich uzupełnianiu mogą być suplementy dla dzieci z autyzmem.
Spis treści:
- Rola witamin i suplementów w autyzmie
- Najważniejsze witaminy dla dzieci ze spektrum autyzmu
- Minerały wspierające rozwój dzieci z autyzmem
- Kwasy Omega-3 i ich rola w autyzmie
- Probiotyki i ich wpływ na zachowania autystyczne
- Bezpieczeństwo suplementacji
Rola witamin i suplementów w autyzmie
U dzieci ze spektrum autyzmu bardzo często występują różnego rodzaju zaburzenia układu pokarmowego, ponadto dość typowe są nietolerancje i alergie pokarmowe. Jednak jednym z największych problemów są wybiórczości pokarmowe, dzieci często odmawiają jedzenia niektórych produktów, np. ze względu na ich kolor, konsystencję, zapach. W prawidłowym odżywianiu organizmu przeszkadza też monotonność diety polegająca na tym, że dzieci chcą codziennie jeść to samo.
Dodatkowo charakterystyczne jest, że dzieci ze spektrum preferują żywność wysokoprzetworzoną oraz produkty bogate w skrobię, natomiast odmawiają jedzenia warzyw, owoców i nabiału. Wszystko to sprawia, że realizacja dziennego zapotrzebowania na witaminy, minerały, kwasy tłuszczowe Omega-3, białko oraz inne składniki staje się niemożliwa. Z tego powodu suplementy diety dla dzieci autystycznych mogą być jedynym rozwiązaniem.
Należy podkreślić, że zagadnienia związane z dietą w spektrum autyzmu nie są w pełni opracowane. Nie są dostępne jasne wytyczne dotyczące np. obowiązku stosowania diet eliminacyjnych lub suplementacji. Lekarze i naukowcy intensywnie pracują nad ich tworzeniem, jednak nadal nie ma jednoznacznych badań, które potwierdziłyby zasadność rekomendowanych działań.
Dlaczego suplementacja jest ważna?
Dostarczanie określonych składników w odpowiednich ilościach jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. W przypadku spektrum autyzmu, gdy niektóre mechanizmy nie działają tak, jak trzeba, należy jeszcze większą uwagę skupiać na odżywianiu. Wcześniej wspomniane problemy z jedzeniem mogą uniemożliwiać podaż składników pokarmowych z diety, a przecież trzeba je jakoś dostarczać. Rodzice bardzo często wspomagają się właśnie suplementacją.
Szczególnie polecane suplementy dla dzieci z autyzmem to takie, które zawierają substancje wspomagające rozwój oraz pracę mózgu i układu nerwowego. Uważa się, że dostarczanie takich składników jak np. kwasy Omega-3, cynk, witamina D i witaminy B może również łagodzić nasilenie niektórych objawów związanych z zaburzeniami neurorozwojowymi. Trzeba jednak jasno powiedzieć, że zaburzenia ze spektrum autyzmu nie są chorobą, tym samym nie można ich wyleczyć. Oznacza to, że zarówno dieta, jak i suplementy mają jedynie charakter pomocniczy!
Na co zwrócić uwagę przy wyborze suplementów?
Dziecko (a później dorosły) ze zdiagnozowanym spektrum autyzmu musi być pod opieką lekarza. Nie ma jednej właściwej metody opieki nad takimi osobami, zabrzmi to może trywialnie, ale naprawdę każdy przypadek jest inny i wymaga bardzo indywidualnego podejścia. Tyczy się to także doboru właściwych suplementów. Ten sam produkt może zadziałać u jednej osoby, a u drugiej już nie.
Istotną kwestią przy wyborze suplementów są potencjalne interakcje z lekami, dlatego trzeba się dobrze zastanowić, jakie suplementy podawać autystykowi. Ważne jest, aby obserwować reakcje organizmu, gdyż mogą wystąpić skutki uboczne. Trudność może też sprawiać dobranie odpowiednich dawek, najlepiej dostosowywać je po przeprowadzeniu badań diagnostycznych, problem może jednak stanowić to, że dzieci ze spektrum autyzmu nie zawsze są skore do współpracy. Wykonanie prostego badania krwi może być w wielu przypadkach niewykonalne.
Najważniejsze witaminy dla dzieci ze spektrum autyzmu
Jakie witaminy dla dziecka z autyzmem? Zasadniczo kluczowe są witaminy, które wspierają prawidłowy rozwój i funkcjonowanie układu nerwowego oraz witaminy, które wykazują właściwości antyoksydacyjne.
Witaminy z grupy B i ich znaczenie
Witaminy B to zróżnicowana grupa, jednak każdy jej przedstawiciel jest ważny w diecie autystyków. Należy zacząć od tego, że witaminy B są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Witamina B6 pomaga regulować nastrój i pozytywnie wpływa na zachowanie, a wraz z innymi składnikami z tej grupy wspiera funkcjonowanie mózgu, uczestniczy w procesach metabolicznych i w produkcji energii. Witaminy B są potrzebne do syntezy neuroprzekaźników, m.in. dopaminy i serotoniny.
Wpływ witamin z grupy B wykracza poza układ nerwowy, np. kwas foliowy (witamina B9) oraz witaminy B6 i B12 wspomagają funkcje układu pokarmowego, mają szczególny udział we wchłanianiu składników odżywczych. Niedobór witamin z grupy B jest częsty u osób ze spektrum, stąd konieczność ich suplementowania.
Witamina D3 i jej rola w rozwoju
Niedobór witaminy D to ogromny problem w przypadku dzieci ze spektrum. Składnik ten wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i na produkcję serotoniny i innych neurotransmiterów. Ponadto działa neuroochronnie. Oczywiście witamina D jest także kluczowa w procesach odpornościowych. Uważa się, że suplementy dla dzieci z autyzmem zawierające witaminę D mogą przyczynić się do złagodzenia objawów zaburzenia.
Pozostałe istotne witaminy (A, C, E)
Badania wskazują, że zaburzeniom ze spektrum autyzmu towarzyszy nasilony stres oksydacyjny. Stan ten oznacza zaburzenie równowagi między wolnymi rodnikami i antyoksydantami. Wolne rodniki są winne uszkodzeń komórek i tkanek, co może prowadzić do przyspieszonego starzenia się organizmu i rozwoju poważnych chorób.
Aby zbalansować ilość wolnych rodników, należy zwiększyć podaż antyoksydantów. Zalicza się do nich m.in. witamina C, witamina A, witamina E. W tym gronie należy wyróżnić witaminę C, wspomaga ona funkcjonowanie układu nerwowego oraz uczestniczy w syntezie neuroprzekaźników. Ponadto wyniki jednego z badań wykazały, że suplementacja wysokimi dawkami kwasu askorbinowego przyczyniła się do zmniejszenia nasilenia autyzmu, i choć wymaga to pogłębionej analizy i dalszych testów, można zakładać, że witamina C w diecie autystyka odgrywa istotną rolę.
Minerały wspierające rozwój dzieci z autyzmem
Na pytanie, jakie suplementy podawać autystykowi, należy odpowiedzieć, że takie, które zawierają nie tylko witaminy dla dzieci z autyzmem, ale i różne składniki mineralne. Podobnie jak w przypadku witamin istotne są składniki, które wspierają mózg i układ nerwowy, a także wykazują właściwości antyoksydacyjne.
Magnez – wpływ na układ nerwowy
Magnez jest istotnym składnikiem, który uczestniczy w wielu procesach zachodzących w organizmie, m.in. w aktywacji aż 300 enzymów. Wykazuje działanie uspokajające, co może być pomocne w przypadku nadpobudliwych dzieci. Ponadto odpowiada za utrzymanie prawidłowych funkcji psychologicznych i prawidłowego metabolizmu energetycznego. Dla uzyskania najlepszych efektów zaleca się sięgać po suplementy diety dla dzieci autystycznych zawierające kompozycję magnezu i witaminy B6.
Cynk i jego znaczenie w rozwoju
Cynk jest antyoksydantem, co ma duże znaczenie w przypadku zaburzeń ze spektrum autyzmu. Ma on ponadto wpływ na proces rozwoju komórek i procesy podziałów komórkowych. Dodatkowo wspomaga rozwój połączeń nerwowych w mózgu. Cynk dla dzieci autystycznych jest ważny, gdyż poprawia wydajność neuropsychologiczną i zdolności poznawcze, a także może zmniejszać nasilenie niektórych objawów autystycznych. Trzeba dodać, że przeprowadzone badania sugerują, iż niedobory cynku mogą być powiązane z występowaniem zaburzeń autystycznych u dzieci.
Selen i inne ważne minerały
Podobnie jak cynk również selen zapewnia działanie antyoksydacyjne, dlatego jest on wskazany do suplementacji u dzieci autystycznych. Oprócz magnezu, cynku i selenu odpowiednia wydaje się suplementacja żelaza, potasu i wapnia.
Melatonina – pomoc w zaburzeniach snu
Problemy ze snem (wydłużony czas zasypiania, wybudzenia w nocy, senność w ciągu dnia) są jedną z najczęstszych dolegliwości, które towarzyszą zaburzeniom ze spektrum autyzmu. Melatonina to naturalny hormon, który odpowiada za regulowanie rytmu dobowego, niestety w przypadku osób autystycznych jego wydzielanie w nocy jest obniżone. Wskazane jest zatem stosowanie syntetycznej melatoniny na krótko przed planowanym pójściem spać, co przyczyni się do skrócenia czasu potrzebnego do zaśnięcia i wsparcia spokojnego, regeneracyjnego snu.
Kwasy Omega-3 i ich rola w autyzmie
Jednymi z najważniejszych składników w diecie dzieci ze spektrum autyzmu są wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy Omega-3. Są one znane ze swojego działania przeciwzapalnego i przeciwutleniającego, a także wspierającego mózg. Co jeszcze warto wiedzieć w kwestii kwasy Omega-3 a autyzm?
Rodzaje i działanie kwasów omega-3
Jakie kwasy Omega-3 dla dzieci z autyzmem warto stosować? Kluczowy jest kwas dokozaheksaenowy (DHA), kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas alfa linolenowy (ALA). Odpowiadają one za przebieg procesów biochemicznych zachodzących w mózgu, mają wpływ na procesy myślowe i na zachowanie. Pełnią również niebagatelną rolę w rozwoju poznawczym i psychoruchowym u dziecka. Badania dowodzą, że szczególnie istotne są kwasy Omega-3 dla dzieci nadpobudliwych, dlatego stanowią one jeden z podstawowych suplementów u dzieci z ADHD.
Jednakże coraz częściej zaleca się również kwasy Omega-3 dla dzieci z autyzmem. Ma to m.in. związek z tym, że u dzieci ze spektrum powszechny jest niedobór tych kwasów. Niedostateczny poziom nienasyconych kwasów tłuszczowych może skutkować nieprawidłowym rozwojem neuronów, zwiększonym wytwarzaniem cytokin prozapalnych i nasileniem stresu oksydacyjnego.
Naturalne źródła i suplementacja
Naturalne źródła Omega-3 to oczywiście tłuste ryby morskie i oleje rybne (DHA, EPA), a także orzechy i tłuszcze roślinne (ALA). Niestety należą one do grupy produktów spożywczych, które nie są chętnie jedzone przez autystyków, dlatego też wskazana jest suplementacja. Jakie suplementy Omega 3 należy wybierać? Polecane są preparaty, które zawierają kompleks kwasów Omega-3, najlepiej wzbogacony o kwasy Omega-6, np. kwas gamma-linolenowy (GLA).
Probiotyki i ich wpływ na zachowania autystyczne
Mikrobiota jelitowa ma wpływ na funkcjonowanie mózgu i na zachowanie, a także jest kluczowa dla utrzymania prawidłowego wchłaniania i przyswajania składników odżywczych. Typowe jest, że osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mają zmienioną mikrobiotę jelitową – obserwuje się zmniejszoną liczbę dobroczynnych bakterii, przy znacząco podwyższonej ilości „złych” bakterii, np. Clostridia czy Bacteroides.
Oś jelitowo-mózgowa
Oś jelitowo-mózgowa to unikalne dwukierunkowe połączenie między mózgiem i jelitami za pomocą nerwu błędnego. Jej istnienie dowodzi teorii, że stan jelit ma bezpośredni wpływ na zdrowie mózgu oraz stanowi czynnik zwiększający prawdopodobieństwo występowania różnych zaburzeń neurologicznych, w tym autyzmu.
Wybór odpowiednich probiotyków
Nie ma w pełni wiarygodnych badań dotyczących stosowania probiotyków u dzieci ze spektrum. Jednakże uważa się, że dobrze dobrana probiotykoterapia może przynieść duże korzyści, zmniejszyć przepuszczalność jelit, usprawnić ich pracę i poprawiać wchłanianie składników odżywczych. Dodatkowo pomoże zmniejszyć stres oksydacyjny i stany zapalne, a także poprawić działanie układu odpornościowego.
Probiotyki mogą także ograniczyć występowanie biegunek lub zaparć u dzieci ze spektrum. W jaki sposób dostarczać probiotyki? Ich źródłem mogą być np. fermentowane produkty mleczne lub kiszonki, a także preparaty apteczne. W przypadku autystyków szczególnie polecane są tzw. psychobiotyki, czyli szczepy bakterii, które pozytywnie wpływają na oś mózgowo-jelitową.
Bezpieczeństwo suplementacji
Suplementy dla dzieci z autyzmem mogą zapewniać bardzo dobre rezultaty, jednakże trzeba pamiętać, że bezpieczeństwo ich stosowania jest kwestią bardzo indywidualną, w dodatku zależną od wielu czynników. Z pewnością rodzice nie powinni na własną rękę eksperymentować z dostępnymi na rynku preparatami.
Dawkowanie i możliwe interakcje
Najlepszym, najskuteczniejszym i najbezpieczniejszym sposobem uzupełniania niedoborów składników odżywczych jest dieta. Nie można się z tym sprzeczać. Jednakże suplementacja u dzieci autystycznych może być jedynym sposobem na dostarczenie im niezbędnych substancji.
Dawkowanie preparatów powinno być zgodne z zaleceniami producenta lub lekarza zlecającego suplementację. Oczywiście trzeba mieć świadomość, że nie wszystkie składniki działają ze sobą w synergii. Niektóre z nich mogą nawzajem hamować swoje wchłanianie. Dodatkowo dobierając suplementy diety dla dzieci autystycznych, trzeba wziąć pod uwagę, czy są stosowane jakieś leki. Pozwoli to uniknąć potencjalnie groźnych interakcji.
Konsultacje z lekarzem
Opieka lekarska jest niezbędna w przypadku dzieci autystycznych. Ze względu na specyfikę zaburzeń zwykle potrzebne są konsultacje z różnymi specjalistami, m.in. pediatrą, psychologiem i psychiatrą. Z powodu częstych problemów z ustaleniem jadłospisu, który zapewniałby dziecku wszystkie niezbędne składniki odżywcze, ogromnym wsparciem jest doświadczony dietetyk.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu – takiej diagnozy boją się wszyscy rodzice. Opieka nad dzieckiem neuroatypowym jest trudna z wielu powodów. Często najprostsze czynności stają się niewykonalne. Niestety zwykle tak się dzieje w kwestii karmienia. Wybiórczość pokarmowa to problem wielu autystyków. Wynikające z tego niedobory pokarmowe są natomiast niebezpieczne, nierzadko nasilają objawy zaburzeń, dlatego wraz z lekarzem należy odpowiednio dobrać suplementację.
