Homeopatia – co to jest? Kiedy może pomóc?
14.01.2025Choć można powiedzieć, że szczyt popularności w naszym kraju homeopatia ma już za sobą, nadal wiele osób korzysta z jej dobrodziejstw. Na czym właściwie polega fenomen leków homeopatycznych? Na jakiej zasadzie działają, kiedy można je stosować? I co na temat skuteczności działania homeopatii mówią badania naukowe?
Spis treści:
- Co to jest homeopatia?
- Jak przygotowywane są leki homeopatyczne?
- Obszary stosowania homeopatii
- Zasady stosowania leków homeopatycznych
- Stan badań nad homeopatią
Co to jest homeopatia?
Co to homeopatia? Jest to jedna z niekonwencjonalnych (alternatywnych) metod leczenia, która została opracowana w XVIII wieku przez dr. Samuela Hahnemanna. W bardzo dużym skrócie jej głównym założeniem jest to, że podobne leczy się podobnym.
Historia homeopatii
Początki medycyny, którą określamy obecnie jako medycyna konwencjonalna, były – można powiedzieć – bardzo brutalne, a nawet barbarzyńskie. Wiele proponowanych metod leczenia i zabiegów budziło kontrowersje. Homeopatia miała stać do nich w opozycji. Jej założenia zostały opracowane przez dr. Samuela Hahnemanna, który sam prowadził klasyczną praktykę lekarską, ale z czasem z niej zrezygnował na rzecz pracy badawczej.
Do stworzenia podwalin homeopatii zainspirowała go chinina. Chciał on bowiem sprawdzić tezę, że chinina, która stosowana jest w leczeniu malarii, wzmacnia żołądek. Odkrył jednak zamiast tego, iż po jej zastosowaniu wystąpiły u niego objawy przypominające malarię. W ten oto sposób powstała pierwsza zasada homeopatii – podobne leczy podobne. W niedługim czasie Hahnemann opublikował podręcznik opisujący teorię i praktykę homeopatii. Co ciekawe, nadal jest on wykorzystywany przez homeopatów na całym świecie.
Podstawowe zasady homeopatii
Na czym polega homeopatia? Jej głównym założeniem jest to, że podobne leczy się podobnym (łac. Similia similibus curantur). Oznacza to, że w homeopatii do leczenia choroby wykorzystuje się substancje, które u zdrowej osoby powodują występowanie objawów tego schorzenia. Drugą zasadą jest rozcieńczanie, czyli potencjalizacja. Mówiąc prościej, według twórcy homeopatii im bardziej rozcieńczona jest substancja, tym silniejsze działanie lecznicze wykazuje.
Według Hahnemanna silnie rozcieńczone substancje czynne stymulują organizm do aktywowania własnych mechanizmów obronnych, aby sam pokonał chorobę. Trzecim i ostatnim filarem jest holizm. Na ciało trzeba patrzeć jako na całość, z tego właśnie powodu homeopatia skupia się na tym, aby uzyskać ogólny dobrostan – harmonię między ciałem, umysłem oraz duchem.
Różnice między homeopatią a medycyną konwencjonalną
Homeopatia jest przedstawicielką medycyny niekonwencjonalnej, znanej też jako medycyna alternatywna lub paramedycyna. W odróżnieniu od medycyny konwencjonalnej, która jest nauką empiryczną opartą na doświadczeniu, homeopatia bazuje wyłącznie na przekonaniu, że podobne leczy podobne.
Jak przygotowywane są leki homeopatyczne?
Leki homeopatyczne zawierają substancje pochodzenia naturalnego – roślinnego (np. rumianek pospolity, arnika górska, cebula), zwierzęcego (np. jad węża, jad owadów) oraz mineralnego (np. srebro, złoto, krzem, selen). Warto też wspomnieć, że niektóre substancje stosowane w lekach homeopatycznych w dużych ilościach mają działanie trujące, np. tujon pozyskiwany z wrotycza pospolitego może być toksyczny dla organizmu.
Interesujące jest to, że w przypadku homeopatii, zgodnie z zasadą im bardziej substancja jest rozcieńczona, tym jest silniejsza, jej zawartość w leku jest znikoma. Mało tego, niektóre preparaty w ogóle nie zawierają substancji aktywnej. Jest to związane z tym, że w homeopatii wierzy się w pamięć wody, co oznacza, że poprzez wielokrotne rozcieńczanie woda nabiera właściwości substancji, która była w niej rozpuszczana.
Proces rozcieńczania i potencjonowania
Jak powstają leki homeopatyczne? Proces ten zaczyna się od przygotowania wyciągów wodnych lub alkoholowych (tzw. pranalewek). Wyciągi te są następnie wielokrotnie rozcieńczane. W tym celu wykorzystuje się specjalne urządzenie – dynamizator, który dodatkowo energicznie potrząsa roztworem. Tak powstają potencje homeopatyczne. Leki homeopatyczne produkowane są ściśle według reguł opisanych w farmakopei homeopatycznej, ponadto należy podkreślić, że są wytwarzane w zgodzie z zasadami Dobrej Praktyki Wytwarzania GMP.
Potencjonowanie polega na wielokrotnym rozcieńczaniu i dynamizowaniu (przez wstrząsanie lub ucieranie) substancji. Według twórcy homeopatii taki sposób przygotowania leków pozwala zminimalizować skutki uboczne, a przede wszystkim pozwala uwolnić ukrytą moc konkretnych składników, czyli po prostu aktywować ich lecznicze właściwości.
Rodzaje preparatów homeopatycznych
Leczenie homeopatyczne może być prowadzone jako terapia doustna lub miejscowa. W dodatku leki są opracowywane w różnych postaciach. Do wyboru są maści, żele, kremy, czopki, krople do oczu, krople do nosa, płyny do wstrzykiwań, tabletki oraz granulki (najbardziej charakterystyczna postać leków homeopatycznych). Leki homeopatyczne dzielą się na preparaty pojedyncze, które zawierają tylko jeden składnik oraz preparaty złożone, wieloskładnikowe.
Oznaczenia na lekach homeopatycznych
Leki homeopatyczne mają charakterystyczne oznaczenia CH lub DH, które informują o poziomie rozcieńczenia. W przypadku skrótu CH mamy do czynienia z mieszanką 1 części pranalewki i 99 części rozpuszczalnika, którym zwykle jest woda z alkoholem. Po dynamizacji tworzą one leki o potencji 1CH. Jeśli jedna część tego roztworu zostanie rozpuszczona z 99 częściami rozpuszczalnika, powstanie lek o potencji 2CH. Skrót DH oznacza natomiast, że na jedną część pranalewki stosuje się 9 części rozpuszczalnika.
Obszary stosowania homeopatii
Zakres leczenia homeopatycznego jest niemalże nieograniczony. Leki homeopatyczne mają pobudzać naturalne mechanizmy obronne organizmu, wspierać funkcje układu odpornościowego, a także skracać czas choroby i przyspieszać proces rekonwalescencji, co w założeniu sprawdzi się zarówno w stanach ostrych, jak i przewlekłych. Co leczy homeopatia?
Najczęstsze dolegliwości leczone homeopatycznie
Bardzo często stosowana jest homeopatia na przeziębienie i inne infekcje górnych dróg oddechowych, w przebiegu których występuje m.in. kaszel, katar, gorączka i inne objawy grypopodobne. Wykorzystuje się ją też przy infekcjach o podłożu wirusowym, np. przy biegunce rotawirusowej, ospie wietrznej, półpaścu, opryszczce. Ponadto wielu kobietom polecana jest homeopatia na menopauzę.
Niewiele osób wie, że homeopatia na odbudowę chrząstki stawowej jest częstą metodą zalecaną przez ortopedów. Ponadto alternatywne metody leczenia w postaci preparatów homeopatycznych można stosować przy różnego rodzaju urazach – stłuczeniach, obrzękach, skręceniach, jak również przy oparzeniach, dolegliwościach ze strony układu pokarmowego, chorobie lokomocyjnej i migrenie.
Czy homeopatia działa również wtedy, gdy jest stosowana profilaktycznie? Tak, jak najbardziej homeopatia na odporność polecana jest dla osób, które zmagają się z nawracającymi infekcjami dróg oddechowych. Leczenie homeopatią polega na holistycznym podejściu, więc można je wdrażać nie tylko w chorobach ciała, ale i ducha. Zalecana jest np. homeopatia na stres, stany nadmiernego napięcia nerwowego oraz zaburzenia nastroju i problemy emocjonalne.
Homeopatia jest zazwyczaj wykorzystywana w leczeniu różnych stanów chorobowych. Należy jednak wspomnieć, że według osób zajmujących się leczeniem niekonwencjonalnym może być również wsparciem dla osób, które chcą zrzucić nadmierną masę ciała. Homeopatia na odchudzanie stanowi uzupełnienie dla diety i ćwiczeń.
Homeopatia u dzieci
Czy homeopatia jest bezpieczna? Tak, jest ona uznawana za metodę bezpieczną, którą można stosować bez względu na wiek, w tym u niemowląt, a także u kobiet w ciąży (polecana jest do łagodzenia uciążliwych objawów ciążowych takich jak mdłości i wymioty) i matek karmiących piersią (u nich często stosowana jest homeopatia na stan zapalny piersi). Leczenie homeopatią jest wykorzystywane w pediatrii. U dzieci homeopatia znajduje zastosowanie w łagodzeniu objawów ząbkowania oraz kolki niemowlęcej. Może być też stosowana przy bólach wzrostowych. Ponadto można ją stosować w wielu chorobach, u dzieci często zalecana jest np. homeopatia na zatoki.
Wsparcie przy przewlekłych schorzeniach
Leczenie homeopatyczne może być wsparciem w chorobach przewlekłych, np. w alergii lub chorobach zapalnych stawów. A czy homeopatia działa w przypadku chorób nowotworowych? Chyba nawet jej zwolennicy nie uważają, że leki homeopatyczne mogą leczyć raka. Nie można więc nimi zastępować leczenia konwencjonalnego, w porozumieniu z lekarzem mogą stanowić jedynie terapię wspomagającą.
Zasady stosowania leków homeopatycznych
Jak działa homeopatia? Działa na zasadzie holistycznego podejścia. Dla lekarza lub homeopaty ważne jest ustalenie, w jaki sposób choroba oddziałuje na organizm – nie tylko na poziomie fizycznym, ale i psychicznym oraz emocjonalnym. Wywiad homeopatyczny jest więc bardzo szczegółowy, pytania dotyczą także takich kwestii jak np. dieta, jakość snu, relacje w rodzinie, wpływ czynników zewnętrznych i środowiskowych. Ponadto kluczowe jest podejście indywidualne. Polega ono na tym, że nie tylko trzeba zdiagnozować chorobę, ale i ustalić, jak dana osoba reaguje na ten stan, jakie specyficzne objawy się u niej pojawiają. W efekcie to samo schorzenie może być u różnych osób leczone zupełnie inaczej.
W tym miejscu trzeba zauważyć, że wiele leków homeopatycznych nie ma wskazań lekarskich. Ten sam produkt można stosować przy różnych problemach zdrowotnych, to lekarz lub homeopata decyduje na postawie przeprowadzonego wywiadu, kiedy dany lek stosować, a także dobiera dawkę.
Dawkowanie i częstotliwość przyjmowania
Homeopatia w leczeniu różnych schorzeń powinna być stosowana zgodnie z zaleceniami lekarza lub homeopaty. Należy ściśle przestrzegać jego zaleceń – dotyczy to zarówno jednorazowych dawek, jak i częstości ich stosowania. Zwykle dawka wynosi 5 granulek dla dzieci i dorosłych. Nierzadko na początku leczenia dawki należy powtarzać co 30 minut, a wraz z poprawą samopoczucia wydłużać przerwy między nimi. Od razu trzeba się odnieść do pytania, czy homeopatia jest bezpieczna. Tak, nawet przekroczenie zaleconych dawek nie powoduje wystąpienia objawów przedawkowania lub zatrucia.
Jeśli chodzi o granulki i tabletki, to podstawową zasadą jest to, że stosuje się je podjęzykowo i czeka do ich całkowitego rozpuszczenia. U noworodków i dzieci należy je rozpuścić w niewielkiej ilości wody i podawać łyżeczką, najlepiej plastikową (metal może zmniejszać działanie leku). Leki homeopatyczne w postaci kropli należy najpierw rozcieńczyć w niewielkiej ilości wody, a przed połknięciem trzeba potrzymać roztwór w ustach przez kilka sekund.
Jest jeszcze kilka zasad, których należy przestrzegać. Jeśli stosujemy lek w granulkach, to nie można ich dotykać rękami. Trzeba je wysypać na zakrętkę i wsypać do jamy ustnej. Jeśli stosujemy więcej leków homeopatycznych, to należy zachować 15 minut przerwy między poszczególnymi preparatami. Jak stosować te środki z jedzeniem i piciem? Zwykle stosuje się albo 30 minut po jedzeniu, albo 30 minut przed jedzeniem. Nie można ich popijać kawą, mocną herbatą, naparami ziołowymi i – oczywiście – alkoholem (właściwie z kawy i alkoholu, a także palenia papierosów na czas kuracji homeopatycznej powinno się zrezygnować).
Przechowywanie preparatów
Leki homeopatyczne należy przechowywać w odpowiedni sposób – przede wszystkim poza zasięgiem dzieci. Preparaty należy przechowywać w suchym miejscu w temperaturze pokojowej – do 25st. C. Nie można ich przetrzymywać w lodówce! Ważne, aby leki homeopatyczne nie leżały w pobliżu pól elektromagnetycznych i mikrofal, czyli obok komputera, telewizora, telefonów komórkowych, lodówki, kuchenki mikrofalowej. Nie powinny być poddawane działaniu wysokiej temperatury, ostrego światła – naturalnego i sztucznego, promieniowania i dużej wilgotności. Ważne jest także to, aby opakowania z granulkami szczelnie zamykać, w innym przypadku się zbrylą.
Interakcje z innymi lekami
Nie są znane interakcje leków homeopatycznych z innymi lekami, np. lekami przeciwbólowymi lub antybiotykami. Niemniej jednak łączenie tradycyjnych leków i leków homeopatycznych powinno się odbywać pod nadzorem homeopaty lub lekarza, który ma doświadczenie z alternatywnymi metodami leczenia.
Stan badań nad homeopatią
Homeopatia znana jest już od ponad 200 lat, jednak do tej pory nie zyskała ona pełnego uznania środowiska medycznego. Choć ma swoich wielkich zwolenników, to ciągle budzi kontrowersje wśród pacjentów, lekarzy i naukowców.
Badania kliniczne
Rokrocznie przeprowadzane są badania kliniczne sprawdzające skuteczność homeopatii. Okazuje się, że wszystkie pełnoprawne badania kliniczne z podwójną próbą ślepą wykazywały, że leki homeopatyczne nie były skuteczniejsze niż placebo. Ponadto nie istnieje ani logiczne, ani naukowe wyjaśnienie tego, w jaki sposób leki niezawierające substancji czynnej miałyby w jakikolwiek sposób działać. Jest to sprzeczne z rozumieniem biologii i chemii.
Stanowisko środowiska medycznego
Mimo że leki homeopatyczne są oficjalnie dopuszczone do obrotu (reguluje to dyrektywa z 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy oraz Dyrektywa 2004/27/WE), to wielu lekarzy podchodzi do nich z rezerwą, a nawet z nieskrywaną wrogością. Przeciwnicy homeopatii szczególne zagrożenie upatrują w tym, że osoby stosujące alternatywne metody leczenia bardzo często rezygnują z medycyny konwencjonalnej. W Polsce Naczelna Rada Lekarska od lat apeluje o zaprzestanie stosowania homeopatii, określając ją jako niezgodną z aktualną wiedzą medyczną. W ostatnich latach podejmowane były również próby zakazu nazywania preparatów homeopatycznych lekami, jednak nic one nie dały.
Ograniczenia metody
Homeopatia może być wykorzystywana w leczeniu chorób ostrych i przewlekłych, jednakże w ogóle nie znajduje zastosowania w sytuacjach zagrożenia życia, gdy konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna!
Są różne poglądy na temat homeopatii. Niektórzy całkowicie wierzą w jej działanie, inni zupełnie odwrotnie – uważają, że nie daje ona żadnych efektów, co najwyżej efekt placebo. Są też tacy, którzy niekoniecznie dają wiarę w jej skuteczność, ale jednocześnie nie przypisują jej szkodliwego działania. Osoby, które chcą przetestować leczenie homeopatyczne, nie powinny robić tego na własną rękę, w tym celu powinny się zgłosić do lekarza lub homeopaty.
