Grypa – przyczyny, objawy i leczenie

Grypa jest ostrą, sezonową chorobą o podłożu wirusowym. Najwięcej przypadków diagnozuje się w okresie jesienno-zimowym. Chorują na nią wszyscy – zarówno dzieci, jak i dorośli. Grypa wywoływana jest przez wirusy, dlatego też leczy się ją przede wszystkim objawowo. Co jeszcze trzeba wiedzieć o grypie przed zbliżającym się sezonem infekcyjnym? 

Spis treści:

• Czym jest grypa?
• Objawy grypy – jak rozpoznać chorobę?
• Rodzaje grypy
• Jak leczyć grypę?
• Powikłania grypy – na co uważać?
• Profilaktyka – jak zapobiegać grypie?

Czym jest grypa? 

Grypa to ostra, wysoce zakaźna choroba wirusowa występująca sezonowo – w okresie jesienno-zimowym ze szczytem zachorowań od stycznia do marca. Wywołują ją wirusy grypy – typu A, B i C. Każdego roku na grypę chorują miliony, a nawet miliardy osób na całym świecie. Ze względu na przyczyny grypy, czyli wirusy, grypę leczy się objawowo. Często sezonowa grypa jest bagatelizowana, jednak trzeba przypomnieć, że może ona powodować poważne powikłania! Na grypę może zachorować każdy, chociaż wyższe ryzyko zakażenia, jak również ciężkiego przebiegu infekcji i pojawienia się powikłań występuje u dzieci poniżej 5. roku życia, osób powyżej 55. roku życia, kobiet w ciąży i osób ze schorzeniami przewlekłymi. 

Według kryterium epidemiologicznego wyróżnia się dwa rodzaje grypy – sezonową i pandemiczną.  Sezonowa grypa pojawia się co rok – jak wcześniej zostało wspomniane – w okresie jesienno-zimowym. Wywołują ją typowe wirusy grypy występujące u ludzi (np. podtypy H1N1 lub H3N2). Natomiast grypa pandemiczna pojawia się co kilkanaście lub co kilkadziesiąt lat. Wywołują ją nowe podtypy wirusa, na które ludzie nie mają wykształconej odporności, wówczas epidemia grypy stanowi ogromne zagrożenie. Jako przykłady można tu wskazać np. pandemię świńskiej grypy lub hiszpanki. 

Grypa – krótka charakterystyka wirusa 

Wirusy grypy należą do rodziny Orthomyxoviridae (ortomyksowirusy). Są zróżnicowaną grupą patogenów, które cechuje wysoka skłonność do mutacji. Jest to powodem tego, że każdego roku szczepionka na grypę musi być aktualizowana. Ponadto wirus grypy charakteryzuje się dość krótkim okresem wylęgania – od kontaktu z nim do pojawienia się objawów mija 1-7 dni, najczęściej 1-2 dni. Po tym jak wirus grypy dostanie się do organizmu, zaczyna szybko zarażać i uszkadzać komórki nabłonka układu oddechowego. Okres zakaźności grypy zaczyna się dzień przed wystąpieniem objawów i trwa przez kolejne 3-5 dni, choć dzieci zarażają trochę dłużej – do 7 dni. 

Drogi przenoszenia wirusa grypy 

Wirus grypy przenosi się drogą kropelkową – jest uwalniany, gdy chory mówi, kicha lub kaszle. Ponadto do zakażeń dochodzi drogą pokarmową, przez dotykanie brudnymi rękami okolic oczu, nosa i ust, przez kontakt bezpośredni z chorym oraz przez kontakt z przedmiotami, na których znajdują się patogeny (wirus grypy może przetrwać na powierzchniach do kilku godzin). Grypa niestety rozprzestrzenia się bardzo szybko, szczególnie w dużych skupiskach ludzi. Wystarczy krótka ekspozycja na wirusa, aby doszło do zakażenia.

Objawy grypy – jak rozpoznać chorobę? 

Grypa ma nagły początek, zazwyczaj jednak przebiega łagodnie i samoistnie ustępuje po 3-7 dniach. W tym czasie chory uskarża się na szereg objawów, dolegliwości mogą być uciążliwe i powodować znaczne pogorszenie samopoczucia. Jako główne objawy grypy wymienia się przede wszystkim wysoką gorączkę, bóle mięśni i stawów, zmęczenie i kaszel. Warto jednak nadmienić, że uczucie rozbicia i zmęczenia, a nawet kaszel mogą się utrzymywać do około dwóch tygodni. 

Typowe symptomy grypy u dorosłych 

Po okresie inkubacji u dorosłych pojawiają się takie objawy grypy jak gorączka – ponad 38st. C, dreszcze, zmęczenie, osłabienie, uczucie rozbicia, ogólne złe samopoczucie, ból głowy, bóle mięśni, bóle stawów oraz suchy, męczący kaszel. Dodatkowo mogą się pojawiać również inne dolegliwości, chociaż dzieje się tak rzadziej. Są to np. nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha, ból gardła, kichanie, katar, zatkany nos, brak apetytu. 

Jak grypa różni się od przeziębienia? 

W sezonie infekcyjnym jednym z częściej poruszanych tematów jest kwestia – grypa a przeziębienie. Są to dwie często występujące infekcje wirusowe o dość podobnym przebiegu. Różnice jednak polegają na tym, że grypę wywołuje wirus grypy, natomiast przeziębienie wywołują różne wirusy, m.in. rinowirusy, adenowirusy, koronawirusy. 

Ponadto można wskazać kilka różnic dotyczących samego przebiegu infekcji. Grypa ma gwałtowny początek, zaś przeziębienie nasila się stopniowo. U chorych na przeziębienie pojawia się katar, ból gardła i kaszel, stany podgorączkowe, rzadko bóle głowy. Przy grypie gorączka jest wysoka, typowe są bóle głowy (głównie w okolicy czołowej i zagałkowej) i kaszel suchy, zaś katar, o ile się pojawi, jest słaby. Poza tym po przechorowaniu przeziębienia nie rozwijają się powikłania, a po grypie mogą.

Rodzaje grypy 

Wyróżnia się trzy typy wirusa grypy, które wywołują infekcję grypową – grypę typu A, grypę typu B lub grypę typu C. Zanim omówimy je dokładniej, warto powiedzieć dwa słowa o infekcji, która określana jest jako grypa żołądkowa (grypa jelitowa), jednakże grypą nie jest. Grypa żołądkowa jest wirusowym zakażeniem układu pokarmowego, za który odpowiadają zwykle rotawirusy, norowirusy i adenowirusy. Grypa jelitowa ma charakter sezonowy, najwięcej przypadków pojawia się w okresie jesienno-zimowym. W jej przebiegu pojawia się przede wszystkim silna biegunka i wymioty, rzadziej gorączka.

Grypa typu A 

Grypa typu A jest wywoływana przez wirus grypy typu A. Jest on zakaźny nie tylko dla ludzi, ale i dla zwierząt (np. ptaków i świń). To właśnie on odpowiada za większość zachorowań u ludzi w sezonie grypowym, a także ma potencjał, aby wywoływać epidemie grypy. Jest groźny, może powodować ciężkie zakażenia z wysoką gorączką i ogólnym uczuciem rozbicia oraz dużym ryzykiem powikłań. 

Grypa typu B 

Grypa typu B wywoływana jest przez wirus typu B. Zakażenie nim zwykle ma łagodniejszy przebieg niż zakażenie wirusem typu A. Gorączka nie jest aż tak wysoka, pozostałe objawy także nie są bardzo nasilone. Powikłania po grypie typu B występują raczej rzadko. 

Grypa typu C 

Grypa typu C wywoływana jest przez wirus typu C. Zazwyczaj powoduje on bezobjawowe lub skąpoobjawowe zakażenia. 

Różnice między wirusami grypy 

Główną różnicą między wirusami grypy jest stopień zagrożenia, jaki stwarzają. Zdecydowanie najgroźniejszy jest wirus typu A. Przede wszystkim jest najbardziej zakaźny. Ponadto grypa typu A daje bardziej uciążliwe objawy niż grypa typu B. Co więcej, wirus grypy typu A jest podatniejszy na mutacje niż inne typy. 

Grypa u dzieci i osób starszych – różnice 

U dzieci i u osób starszych objawy grypy najczęściej są podobne do tych, które występują u osób dorosłych, choć choroba rozwija się u nich gwałtowniej, a dolegliwości szybciej narastają. Grypa może mieć u nich cięższy przebieg i częściej jest powodem hospitalizacji. Wyższe jest także ryzyko wystąpienia u nich poważnych powikłań. Ponadto można wskazać na kilka różnic dotyczących objawów występujących w tych grupach wiekowych – u dzieci w wielu przypadkach grypa powoduje wymioty, nudności, biegunkę, a także drgawki, natomiast u osób starszych nie zawsze pojawia się gorączka, za to może wystąpić silne osłabienie i zaburzenia świadomości.

Jak leczyć grypę? 

Zazwyczaj rozpoznaje się grypę na podstawie obrazu klinicznego. Można też wykonać szybkie testy antygenowe. Jak leczyć grypę? Leczenie grypy zawsze ma charakter objawowy. Wskazane są leki, które łagodzą objawy grypy. Co na grypę warto kupić w aptece? Zwykle zalecane są dostępne bez recepty leki na grypę, są to preparaty złożone zawierające substancje przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwzapalne oraz substancje łagodzące kaszel lub katar. Takiego rodzaju leki na przeziębienie i grypę występują w postaci tabletek i saszetek z proszkiem do rozpuszczania w wodzie. Dodatkowo warto też stosować leki na katar oraz syrop na kaszel. Na koniec trzeba dodać, że w leczeniu grypy nie stosuje się antybiotyków! 

Ponadto zalecane są proste domowe sposoby na grypę? Najważniejszy jest wypoczynek. Sen i odpoczynek pomogą szybciej wrócić do zdrowia. Wskazana jest izolacja, która pozwoli ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa. Bardzo istotne jest również nawadnianie organizmu. Podczas gorączki istnieje ryzyko odwodnienia, dlatego trzeba zwiększyć spożycie płynów. Należy też zadbać o prawidłową temperaturę i wilgotność powietrza w mieszkaniu, co uchroni przed wysuszaniem błony śluzowej dróg oddechowych. Pomocniczo można pić napary z lipy i czarnego bzu, herbatę z miodem, cytryną i sokiem malinowym. 

Kiedy udać się do lekarza z grypą? Większość osób nie zgłasza się do lekarza, gdy pojawiają się u nich objawy grypowe. Zazwyczaj sięga się po leki na grypę i odpoczywa. Są jednak sytuacje, gdy wizyta u lekarza jest konieczna. Konsultacja wymagana jest w przypadku małych dzieci, seniorów oraz kobiet w ciąży i matek karmiących piersią. Jest to związane m.in. z tym, że w tej grupie występuje podwyższone ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji i wystąpienia powikłań. Z tego względu lekarz może zalecić im stosowanie leków przeciwwirusowych, np. oseltamiwiru lub zanamiwiru. 

Czasem osoba chora na grypę wymaga hospitalizacji. Dzieje się tak wtedy, gdy u chorego gorączka przekracza 40st. C i nie spada po podaniu leków, a także pojawiają się trudności w oddychaniu, ból lub ucisk w klatce piersiowej, majaczenie, objawy odwodnienia (m.in. suchość w ustach, zmniejszenie ilości oddawanego moczu), zaburzenia świadomości oraz wybroczyny na skórze.

Powikłania grypy – na co uważać? 

Grypa, choć zazwyczaj ma łagodny przebieg, może być niebezpieczna! Wprawdzie u osób ogólnie zdrowych z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym ryzyko powikłań jest bardzo niskie, mimo to zawsze trzeba uważać. Na ciężki przebieg i konieczność hospitalizacji oraz na wystąpienie powikłań pogrypowych narażone są najbardziej osoby powyżej 55. roku życia, dzieci poniżej 5. roku życia, osoby otyłe, kobiety w ciąży (głównie w drugim i trzecim trymestrze), osoby z chorobami przewlekłymi (np. chorobami serca i układu krwiotwórczego, płuc, nerek, wątroby, z chorobami metabolicznymi, niedoborami odporności). 

Jako najczęstsze powikłania po grypie wymienia się m.in.: zapalenie płuc pierwotne grypowe, wtórne bakteryjne zapalenie płuc, ostre zapalenie oskrzeli, zapalenie ucha środkowego, zapalenie gardła, krtani i tchawicy, zapalenie nerek, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zespół Guillaina-Barrégo, niewydolność wielonarządową. 

Może też dojść do zaostrzenia współistniejących chorób przewlekłych, m.in. przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, astmy, choroby niedokrwiennej serca, zastoinowej niewydolności serca, cukrzycy (grypa u diabetyków może spowodować hiperglikemię i kwasicę ketonową). U kobiet powikłania po grypie obejmują poronienia, poród przedwczesny i rozwój wad wrodzonych u płodu. Trzeba też wspomnieć, że grypa w skrajnych przypadkach może doprowadzić do zgonu.

Profilaktyka – jak zapobiegać grypie? 

Zbliża się sezon zwiększonego ryzyka zachorowań na przeziębienie i grypę, warto więc zadbać o to, aby ograniczyć prawdopodobieństwo infekcji. Oczywiście jednym z najskuteczniejszych sposobów zapobiegania zakażeniom, jest szczepienie na grypę. Uważa się, że redukuje ono ryzyko zachorowania o około 40-70%, ponadto zmniejsza ryzyko ciężkiego przebiegu. Szczepienie jest głównie zalecane dzieciom, osobom starszym i kobietom w ciąży.

Niezależnie od tego, czy ktoś się zaszczepi, czy nie, powinien stosować odpowiednią profilaktykę. Najważniejsze jest dbanie o odporność. Należy utrzymywać zdrową dietę, która dostarcza niezbędnych składników – witamin, minerałów, antyoksydantów. W okresie jesienno-zimowym można również sięgać po specjalne suplementy na odporność, np. z witaminą C, witaminą D, cynkiem oraz ziołowymi ekstraktami. Zalecana jest regularna aktywność fizyczna – przynajmniej 150-300 minut umiarkowanego wysiłku w tygodniu. Bardzo ważne jest ograniczenie spożycia alkoholu, a także dbanie o wypoczynek i odpowiednią ilość snu (zaleca się spać przynajmniej 7 godzin na dobę). 

Oprócz działań poświęconych wzmacnianiu odporności należy także wdrożyć działania mające na celu uniknięcie zakażenia. Zaleca się często myć ręce mydłem i ciepłą wodą przez około 30 sekund. Należy też unikać bliskiego kontaktu z osobami, które przejawiają objawy choroby – zalecane jest utrzymywanie dystansu (około 1,5-2m). W sezonie infekcyjnym niewskazane jest przebywanie w dużych skupiskach ludzi, dobrym pomysłem może być noszenie maseczek. Podczas przebywania w miejscach publicznych trzeba pilnować, aby nie dotykać rękami ust, nosa, oczu. Trzeba też często wietrzyć pomieszczenia. Dodatkowo należy pamiętać o tym, że zarówno przegrzanie, jak i przewianie oraz przemoczenie sprzyjają „złapaniu” wirusa, dlatego trzeba się ubierać stosownie do temperatury i warunków pogodowych. 

Nie należy bagatelizować objawów grypy. To ostrzeżenie dotyczy w szczególności osób starszych, dzieci, kobiet w ciąży oraz osób z chorobami przewlekłymi. Mimo że grypa samoistnie ustępuje w ciągu kilku dni, trzeba mieć na uwadze, że może spowodować poważne powikłania. Z tego powodu zaleca się wzmacniać odporność i unikać sytuacji, w których może dojść do zakażenia!

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.