Jak wyglądają plamy wątrobowe i gdzie występują?

Nieestetyczne brązowe plamy na skórze twarzy i rąk to nic innego jak plamy wątrobowe. Dobrą wiadomością jest to, że mimo takiej nazwy nie są związane z żadnymi poważnymi schorzeniami wątroby. Złą wiadomością jest natomiast to, że nie ma szybkiego i w 100% skutecznego sposobu na ich usunięcie! Warto więc powziąć środki zapobiegawcze. Najważniejszym z nich są kremy z filtrem, które trzeba stosować codziennie! 

Spis treści:

• Charakterystyka plam wątrobowych
• Przyczyny powstawania plam wątrobowych
• Plamy wątrobowe na twarzy
• Plamy wątrobowe na dekolcie i rękach
• Inne miejsca występowania plam wątrobowych
• Kiedy udać się do dermatologa?

Charakterystyka plam wątrobowych 

Niezależnie od tego, co przyczynia się do powstawania przebarwień, wszystkie plamy pigmentacyjne wyglądają nieestetycznie i sprawiają, że skóra wydaje się zaniedbana i starsza niż jest w rzeczywistości. Już na samym początku trzeba jasno powiedzieć, że plamy wątrobowe nie są objawem chorób wątroby, nie mają one nic wspólnego z jej stanem zdrowia. Ich nazwa odnosi się do koloru tego organu, plamy wątrobowe mają bowiem kolor ciemnobrunatny.

Plamy wątrobowe znane są także pod innymi nazwami takimi jak plamy starcze lub plamy soczewicowate. Pierwsze określenie związane jest z tym, że zazwyczaj plamy pigmentacyjne takiego rodzaju pojawiają się po 40. roku życia – zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Drugie określenie dotyczy zaś kształtu przebarwień. Plamy wątrobowe na rękach, twarzy i plecach najczęściej przypominają ziarenka soczewicy.

Jak rozpoznać plamy wątrobowe?

Większość osób doskonale wie, jak wyglądają plamy wątrobowe. To niewielkie, pojedyncze, kilkumilimetrowe plamki. Czasem te plamki łączą się ze sobą, tworząc nieregularne zmiany, zdarza się też, że w obrębie przebarwień pojawiają się drobne białe kropki. Plamy starcze są wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry. W odróżnieniu od pieprzyków nie wystają nad powierzchnię skóry.

Warto też zwrócić uwagę na to, że plamy wątrobowe nie są przez cały czas tak samo widoczne. Ich intensywność zmienia się wraz z porami roku. W okresie jesienno-zimowym przebarwienia są jaśniejsze, dzieje się tak, gdyż promienie UVA i UVB nie są tak nasilone, ponadto skóra w mniejszym stopniu jest narażona na ekspozycję na słońce. Natomiast wiosną i latem plamy soczewicowate stają się dużo ciemniejsze.

Różnicowanie z innymi przebarwieniami

Plamy starcze to nie jest jedyny rodzaj przebarwień, na jaki jesteśmy narażeni. Wygląd plam wątrobowych nie zawsze jest aż tak charakterystyczny, aby na pierwszy rzut oka odróżnić je od innych plam pigmentacyjnych. Czasem można je pomylić z innymi hiperpigmentacjami, wiele z nich wygląda podobnie. Jakie rodzaje przebarwień można zaobserwować na ciele i twarzy?

Oprócz plam wątrobowych na skórze mogą pojawić się takie przebarwienia jak np. ostuda (melasma), przebarwienia pozapalne lub piegi. Piegi to jedyny rodzaj hiperpigmentacji, którego obecność na skórze przez wiele kobiet jest pożądana. To drobne kropki pojawiające się zarówno na twarzy, jak i na ciele. Ich widoczność zwiększa się latem, skłonność do powstawania piegów jest charakterystyczna dla osób o jasnej karnacji i rudych włosach.

Ostuda zwana jest także maską ciążową, gdyż często te ciemnobrązowe przebarwienia o nieregularnych kształtach pojawiają się na czole, nosie, okolicy ust oraz symetrycznie na obu policzkach, co tworzy zmianę przypominającą maskę. Melasma to przypadłość głównie kobiet w ciąży, gdyż u jej podłoża leżą przede wszystkim zmiany hormonalne.

Innym rodzajem przebarwień są przebarwienia pozapalne. Tworzą się one wskutek toczącego się w skórze procesu zapalnego. Są częstą pozostałością po trądziku i wielu chorobach dermatologicznych, np. łuszczycy, kontaktowym zapaleniu skóry, atopowym zapaleniu skóry, liszaju płaskim, jak również po niektórych zabiegach, np. po peelingach chemicznych lub zabiegach laserowych. Ciemne plamy na skórze powstają, gdyż w miejscu, gdzie rozwinął się stan zapalny, dochodzi do pobudzenia melanocytów do wydzielania melaniny.

Przyczyny powstawania plam wątrobowych

Powstawanie plam starczych jest złożonym procesem, na który wpływ mają różne czynniki. Jako przyczyny plam wątrobowych wymienia się głównie działanie promieniowania słonecznego, hormony oraz wiek. Zazwyczaj pierwsze zmiany uwidaczniają się po 40. roku życia, choć w rzadkich przypadkach mogą pojawić się u młodszych osób. Z czasem liczba plam starczych się zwiększa, a istniejące stają się wyraźniejsze, są one niemalże znakiem rozpoznawczym u seniorów. Jakie są pozostałe przyczyny plam wątrobowych?

Czynniki hormonalne

Hormony są jednym z czynników w istotny sposób zwiększających ryzyko pojawiania się różnego rodzaju hiperpigmentacji, w tym plam starczych. Hormony mają zdolność pobudzania melanocytów, czyli komórek barwnikowych do zwiększenia produkcji melaniny. Takie działanie może nastąpić zarówno wskutek zmian hormonalnych zachodzących np. w okresie ciąży lub menopauzy, jak i w przebiegu chorób, m.in. tarczycy, a także w wyniku stosowania leków hormonalnych, w tym doustnej antykoncepcji hormonalnej.

Wpływ promieniowania UV

Żadne przebarwienia by nie powstawały, gdyby nie promienie UV, czyli promieniowanie emitowane przez słońce oraz lampy w solarium. To one zwiększają aktywność melanocytów do produkcji melaniny. Długotrwała ekspozycja na promienie ultrafioletowe jest przyczyną wzmożonego wydzielania melaniny, a jej nadmiar gromadzi się w płytkich warstwach skóry, tworząc w niektórych miejscach hiperpigmentacje. 

Istotnym czynnikiem powstawania plam wątrobowych jest nie tylko zbyt długie przebywanie na słońcu, ale i brak prawidłowej ochrony przeciwsłonecznej – niestosowanie kosmetyków do opalania lub nakładanie ich w niewystarczającej ilości. Trzeba jeszcze zwrócić uwagę na ważną sprawę. Ryzyko, że w wieku dorosłym pojawią się plamy wątrobowe na dłoniach, plecach i twarzy, jest dużo większe w przypadku osób, których skóra była nadmiernie wystawiana na słońce lub niewłaściwie chroniona w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym.

Inne czynniki ryzyka

Kilka dodatkowych czynników może zwiększać prawdopodobieństwo pojawiania się plam wątrobowych. Na pierwszym miejscu należy wymienić stosowanie niektórych leków. Jest szerokie grono medykamentów, a także ziół, które wpływają na uwrażliwienie skóry na słońce. Zalicza się do nich m.in. leki na nadciśnienie, leki na cukrzycę, leki moczopędne, tetracykliny, preparaty z dziurawcem zwyczajnym.

Ponadto u niektórych osób występuje większa skłonność do przebarwień związana z uwarunkowaniami genetycznymi. Trzeba też podkreślić, że częściej plamy wątrobowe pojawiają się u osób o jasnej karnacji, niebieskich oczach oraz włosach blond lub rudych.

Plamy wątrobowe na twarzy

Wiadomo już, jak wyglądają plamy wątrobowe, a gdzie są najczęściej zlokalizowane? Niestety w większości są to plamy wątrobowe na twarzy. Twarz to ta część ciała, która przez cały rok wystawiana jest na promienie słoneczne. I to jest kluczowym powodem, dla którego to właśnie na czole, nosie oraz szczytach kości policzkowych zazwyczaj pojawiają się plamy starcze.

Plamy wątrobowe na dekolcie i rękach

Drugim dość typowym miejscem występowania plam soczewicowatych są dłonie, a dokładniej ich zewnętrzna strona (grzbiet). Dłonie, podobnie jak twarz, narażone są na całoroczną ekspozycję na promieniowanie UV. Należy też zauważyć, że skóra dłoni jest zaniedbywana, jeśli chodzi o ochronę przeciwsłoneczną, co dodatkowo wpływa na to, że plamy wątrobowe na rękach są takie częste. Gdzie jeszcze mogą być widoczne takie przebarwienia? U wielu osób pokrywają one skórę dekoltu.

Inne miejsca występowania plam wątrobowych

Twarz, dekolt i dłonie to miejsca najbardziej narażone na powstawanie plam wątrobowych. Jednak na dobrą sprawę, mogą się one pojawić wszędzie tam, gdzie skóra jest wystawiana na ekspozycję na promienie słoneczne.

Plamy na ramionach i plecach

U osób, które lubią się opalać i przebywać na słońcu, często pojawiają się plamy wątrobowe na plecach oraz na ramionach. Te fragmenty ciała są chętnie odsłaniane, przez co są podatne na pojawienie się hiperpigmentacji.

Zmiany na szyi

Wprawdzie plamy wątrobowe na szyi są zdecydowanie rzadsze niż te na dekolcie (pada na nią nieco mniej promieni słonecznych), także mogą się pojawiać. Jest to przede wszystkim związane z tym, że bardzo często podczas nakładania kremów z filtrem skóra szyi jest pomijana.

Rzadsze lokalizacje

U osób starszych zauważyć można plamy wątrobowe na nogach, a także plamy wątrobowe na brzuchu. U młodszych raczej rzadko się je spotyka w takich miejscach. Ewentualnie widoczne mogą być plamy wątrobowe na stopach, zwłaszcza w przypadku miłośników sandałów i klapek.

Kiedy udać się do dermatologa? 

Plamy wątrobowe, podobnie jak inne przebarwienia, są trudne do usunięcia. Z tego względu należy jak najszybciej zgłosić się do dermatologa lub kosmetologa, aby ustalić plan działania. Oczywiście do likwidowania przebarwień można się zabrać samemu. Na rynku jest mnóstwo kosmetyków i dermokosmetyków, które rozjaśniają plamy pigmentacyjne. Należy jednak zaznaczyć, że walka z przebarwieniami za pomocą kosmetyków może być skuteczna, gdy są one „świeże” i jasne. Utrwalone plamy wątrobowe wymagają specjalistycznych zabiegów, choć i one nie dają pełnej gwarancji, że zmiany całkowicie znikną.

Niepokojące objawy

Czy plamy wątrobowe na twarzy, dłoniach i innych częściach ciała to tylko problem estetyczny? Tak, zwykle nie stanowią one zagrożenia. Nie można jednak wykluczyć, że zmiany, które bierzemy za plamy starcze, są tak naprawdę zmianami nowotworowymi, dlatego skórę należy dokładnie obserwować, a w przypadku pojawienia się niepokojących objawów należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.

Jakie objawy wymagają konsultacji lekarskiej? Zdecydowana reakcja konieczna jest w sytuacji, gdy plamy szybko się powiększają i rozprzestrzeniają lub zmieniają zabarwienie, gdy pojawia się uciążliwe swędzenie, mrowienie lub ból w obrębie plam. O zagrożeniu może świadczyć również krwawienie ze zmian.

Diagnostyka zmian skórnych

Dermatolog lub kosmetyczka nie powinni mieć problemów z rozpoznaniem plam wątrobowych. Wystarczy szczegółowy wywiad oraz dokładny ogląd stanu skóry i wyglądu zmian pigmentacyjnych. Nie są wymagane bardziej specjalistyczne badania. Diagnostyka za pomocą dermatoskopu może być potrzebna, gdy pojawiają się jakiekolwiek wątpliwości dotyczące charakteru zmian skórnych.

Konsultacja specjalistyczna

Większość osób zaczyna zwalczać plamy wątrobowe na własną rękę. Do rozjaśniania przebarwień i ujednolicania kolorytu skóry wykorzystuje się kosmetyki do pielęgnacji ciała i twarzy zawierające takie składniki jak kwasy, m.in. kwas traneksamowy, kwas kojowy, kwas glikolowy i kwas azelainowy, a ponadto retinoidy, niacynamid, witaminę C, arbutynę. Pomocniczo należy stosować kremy z filtrem o pełnym spektrum ochrony, które zapobiegają powstawaniu nowych przebarwień oraz przeciwdziałają ciemnieniu tych już istniejących. Dodatkowo można stosować zioła do picia, które korzystnie wpływają na stan i koloryt cery.

Jeśli kosmetyki nie radzą sobie z plamami soczewicowatymi, należy umówić się na konsultację z dermatologiem, kosmetyczką lub lekarzem medycyny estetycznej. W zależności od ogólnego stanu skóry, intensywności koloru, rozległości i stopnia utrwalenia plam specjalista dobierze odpowiednie zabiegi. Wśród najskuteczniejszych terapii wymienia się m.in. peelingi chemiczne, zabiegi laserowe, krioterapię oraz dermabrazję.

W temacie plam wątrobowych najważniejsze jest przypominanie o znaczeniu ochrony przeciwsłonecznej. Kremy z filtrem powinny być stosowane codziennie bez względu na porę roku i pogodę. Nawyk ich stosowania najlepiej wypracowywać od najmłodszych lat! Warto też pamiętać, że trzeba unikać nadmiernej ekspozycji na słońce, co jest szczególnie istotne w przypadku dzieci i młodzieży.

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.