Gradówka - co to? Wygląd, przyczyny i sposoby leczenia

Czym jest gradówka na oku? Jest to dość często występujące schorzenie okulistyczne w postaci twardego guzka zlokalizowanego na górnej lub na dolnej powiece. Gradówka jest powikłaniem po zablokowaniu gruczołu Meiboma. Co zrobić, gdy zaobserwujemy na oku gradówkę? Czy ta przypadłość wymaga konsultacji z lekarzem? 

Spis treści:

• Czym jest gradówka? Definicja i wygląd
• Przyczyny powstawania gradówki
• Objawy towarzyszące gradówce
• Domowe sposoby leczenia gradówki
• Leczenie farmakologiczne i medyczne gradówki
• Profilaktyka gradówki 

Czym jest gradówka? Definicja i wygląd

Gradówka to przewlekłe zapalenie gruczołu tarczkowego (zwanego gruczołem Meiboma). Jest to dość częsta przypadłość. Może się pojawiać zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci. Gradówka na powiece przypomina niewielki guzek – może występować zarówno na górnej, jak i na dolnej powiece. Jego pojawienie się zwykle nie wywołuje bólu. Jako przyczyny gradówki wymienia się przewlekły stan zapalny gruczołów Meiboma.

Czy gradówka jest zaraźliwa? Nie, nie jest to choroba zakaźna, czyli nie można się nią zarazić od drugiej osoby! Gradówka nie jest wywoływana ani przez bakterie, ani przez wirusy, choć infekcje tego typu są jednym z czynników mogących doprowadzić do jej wystąpienia.

Przewlekłe zapalenie gruczołu Meiboma może pojawiać się w każdym wieku – także u dzieci. Należy podkreślić, że gradówka u dziecka wymaga od rodziców szybkiej reakcji i rozpoczęcia leczenia zaleconego przez lekarza. Niestety dzieci są szczególnie narażone na powikłania po gradówce. Dzieje się tak m.in. dlatego, że nie są one w stanie zapanować nad pocieraniem chorej powieki, a to zwiększa ryzyko nadkażenia bakteryjnego.

Różnica między gradówką a jęczmieniem

Warto też przy okazji omówić kwestię – gradówka a jęczmień. Pojawienie się niepokojącej zmiany na powiece niemalże od razu rodzi pytanie: czy to gradówka, czy to jęczmień. Na pierwszy rzut oka mogą one wyglądać podobnie, ale schorzenia te mają zupełnie inny charakter.

Gradówka jest przewlekłym zapaleniem gruczołu tarczkowego, do którego dochodzi wskutek zablokowania jego ujścia i zatrzymania wydzieliny łojowej. Jęczmień to ostre zapalenie gruczołów przyrzęskowych lub gruczołów tarczkowych. Ma podłoże bakteryjne (głównie wywoływany jest przez bakterie Staphylococcus aureus).

Gradówka ma postać twardego, zwykle bezbolesnego guzka. Towarzyszy mu najczęściej lekkie zaczerwienienie i niewielki obrzęk. Czasem powstaje po wewnętrznej stronie powieki, gdy jest bardzo duży, może uciskać rogówkę. Jęczmień objawia się zaczerwienieniem, obrzękiem oraz silnym bólem. Charakterystyczne jest to, że z jęczmienia zawsze wydobywa się ropna wydzielina.

Choć jęczmień i gradówka to dwa różne schorzenia, to trzeba pamiętać, że nieleczony jęczmień może przekształcić się w gradówkę!

Charakterystyczny wygląd gradówki

Gradówka na oku to dla większości osób problem estetyczny. Zmianę tworzy niewielki, twardy, nieprzemieszczający się guzek na powiece – zazwyczaj o średnicy 2-8mm. Guzek ma czerwony lub czerwono-żółty kolor. W wyniku stanu zapalnego pojawia się też niewielka opuchlizna i zaczerwienienie.

Typowe umiejscowienie gradówki na powiece

Wyróżnia się gradówki zewnętrzne i wewnętrzne. Gradówka zewnętrzna tworzy się na brzegu powieki powyżej linii rzęs. Gradówka wewnętrzna (gradówka pod powieką) jest poważniejszym stanem, rozwija się na wewnętrznej stronie powieki, co może powodować powikłania. Na której powiece najczęściej rozwija się gradówka? Właściwie z taką samą częstotliwością pojawia się gradówka na dolnej powiece, jak i na górnej. Gradówka w kąciku oka lub gradówka na linii wodnej oka jest rzadko spotykana.

Przyczyny powstawania gradówki

Główną przyczyną rozwoju gradówki jest zapalenie gruczołu Meiboma, jednak jest cały szereg czynników, które sprzyjają powstawaniu stanu zapalnego i tworzeniu się grudki na powiece.

Zatkane gruczoły tarczkowe jako główna przyczyna

Gruczoły tarczkowe zwane gruczołami Meiboma odpowiedzialne są za produkcję łojowej wydzieliny będącej składową filmu łzowego. Dzięki temu przyczyniają się do nawilżenia oka. W sytuacji, gdy dojdzie do zablokowania gruczołów, zaczynają się gromadzić substancje lipidowe, przez co tworzy się w tym miejscu stan zapalny oraz zgrubienie.

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia gradówki

Dlaczego gruczoły tarczkowe się blokują? Mogą do tego prowadzić różne czynniki. Jednym z nich jest zaburzenie gospodarki lipidowej i nadmierne wydzielanie substancji łojowych. Ponadto może się do tego przyczynić infekcja bakteryjna, np. nieleczony jęczmień.

Gradówka na oku może się też pojawić w przypadku niewłaściwej higieny oczu, np. niedokładnego demakijażu i oczyszczania powiek, a także używania starych i brudnych kosmetyków i akcesoriów do makijażu oraz używania testerów w sklepach. Czynnikiem zwiększającym ryzyko może być przewlekłe zapalenie powiek (przewlekłe zapalenie brzegów powiek), a także zmęczenie i stres. Niekorzystnie może działać długotrwała ekspozycja na zanieczyszczenia, dym tytoniowy, różne czynniki drażniące i alergeny (ciągłe pocieranie swędzących oczu sprzyja rozwojowi zakażenia).

Nawracające gradówki – dlaczego się pojawiają?

Nawracającym gradówkom mogą sprzyjać czynniki genetyczne, choroby przewlekłe oraz osłabienie układu odpornościowego. Narażone są na to osoby z łojotokowym zapaleniem skóry, trądzikiem różowaty, a także cukrzycą. Zdarza się, że problemy z gradówkami pojawiają się okresowo, gdy w organizmie zachodzą zmiany hormonalne, np. w okresie ciąży, menopauzy lub dojrzewania. Nawracająca gradówka – szczególnie pojawiająca się zawsze w tym samym miejscu – może świadczyć o raku gruczołu łojowego powiek!

Objawy towarzyszące gradówce

Zgrubienia na powiece to nie są jedyne objawy gradówki. Może jej towarzyszyć szereg dolegliwości o różnym stopniu nasilenia – zwykle łagodnym, choć zdarzają się przypadki o ciężkim przebiegu. Czy z gradówką można wychodzić na dwór? Tak, nie ma ku temu żadnych przeciwwskazań. Warto jednak zakładać okulary przeciwsłoneczne, aby ochronić oko przed drażniącym działaniem promieni UV.

Charakterystyczne dolegliwości przy gradówce

Ból nie jest częstym objawem gradówki, ale może się pojawić – głównie w sytuacji, gdy dojdzie do nadkażenia bakteryjnego. Bardziej charakterystyczny jest dyskomfort i wrażenie ciała obcego w oku, które są odczuwalne przy mruganiu i dotykaniu powieki. Może wystąpić obrzęk i zaczerwienienie obejmujące tylko miejsce, gdzie zlokalizowana jest gradówka lub całą powiekę – przy bardzo nasilonym obrzęku mogą się pojawić problemy z otwieraniem oka. Czasem dochodzi do nadwrażliwości na światło i do zaburzeń widzenia.

Możliwe powikłania nieleczonej gradówki

Nie w każdym przypadku gradówka wymaga leczenia farmakologicznego, ale nie można jej całkowicie zbagatelizować. Jeśli grudka jest mała, zwykle samoistnie znika – w tym czasie należy obserwować powiekę, a także stosować domowe sposoby na gradówkę. Gdy gradówka jest duża i towarzyszą jej nasilone objawy, należy rozpocząć terapię.

Czy gradówka jest niebezpieczna? Nieleczona gradówka może prowadzić do poważniejszych problemów, np. do nadkażenia bakteryjnego, co się może skończyć rozwojem ropnia. Powiększający się guzek zaczyna też uciskać gałkę oczną, a to może spowodować zaburzenia widzenia, w tym astygmatyzm.

Kiedy gradówka wymaga konsultacji okulistycznej?

Nie trzeba od razu biec do okulisty, gdy pojawi się gradówka na powiece. Jeśli jednak zastosowane domowe metody lub środki dostępne bez recepty nie pomagają, należy się zgłosić do lekarza. Specjalistycznej konsultacji wymaga nawracająca gradówka, a także gradówka u dziecka.

Domowe sposoby leczenia gradówki

Gradówka jest łagodną zmianą o charakterze samoograniczającym się. Ile trwa gradówka? Małe zmiany najczęściej same znikają – samoistne pęknięcie gradówki lub wchłonięcie następuje w ciągu kilku lub kilkunastu tygodni, ale mimo to zalecane jest wdrożenie kilku działań. Warto zacząć od prostych domowych metod.

Od razu trzeba powiedzieć, że nie wszystkie sposoby, o których można poczytać w internecie, są warte wypróbowania. Zdecydowanie nie należy wyciskać lub przekłuwać gradówki. Jest to prosta droga do pogorszenia stanu powieki i do powikłań. Jakie są sprawdzone i bezpieczne domowe sposoby na gradówkę?

Ciepłe okłady na gradówkę – jak je wykonywać?

Co zrobić, żeby gradówka pękła? Najlepsze na to są ciepłe okłady (np. żelowe). Ciepłe kompresy przyspieszają rozpuszczenie blokady w gruczole, łagodzą też obrzęk. Zaleca się je stosować kilka razy dziennie, okład należy trzymać na chorej powiece przez około 10-15 minut. Dodatkowo jako wsparcie można zastosować delikatny masaż powieki. Masaż należy wykonywać zgodnie z przebiegiem gruczołów oraz ich ujść, kierując się ku brzegom powieki.

Higiena powiek przy gradówce

W przypadku, gdy pojawi się gradówka oka, trzeba odpowiednio zadbać o higienę powiek. Płyn micelarny lub zwykła woda to trochę za mało. Należy sięgnąć po specjalistyczne preparaty do czyszczenia brzegów powiek, np. w postaci chusteczek okulistycznych. Trzeba też unikać dotykania powiek brudnymi rękami!

Naturalne metody przyspieszające gojenie

Usunięcie gradówki ułatwią naturalne środki, które jednocześnie przyspieszą jej gojenie. Polecane są okłady z naparu z rumianku lub kurkumy. Zwilżony ciepłym naparem wacik można położyć na powiekę na kilka chwil, można też nim ostrożnie przemywać powiekę. Można też kilka razy dziennie aplikować na gradówkę żel z aloesu. Skutecznym, choć mało przyjemnym sposobem jest nakładanie na guzek soku ze świeżo rozgniecionego czosnku.

Leczenie farmakologiczne i medyczne gradówki

Jeśli po kilku dniach domowe sposoby na gradówkę nie zapewnią poprawy lub mimo ich stosowania objawy się nasilą, należy zgłosić się do lekarza, aby przepisał leki – zwykle leki przeciwzapalne oraz antybiotyki. Ile trwa leczenie gradówki? Leczenie farmakologiczne może potrwać nawet do kilku tygodniu.

Maści i krople stosowane przy gradówce

Przy gradówce zaleca się stosować różne maści oraz krople na gradówkę o działaniu przeciwzapalnym. Rekomendowana jest m.in. maść na gradówkę z olejkiem Manuka i ekstraktem z kory cynamonowca. Dodatkowo można stosować krople do oczu, aby złagodzić podrażnienie, zaczerwienienie i swędzenie oka.

Antybiotykoterapia – kiedy jest konieczna?

Maści z antybiotykami konieczne są, gdy dojdzie do nadkażenia bakteryjnego. Nie jest dostępna maść z antybiotykiem na gradówkę bez recepty, więc po lek trzeba się zgłosić do lekarza. Jeśli efekty leczenia miejscowego nie są zadowalające lub gradówka nawraca, lekarz może zalecić doustną antybiotykoterapię. Dodatkowo wraz z antybiotykami często podaje się kortykosteroidy w zastrzykach.

Zabieg chirurgicznego usunięcia gradówki

Brak poprawy po zastosowaniu leków doustnych i miejscowych jest wskazaniem do wykonania zabiegu chirurgicznego. Interwencja tego typu zwykle jest wykonywana, gdy gradówka jest bolesna i duża. Chirurgiczne usuwanie gradówki wykonuje lekarz poprzez precyzyjne nacięcie i opróżnienie zawartości guzka.

Profilaktyka gradówki

Profilaktyka gradówki nie jest zbyt kłopotliwa, skupia się przede wszystkim na dbaniu o higienę – głównie okolic oka i rąk, a także na unikaniu czynników zwiększających ryzyko jej wystąpienia. Ważne jest także wzmacnianie odporności oraz stosowanie preparatów wspomagających utrzymanie oczu w zdrowiu.

Codzienna higiena powiek zapobiegająca gradówce

Każdego dnia należy myć okolice oczu – rano i wieczorem. Zaleca się w tym celu stosować kosmetyki o delikatnej formule. Kobiety, które noszą makijaż, muszą dokładnie go zmyć przed pójściem spać! Takie postępowanie jest dla większości osób całkowicie wystarczające, jednak osoby szczególnie narażone na gradówki, powinny wprowadzić do codziennej rutyny coś ekstra. Zaleca się stosować specjalne płyny i chusteczki okulistyczne do oczyszczania i pielęgnacji powiek.

Nawyki zmniejszające ryzyko nawrotów

Jest wiele czynników zwiększających ryzyko tego, że pojawi się gradówka oka lub tego, że pojawi się ona znowu. Większość z nich można łatwo wyeliminować!

• Po pierwsze należy unikać dotykania twarzy i okolic oczu brudnymi rękami.
• Po drugie ręce należy myć często i dokładnie. Dotyczy to zwłaszcza osób, które noszą soczewki kontaktowe.
• Po trzecie nie należy używać przeterminowanych kosmetyków do oczu, nie należy aplikować na okolice oczu testerów w sklepach. Nie powinno się również pożyczać tuszu, kredek i cieni do powiek innym osobom. I choć sama gradówka nie jest zaraźliwa, w ten sposób można uniknąć ryzyka „złapania” infekcji, które mogą do gradówki doprowadzić.

Ponadto osoby, które mają skłonność do pojawiania się gradówki, powinny regularnie robić ciepłe okłady na powieki. W aptekach można kupić specjalne kompresy żelowe, które wskazane są do stosowania na oczy.

Suplementacja wspierająca zdrowie oczu 

Na koniec trzeba wspomnieć o profilaktyce wewnętrznej. Zaleca się stosować zdrową, zbilansowaną dietę, a także suplementy diety, które zawierają składniki wspierające zdrowie oczu, m.in. kwasy Omega-3 oraz witaminy – A, C i E. Składniki te pomogą zadbać również o odporność organizmu!

Czy należy się bać gradówki? Zwykle mały twardy guzek na powiece nie prowadzi do poważnych problemów i sam znika po kilku tygodniach. Jednak z uwagi na to, że okolice oczu są wyjątkowo delikatną i wrażliwą strefą, nigdy nie należy bagatelizować zmian, które się tam pojawiają. Zaleca się prostymi sposobami takimi jak ciepłe okłady przyspieszyć usuwanie gradówki, a jeśli stan się pogarsza, nie należy zwlekać z wizytą u lekarza.

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.