Hipochondria - wszystko, co warto wiedzieć o tym zaburzeniu

Większość z nas reaguje śmiechem, gdy ktoś uskarża się na coraz to nowe dolegliwości i diagnozuje u siebie choroby, o których wcześniej nikt nawet nie słyszał. Należy jednak mieć świadomość, że taka osoba może cierpieć na hipochondrię. Jest to zaburzenie nerwicowe określane jako lęk o własne zdrowie. Jak jeszcze objawia się hipochondria? 

Spis treści:

• Co to jest hipochondria?
• Co przyczynia się do hipochondrii?
• Jakie są objawy hipochondrii?
• Jak leczyć hipochondrię i do jakiego specjalisty się udać?
• Jak rozmawiać z hipochondrykiem? 

Co to jest hipochondria? 

Hipochondria, inaczej zaburzenie hipochondryczne lub nerwica hipochondryczna, to rodzaj silnych zaburzeń nerwicowych mogących utrudniać normalne funkcjonowanie. Hipochondryk to osoba, która jest przekonana, że jest chora na jakieś schorzenie somatyczne, mimo że żadne wyniki badań nie potwierdzają tych obaw. Zwykle po wykluczeniu jednej choroby hipochondryk jest nieusatysfakcjonowany i rozczarowany, zaczyna więc szukać u siebie symptomów innej przypadłości. 

Hipochondria ma swoje źródło w lęku o własne zdrowie. Hipochondryk chorobliwie koncentruje się na stanie swojego zdrowia, przez co odczuwa ciągły niepokój. Notorycznie błędnie interpretuje łagodne objawy jak np. chrypka lub całkiem normalne sygnały wysyłane przez organizm jak pocenie się i przyspieszone bicie serca po wysiłku jako objawy poważnych schorzeń. Charakterystyczne dla niego jest szukanie kontaktu z lekarzami i wykonywanie z chęcią różnych badań (również tych drogich i inwazyjnych), byle tylko ustalić, na jaką chorobę cierpi. Warto podkreślić, że hipochondryk może mylnie interpretować normalne reakcje organizmu, ale w większości przypadków jego przekonanie o chorobie jest tak silne, że w rzeczywistości odczuwa fizyczne dolegliwości, oznacza to, że on wcale nie udaje! 

Co ciekawe, wraz z rozwojem internetu pojawiło się nowe zaburzenie określane jako cyberchondria. Jest to zwiększone i nieuzasadnione martwienie się o zdrowie spowodowane informacjami znalezionymi w internecie. Łatwiejszy dostęp do zagadnień medycznych umożliwia bezproblemowe szukanie danych o różnych chorobach i ich przyczynach, co sprzyja samodiagnozowaniu. Hipochondryk, czy raczej cyberchondryk, „uzbrojony” w wiedzę zdobytą w internecie szuka u specjalisty potwierdzenia swojej choroby lub wręcz przeciwnie przypisuje większą wartość źródłom internetowym i odczuwa brak zaufania do lekarzy. Obsesyjne wyszukiwanie informacji o chorobach powoduje u cyberchondryka coraz silniejsze obawy o stan zdrowia i zachorowanie. 

Cyberchondria jest zaburzeniem lękowym podobnie jak hipochondria, ale nie są to pojęcia tożsame. W hipochondrii lęk o własne zdrowie najczęściej rodzi się w wyniku pewnych traumatycznych doświadczeń, natomiast w cyberchondrii strach przed zachorowaniem „nakręcany” jest znajdowanymi w internecie informacjami dotyczącymi chorób i ich objawów, które następnie dopasowuje się do własnych dolegliwości. 

Co przyczynia się do hipochondrii? 

Nie ma jednej konkretnej przyczyny hipochondrii, każdy hipochondryk ma swoją własną historię. Mimo wielu badań nie udało się dotąd odkryć dokładnego mechanizmu pojawiania się tego zaburzenia. Choć u wielu chorych podczas konsultacji psychologicznych lub psychiatrycznych jako czynnik determinujący diagnozuje się traumy z dzieciństwa (np. molestowanie, emocjonalne znęcanie się, zaburzenia w relacjach z najbliższymi). Do bodźców inicjujących wystąpienie objawów hipochondrii zalicza się m.in. chorobę lub śmierć kogoś bliskiego bądź inną sytuację będącą źródłem ekstremalnego stresu. 

Jako przyczyny hipochondrii wymienia się też zaburzenie postrzegania własnego ciała i rozchwianie psychiczne wynikające np. z braku satysfakcji życiowej lub z zachodzących w życiu zmian, chęć czerpania korzyści z zainteresowania otoczenia, co daje poczucie bezpieczeństwa i ważności. Do rozwoju hipochondrii oraz cyberchondrii predestynowane są osoby zamknięte w sobie ze skłonnością do stanów depresyjnych i lękowych, osoby nadmiernie koncentrujące się na sobie, osoby żyjące w ciągłym stresie, osoby wychowujące się z rodzicem cierpiącym na hipochondrię. Hipochondria może również występować u dziecka, najczęściej skarży się ono wtedy na dolegliwości bólowe. Uważa się, że przyczyny hipochondrii u dzieci mogą się wiązać z chęcią zwrócenia na siebie uwagi, a także z zaburzeniami lękowymi, stresem lub doświadczaniem przemocy. 

Jakie są objawy hipochondrii? 

Objawy hipochondrii mogą zaburzać normalne funkcjonowanie, z czasem mogą nawet prowadzić do utraty zdrowia. Hipochondryk to osoba, która nadmiernie koncentruje się na swoim zdrowiu, zamartwia się sygnałami, które ciało normalnie wysyła, m.in. poceniem się, interpretuje wszelkie objawy jako symptomy poważnych chorób. Swoje podejrzenia często konsultuje z lekarzami, a gdy nie dostaje satysfakcjonującej diagnozy, szuka pomocy u innych specjalistów. Zdarzają się też przypadki, że hipochondrycy unikają lekarzy i szpitali, bojąc się o to, czego mogą się dowiedzieć. Cechy hipochondryka dla otoczenia mogą być irytujące, mogą powodować złość, znudzenie, a czasem politowanie i śmiech. Dzieje się tak, gdyż chory ma skłonność do wyolbrzymiania odczuwanego cierpienia, a także nagminnie skarży się na stan swojego zdrowia, choć często ma problemy ze szczegółowym opisaniem swoich dolegliwości. 

Objawy hipochondrii są przewlekłe, przy czym zazwyczaj nasilają się, gdy lekarze ignorują problemy hipochondryka lub – wręcz przeciwnie – bardzo skrupulatnie szukają przyczyn choroby. Dodatkowo im więcej lekarz zleca badań, tym bardziej hipochondryk nabiera pewności, że jest chory. Ponadto lęk o własne zdrowie rośnie z każdą chwilą, gdy nie uzyskuje on odpowiedzi na pytanie, co jest przyczyną jego dolegliwości. Ten lęk motywuje go do kolejnych konsultacji i kolejnych badań. Objawy nasilają się także, gdy hipochondryk oskarżany jest o symulowanie choroby. 

Jak leczyć hipochondrię i do jakiego specjalisty się udać? 

Rozpoznanie hipochondrii następuje, gdy lekarz stwierdza u pacjenta przekonanie o występowaniu u niego poważnej choroby somatycznej (jednej lub wielu). Kluczowe dla postawienia diagnozy jest to, że takie przekonanie musi się utrzymywać przynajmniej przez sześć miesięcy. Brzmi to dość prosto, prawda jest jednak taka, że zdiagnozowanie hipochondrii jest bardzo trudne. Najpierw trzeba wykluczyć, czy hipochondryk faktycznie nie choruje, w tym celu zleca się różne badania. Im więcej badań, tym bardziej u chorego nasila się przekonanie, że „coś tam jest”, w efekcie utrwala się u niego hipochondria jako zaburzenie jatrogenne, czyli wywołane leczeniem. 

Zdiagnozowanie zaburzeń wcale nie oznacza, że zacznie się łatwiejszy etap. Leczenie hipochondrii jako problemu natury psychicznej musi się odbywać u psychoterapeuty lub psychiatry. Hipochondryk jednak nie jest skory do uznania takiej formy leczenia, mało tego, czuje się lekceważony, jest bowiem przekonany o tym, że jego problemy nie są związane z psychiką, ale z ciałem. Przeszkodą do tego, aby leczenie hipochondrii mogło się rozpocząć, jest fakt, że zachowanie hipochondryka, czyli wyszukiwanie chorób i wizyty u lekarza, pomaga mu zachować równowagę psychiczną. Wszelkie próby pomocy, które nie mieszczą się w akceptowanym przez niego zakresie, może on odbierać jako atak. 

Jeśli już hipochondryk zdecyduje się na podjęcie leczenia, czeka go ciężka praca. Podstawą terapii jest odwrócenie uwagi chorego od jego dolegliwości i problemów zdrowotnych oraz uświadomienie mu mechanizmów i przyczyn, jakie prowadzą do nerwicy hipochondrycznej. Kluczowe jest przepracowanie traumy, która leży u podstaw zaburzeń. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić też leczenie farmakologiczne, zwykle są to leki na uspokojenie, leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe. 

Jak rozmawiać z hipochondrykiem? 

Życie z hipochondrykiem nie jest łatwe i wymaga dużej dozy zrozumienia, co bywa wyzwaniem, gdyż cechy hipochondryka i jego zachowanie są uciążliwe. Bliscy powinni wykazywać się empatią, nie mogą lekceważyć jego stanu, gdyż on naprawdę odczuwa fizyczne objawy. Jednakże bliscy nie powinni wykazywać zainteresowania domniemanymi chorobami hipochondryka. Jak najbardziej należy mu poświęcać uwagę, ale nigdy odnośnie do jego objawów i problemów zdrowotnych, zaleca się zawsze kierować rozmowę na inne tematy. 

Dla hipochondryka zaciekawienie i pytania o jego stan zdrowia stanowią korzyść emocjonalną, dlatego może on za wszelką cenę wracać do zagadnień związanych ze swoim zdrowiem, niemniej jednak trzeba umieć wyznaczyć granicę. Jest to potrzebne, gdyż hipochondryk czerpie satysfakcję z tego, że jest w centrum uwagi i może manipulować bliskimi, aby nadal tak zostało. Ustalenie pewnych granic jest ważne, ze względu na własne dobro nie można poświęcać hipochondrykowi każdej wolnej chwili i być na każde jego zawołanie. Kluczową rolą rodziny i przyjaciół jest przekonanie go do wizyty u terapeuty i do rozpoczęcia leczenia. 

Hipochondryk wyraża silne przekonanie o tym, że na coś choruje, może przez to odczuwać przeróżne objawy somatyczne, choć oczywiście nie są one związane z żadną chorobą. Lęk o własne zdrowie i nadmierna koncentracja na wszelkich objawach ze strony organizmu są niezwykle wyczerpujące, mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie. Niestety powszechnie stygmatyzuje się osoby, które narzekają na swoje zdrowie, jako takie, które udają chorobę. Jednakże hipochondria to poważne zaburzenie nerwicowe, które wymaga psychoterapii!

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.