Jak rozpoznać cukrzycę typu 2? Kluczowe informacje dla pacjentów
19.03.2024Częste występowanie cukrzycy typu drugiego w ogromnej mierze wynika z niezdrowego trybu życia i złej diety. Z roku na rok coraz więcej osób obserwuje u siebie objawy tej choroby, a według Światowej Organizacji Zdrowia będzie jeszcze gorzej. Jakie dolegliwości powinny skłonić do wizyty u lekarza? Jak wygląda leczenie cukrzycy typu 2?
Spis treści:
- Cukrzyca typu 2 – co to jest?
- Jakie są przyczyny występowania cukrzycy typu 2?
- Jakie są objawy cukrzycy typu 2?
- W jaki sposób diagnozuje się cukrzycę typu 2?
- Na czym polega i jak przebiega leczenie cukrzycy typu drugiego?
- Jakie powikłania mogą wystąpić, gdy cukrzyca typu 2 jest leczona nieprawidłowo?
- Czy można wyleczyć cukrzycę typu 2?
- Jak zapobiegać cukrzycy typu drugiego?
Cukrzyca typu 2 – co to jest?
Cukrzyca typu 2 (cukrzyca insulinoniezależna) jest jednym z najczęściej diagnozowanych schorzeń metabolicznych na całym świecie, również w Polsce. Najprościej można ją zdefiniować jako utrzymujący się podwyższony poziom glukozy we krwi (stan hiperglikemii) wynikający z zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Charakterystyczna dla niej jest oporność komórek na insulinę i jej niedostateczna produkcja. Niestety cukrzyca typu 2 jest jedną z tych podstępnych chorób, które rozwijają się powoli i przez długi czas nie dają żadnych objawów!
Przyczyny cukrzycy typu 2 są złożone, a największe ryzyko jej rozwoju wiąże się z otyłością. Ze względu na występowanie cukrzycy typu drugiego głównie u osób dorosłych – najczęściej u osób powyżej 30. roku życia – czasem bywa określana jako cukrzyca wieku dorosłego. Trzeba jednak zauważyć, że dzisiejszy styl życia sprawia, że jest ona coraz częściej diagnozowana też u młodzieży i dzieci. Cukrzyca typu 2 jest niezwykle groźna, a nieleczona pogarsza jakość życia i prowadzi do licznych powikłań – również śmiertelnych.
Jakie są przyczyny występowania cukrzycy typu 2?
Jako dwie główne przyczyny cukrzycy typu 2 wymienia się insulinooporność (oporność komórek na działanie insuliny) i upośledzenie wydzielania insuliny. Zarówno osłabione wydzielanie insuliny, jak i insulinooporność są związane z uwarunkowaniami genetycznymi. Dodatkowo na rozwój insulinooporności wpływają czynniki środowiskowe, głównie otyłość. O ile na predyspozycje genetyczne nie mamy wpływu, tak czynniki środowiskowe są w pełni modyfikowalne.
W przypadku cukrzycy typu 2 istnieje szereg czynników zwiększających ryzyko jej wystąpienia, jest to wspomniana już otyłość – głównie otyłość brzuszna, przypadki cukrzycy wśród najbliższej rodziny (m.in. rodzice, dziadkowie), nieprawidłowa tolerancja glukozy, niezdrowa dieta, nadmierne spożywanie alkoholu, palenie papierosów, siedzący tryb życia i brak aktywności ruchowej, nadciśnienie tętnicze, choroby układu sercowo-naczyniowego, stwierdzony stan przedcukrzycowy, dyslipidemia, zespół policystycznych jajników, przebyta cukrzyca ciążowa, urodzenie dziecka o masie powyżej 4kg oraz stosowanie niektórych leków (m.in. tiazydów, beta-blokerów, statyn).
W jaki sposób dochodzi do rozwoju cukrzycy? Proces ten przebiega stopniowo. Zwykle zaczyna się od uwarunkowań genetycznych i otyłości. Początkowo produkcja insuliny jest prawidłowa, niestety problem pojawia się na etapie jej wydzielania, następuje to z opóźnieniem i trwa dłużej, niż powinno. Glikemia, czyli stężenie glukozy we krwi pozostaje w normie.
Jednakże utrzymująca się otyłość i szkodliwe nawyki żywieniowe zmuszają trzustkę do produkowania coraz większej ilości insuliny, by móc utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi. Taki wysiłek trwający przez wiele lat prowadzi do wyczerpania komórek beta trzustki, przez co stają się niezdolne do tego, aby dalej produkować insulinę. Gdy do tego dochodzi, mamy już do czynienia z hiperglikemią. Zwykle dopiero wtedy następuje rozpoznanie cukrzycy typu 2.
Jakie są objawy cukrzycy typu 2?
Ze względu na to, że choroba rozwija się powoli, przez bardzo długi czas nie pojawiają się żadne dolegliwości wskazujące, że dzieje się coś niedobrego. Natomiast im bardziej zaawansowana jest choroba i zdolność komórek beta trzustki do produkcji insuliny się wyczerpuje, tym mocniej diabetyk zaczyna obserwować u siebie kliniczne symptomy choroby.
Jako główne objawy cukrzycy typu 2 wskazuje się nadmierne pragnienie i oddawanie dużej ilości moczu (wielomocz), ogólne osłabienie organizmu oraz nawracające infekcje układu moczowo-płciowego. Może pojawiać się senność i zmęczenie, zaburzenia widzenia, suchość i spadek elastyczności skóry, świąd, trudności w gojeniu się ran, suchość w jamie ustnej. Niektóre osoby mogą również zaobserwować samoistny spadek masy ciała, co jest bezpośrednio związane z niedoborem insuliny.
W jaki sposób diagnozuje się cukrzycę typu 2?
Rozpoznanie cukrzycy typu 2 najczęściej następuje przez przypadek przy okazji rutynowych badań. Specjaliści przekonują, że każdy powinien raz w roku oznaczać stężenie glukozy we krwi na czczo, co umożliwi szybkie wykrycie nieprawidłowości. Prawidłowy przedział stężenia glukozy na czczo wynosi 70-99mg/dl, zaś wynik w granicach 100-125mg/dlL określany jest jako stan przedcukrzycowy, wynik powyżej 126mg/dl wskazuje na cukrzycę. Zawsze w przypadku nieprawidłowej glikemii wymagane jest powtórzenie badania. Jeśli ponowne wyniki będą złe, diabetolog zleci test obciążenia glukozą.
Doustny test obciążenia glukozą pozwala określić stopień tolerancji glukozy. Badanie przebiega w kilku etapach, najpierw stężenie cukru we krwi jest oznaczane na czczo, następnie pacjent musi wypić roztwór glukozy i po dwóch godzinach po raz kolejny oznacza się jego poziom. Prawidłowe stężenie glukozy we krwi powinno wynosić mniej niż 140mg/dl. Wynik w przedziale 140-199mg/dl oznacza stan przedcukrzycowy i wymaga wykonania kolejnego badania, wynik powyżej 200mg/dl stanowi podstawę do zdiagnozowania cukrzycy typu 2.
Diagnostyka cukrzycy typu 2 opiera się nie tylko na wynikach tych dwóch badań laboratoryjnych, ale i na podstawie m.in. badania poziomu cukru w ciągu dnia, czyli oznaczenia glikemii przygodnej (wynik powyżej 200mg/dl oznacza cukrzycę) oraz oznaczenia hemoglobiny glikowanej – HbA1c (wartość ≥6,5% oznacza cukrzycę).
Na czym polega i jak przebiega leczenie cukrzycy typu drugiego?
Rozpoznanie cukrzycy typu 2 oznacza dla chorego prawdziwą rewolucję. Jego dotychczasowe życie zostaje podporządkowane walce o zdrowie. Leczenie cukrzycy typu 2 ma na celu utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań. Cukrzyk po usłyszeniu diagnozy musi pozostawać pod stałą opieką lekarza. Oczywiście najważniejszy w procesie leczenia tego schorzenia jest diabetolog, ale warto też korzystać z pomocy dietetyka, a nawet psychologa.
Leczenie cukrzycy typu 2 to nie tylko leki, ale i specjalna dieta oraz aktywność fizyczna. Jeśli chodzi o leki, to kluczowa jest metformina. Jeśli jej stosowanie nie daje efektów, diabetolog musi dobrać inne leki przeciwcukrzycowe. Gdy to też nie przynosi poprawy, konieczne jest rozpoczęcie przyjmowania insuliny. W porozumieniu z lekarzem można także stosować preparaty wspomagające, w tym suplementy diety na cukrzycę zawierające chrom (pomaga utrzymać prawidłowe stężenie cukru we krwi). Często polecane są zioła sypkie do picia i zioła w tabletkach zawierające liść morwy białej (pomaga obniżać poziom glukozy we krwi) lub wyciąg z cynamonowca (zwiększa aktywność insuliny i wpływa na przyspieszenie metabolizmu glukozy). Można też stosować błonnik w proszku.
Ze względu na ryzyko licznych powikłań cukrzyk powinien suplementować takie składniki jak magnez i witaminy z grupy B. Są to składniki wspomagające prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, są one potrzebne, gdyż cukrzyca może powodować uszkodzenia nerwów. Dodatkowo magnez pomaga obniżać poziom cukru we krwi! Ważna dla cukrzyków jest także witamina D. Według badań jej niedobór jest uznawany za jeden z czynników insulinooporności i rozwoju cukrzycy typu 2.
Dieta przy cukrzycy typu 2 jest kluczowa, bez niej leki nie zdadzą się na wiele! Odpowiednio zbilansowane posiłki i stosowanie się do zasad dietetycznych pomaga zmniejszyć masę ciała i utrzymać prawidłową wagę, a także reguluje poziom cukru we krwi. Ustalenie zapotrzebowania kalorycznego i zadbanie o podaż składników odżywczych może okazać się dla diabetyka trudne, dlatego warto skorzystać z pomocy dietetyka. Jak powinna wyglądać dieta przy cukrzycy typu 2? Jednym z głównych zaleceń jest spożywanie 4-5 małych posiłków dziennie – jedzenie co 3-4 godziny zapobiega wahaniom poziomu glukozy we krwi. Ponadto cukrzycy powinni zwracać uwagę na indeks glikemiczny spożywanych produktów.
Niezwykle istotne jest wyeliminowanie z diety prostych cukrów i zastąpienie ich węglowodanami złożonymi. Trzeba unikać produktów z białej mąki, bogatych w cukier i syrop glukozowy oraz żywności wysokoprzetworzonej. Zalecane jest spożywanie węglowodanów złożonych o dużej zawartości błonnika, czyli produktów pełnoziarnistych, brązowego ryżu, kasz, warzyw. Ze względu na to, że owoce zawierają bardzo dużo cukru, należy ograniczyć ich spożycie. Oczywistym jest, że diabetyk musi odstawić cukier, dlatego do gotowania i pieczenia należy stosować słodziki, m.in. stewię, ksylitol, sukralozę.
Ponadto należy unikać tłuszczów nasyconych i cholesterolu, z diety powinno zniknąć tłuste mięso, boczek i kiełbasy. Wskazane są ryby i zdrowe oleje, np. oliwa z oliwek. Chorzy na cukrzycę typu 2 muszą ograniczyć picie alkoholu, hamuje on uwalnianie glukozy z wątroby, tym samym może wywołać stan hipoglikemii, czyli niedocukrzenia. Do diety należy dołączyć codzienną aktywność fizyczną (minimum 150 minut tygodniowo). Badania wskazują, że regularny wysiłek fizyczny przyczynia się do zmniejszenia insulinooporności!
Cukrzyca typu 2 to schorzenie, które wymaga od chorego wielu wyrzeczeń, a także nakłada na niego obowiązek poddawania się regularnym badaniom. Podstawą jest samodzielne wykonywanie regularnych pomiarów poziomu glukozy we krwi, dlatego każdy diabetyk powinien mieć w domu glukometr. O tym, jak działają glukometry i jak wybrać najlepszy model, można przeczytać w naszym artykule: „Glukometr - czyli, jak i czym zmierzyć poziom cukru w domu”. Cukrzycy muszą robić też okresowe badania (przynajmniej raz w roku), aby kontrolować skuteczność leczenia, postęp choroby i ryzyko występowania powikłań. Wskazane jest m.in. oznaczenie odsetka hemoglobiny glikowanej (wskaźnik wyrównania cukrzycy), oznaczenie stężenia albumin w moczu i poziomu kreatyniny w surowicy krwi, oznaczenie cholesterolu całkowitego, LDL, HDL i trójglicerydów, badanie dna oka, EKG, badania neurologiczne i badania stóp.
Jakie powikłania mogą wystąpić, gdy cukrzyca typu 2 jest leczona nieprawidłowo?
Każdy element terapii cukrzycy typu 2 jest ważny, nie można zaniedbywać ani leczenia farmakologicznego, ani diety i aktywności fizycznej, gdyż konsekwencje mogą być bardzo groźne. Do powikłań nieleczonej lub niewłaściwie regulowanej cukrzycy typu 2 zalicza się m.in. niewydolność nerek, zwiększone ryzyko chorób serca, zawału serca, miażdżycy, udaru mózgu, neuropatie, retinopatię cukrzycową, ślepotę, choroby dziąseł, infekcje w jamie ustnej, opóźnione gojenie ran, zespół stopy cukrzycowej. Ponadto u mężczyzn cukrzyca typu 2 jest czynnikiem ryzyka wystąpienia impotencji.
Cukrzyca typu 2 może też powodować ostre powikłania, które wymagają pilnej pomocy lekarskiej i mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia. Jest to m.in. kwasica ketonowa objawiająca się bólem brzucha, wymiotami, zaburzeniem świadomości, tachykardią, oddechem Kussmaula i nieprzyjemnym zapachem acetonu z ust. Następstwem cukrzycy może być zespół hiperglikemiczno-hiperosmolarny, który przebiega z objawami silnego odwodnienia organizmu.
Skutkiem ubocznym stosowania leków przeciwcukrzycowych może być kwasica mleczanowa spowodowana gromadzeniem się w organizmie mleczanów. Pojawiają się wówczas takie dolegliwości jak ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka. Konsekwencją przyjęcia za dużej dawki insuliny może być stan hipoglikemii, który objawia się bólem głowy, zmęczeniem, osłabieniem i tachykardią. W wyniku niedocukrzenia może dojść do śpiączki hipoglikemicznej.
Czy można wyleczyć cukrzycę typu 2?
Cukrzyca typu 2 jest chorobą przewlekłą, stosowanie leków, pilnowanie diety, dbanie o codzienny ruch pozwalają ją kontrolować, umożliwiają normalne funkcjonowanie i zmniejszają ryzyko powikłań. Czy można całkowicie wyleczyć to schorzenie? U większości chorych cukrzyca typu 2 jest stanem nieodwracalnym, jednak prowadzone badania naukowe wskazują, że na wczesnym etapie choroby utrata masy ciała powyżej 10kg, utrzymywanie prawidłowej wagi i konsekwentne stosowanie diety może poprawić funkcje komórek beta i znormalizować poziom glukozy we krwi. Ponadto zdarzają się rzadkie przypadki remisji cukrzycy typu 2 u chorych, którzy znacząco zredukowali ilość tkanki tłuszczowej trzewnej.
Jak zapobiegać cukrzycy typu drugiego?
W rozwoju choroby znaczenie mają czynniki środowiskowe, na które mamy ogromny wpływ. Profilaktyka cukrzycy typu 2 jest bardzo prosta, a zarazem bardzo trudna. Głównym zaleceniem jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Osoby z nadwagą muszą więc wprowadzić dietę odchudzającą. Chcąc uniknąć rozwoju choroby, trzeba nie tylko zmienić sposób odżywiania, ale i regularnie ćwiczyć! Zastosowanie mają tu wymienione wyżej zalecenia dietetyczne. Należy też unikać stresu, odstawić używki, dbać o zdrowy wypoczynek i higienę snu.
Pomocne mogą być suplementy diety na cukrzycę zawierające chrom, magnez, liść morwy białej, różne witaminy. Występowanie cukrzycy typu drugiego jest coraz powszechniejsze, dlatego naprawdę wskazane są działania profilaktyczne. Warto wiedzieć, że nawet w przypadku stanu przedcukrzycowego wprowadzenie tych kilku zmian, pozwala uniknąć rozwoju choroby lub w znaczący sposób ją opóźnia!
Profilaktyka cukrzycy typu 2 to coś, o czym wszyscy powinni myśleć, nie tylko osoby z grupy ryzyka. Każdy skorzysta na wprowadzeniu kilku zmian w diecie i na regularnej aktywności fizycznej. Zresztą takie działania profilaktyczne służą nie tylko zapobieganiu cukrzycy, ale i wielu innym schorzeniom.
