Jaką wybrać dobrą maść na gojenie ran?

Rany i skaleczenia to bardzo częste urazy skóry, z którymi zwykle radzimy sobie sami. O ile nie wymagają szycia, nie są np. poszarpane lub zanieczyszczone, nie ma potrzeby korzystania z pomocy medycznej. Gdy zdarzy się uszkodzenie skóry, należy je opatrzyć. Na taki wypadek warto mieć odpowiednio skompletowaną apteczkę. Jaka maść na gojenie ran jest polecana? 

Spis treści:

• Rodzaje ran i proces ich gojenia
• Jak wybrać odpowiednią maść na ranę?
• Prawidłowa pielęgnacja rany
• Popularne maści i ich zastosowanie
• Kiedy wymagana jest konsultacja lekarska? 

Rodzaje ran i proces ich gojenia

Rana to przerwanie ciągłości skóry lub błon śluzowych spowodowane przez czynniki zewnętrzne (jak np. rany kłute) lub wewnętrzne (jak np. rany cukrzycowe). Są różne rodzaje ran – powierzchowne i głębokie, które mogą sięgać aż do mięśni, nerwów i ścięgien. W zależności od tego, w jaki sposób doszło do powstania ran, wymienia się m.in. rany pourazowe lub pooperacyjne. Dodatkowo wyróżnia się takie rodzaje ran jak np. rany kłute lub szarpane.

Niektóre rany goją się szybciej, inne dłużej. Czyste, prawidłowo zszyte rany goją się przez rychłozrost, czyli gojenie pierwotne – zbliżone brzegi po prostu zaczynają się zrastać. W przypadku poszarpanych, niezszytych ran następuje gojenie wtórne, czyli ziarninowanie.

Fazy gojenia się ran

Przebieg procesu gojenia ran ma kilka etapów, a czas jego trwania uzależniony jest od rodzaju rany i wielkości uszkodzeń skóry. Nie zawsze gojenie się ran przebiega bez zakłóceń, dlatego niezmiernie ważne jest, aby przestrzegać zasad leczenia rany oraz monitorować jej stan aż do całkowitego zagojenia.

Jako etapy gojenia się rany wymienia się: fazę oczyszczania, fazę proliferacji oraz fazę zmniejszania się rany i wytwarzania blizny. W pierwszej fazie zasklepiają się uszkodzone naczynia krwionośne, dochodzi też do powstania kontrolowanego stanu zapalnego i oczyszczania rany m.in. z uszkodzonych i martwych komórek i tkanek.

Faza proliferacji polega na ziarninowaniu, czyli na stopniowym odtwarzaniu uszkodzonych tkanek. Należy podkreślić, że w procesie ziarninowania konieczna jest prawidłowa pielęgnacja rany, aby uniknąć zakażenia. W trzeciej fazie gojenia dochodzi do przebudowy rany, w wyniku czego tworzy się blizna lub nowy naskórek.

Czynniki wpływające na gojenie

Proces gojenia się uszkodzonej skóry przebiega swoim rytmem, są jednak czynniki, które mogą go spowalniać. Z wiekiem możliwości naprawcze organizmu słabną, w skórze jest mniej kolagenu, co utrudnia gojenie i regenerację skóry. Gorzej będą się goić rany, które są narażone na podrażnienia, ucisk i ponowne otworzenie. Do czynników utrudniających gojenie zalicza się też: złą pielęgnację ran (np. nadmierne wysuszenie rany), choroby przewlekłe (np. cukrzyca, niewydolność nerek, niewydolność żylna i tętnicza, choroby autoimmunologiczne), uwarunkowania genetyczne i zły stan odżywienia organizmu.

Rodzaje ran i ich specyfika

Rany mogą być powierzchowne, czyli takie, które nie sięgają głębiej niż tkanka podskórna (m.in. otarcia i zadrapania) oraz głębokie, które zajmują również tkankę podskórną. Są rany proste o niewielkich rozmiarach, które polegają na uszkodzeniu skóry lub błony śluzowej oraz rany złożone, które sięgają ścięgien, struktur kostno-stawowych, naczyń, jam ciała i narządów wewnętrznych.

Można też wyróżnić rany powikłane, gdy pojawia się zakażenie przyranne, ropień lub też ropowica. Ze względu na czas gojenia wyróżnia się rany ostre, które goją się w ciągu maksymalnie kilku tygodni oraz rany przewlekłe, które goją się dłużej niż 6 tygodni, proces gojenia w ich przypadku nie przebiega prawidłowo, na to może wpływać np. zakażenie i zaburzenia krążenia krwi. W zależności od ryzyka wystąpienia infekcji wymienia się rany o małym lub dużym ryzyku zakażenia.

Rany mogą być cięte, szarpane, kłute, kąsane, postrzałowe lub tłuczone. Rany kłute powstają po zranieniu wąskim, długim, ostrym przedmiotem, mogą sięgać jam ciała i powodować uszkodzenia narządów wewnętrznych. Powierzchnia takiej rany jest raczej niewielka, a jej brzegi szybko się zrastają. Jeśli rana jest głęboka, może dojść do krwawienia wewnętrznego lub uszkodzenia narządów. Rany cięte mają równe brzegi, powstają w wyniku cięcia np. nożem. Dość charakterystyczne jest to, że mocno krwawią, ale szybko się goją i raczej rzadko ulegają zakażeniom.

Rany tłuczone są efektem uderzenia tępym narzędziem, np. młotkiem. Cechują się pęknięciem skóry i głębiej leżących tkanek. Brzegi rany są zgniecione, obrzęknięte i nierówne, wokół niej tworzy się krwiak. Jeśli rana jest zanieczyszczona lub znajduje się w niej ciało obce, ryzyko zakażenia jest bardzo wysokie. W przypadku ran tłuczonych uszkodzone tkanki szybko obumierają i rozwija się martwica.

Gdy rana powstaje wskutek działania zakrzywionego narzędzia, np. haka, mówimy o ranie szarpanej. Charakteryzuje się ona nierównymi, poszarpanymi brzegami, na dnie rany widać postrzępioną tkankę tłuszczową i mięśnie. W wyniku urazu może dojść do ubytku skóry i tkanek głębszych. Rany kąsane powstają po ugryzieniu zwierząt. Łączą w sobie cechy ran tłuczonych i szarpanych. Tego typu rany powodują rozległe uszkodzenia skóry i tkanek, źle się goją i są obarczone wysokim ryzykiem infekcji. Rany postrzałowe powstają po postrzale z broni palnej, mogą powodować duże uszkodzenia, są też zagrożone rozwojem zakażenia.

Wśród ran przewlekłych wymienia się m.in. owrzodzenia, czyli bolesne, otwarte ubytki powstałe w skórze i tkankach, które nie goją się prawidłowo i z czasem pogłębiają, mają tendencję do rozwoju zakażeń oraz martwicy. Owrzodzenia powstają bardzo często w przebiegu stopy cukrzycowej, prowadzą do nich uszkodzenia nerwów i choroba tętnic obwodowych.

Rodzajem ran przewlekłych są też odleżyny. Powstają one wskutek ucisku lub tarcia, najczęściej u osób unieruchomionych i leżących. Długotrwały ucisk blokuje prawidłowe krążenie, co przyczynia się do uszkodzenia skóry i tkanek miękkich. Początkowo na skórze pojawia się zaczerwienienie, gdy nie zostaną podjęte odpowiednie działania, z czasem zmieniają się w głębokie, otwarte rany. Ranami przewlekłymi są również rany pooperacyjne, rany nowotworowe oraz oparzenia (np. termiczne i chemiczne) i odmrożenia.

Jak wybrać odpowiednią maść na ranę?

Należy pamiętać, że każda rana wymaga odpowiednich działań, choć nie każda musi być konsultowana z lekarzem. Warto więc wiedzieć, w jaki sposób postępować, aby przyspieszyć gojenie się rany i zapobiec powikłaniom. Jak wybrać maść na gojenie ran, aby spełniła swoje zadanie? W aptekach są preparaty na rany o różnych wskazaniach, oto najpopularniejsze z nich:

Maści antybiotykowe

Maść na gojenie ran z antybiotykiem to obowiązkowe wyposażenie domowej apteczki. Wykorzystuje się ją w przypadku ran zakażonych i zagrożonych zakażeniem. Należy przypomnieć, że jak każdy antybiotyk działa ona wyłącznie na infekcje bakteryjne. Jest nieskuteczna wobec wirusów. Maść antybiotykowa może zawierać jedną lub kilka substancji czynnych, wśród których wymienia się m.in. neomycynę, bacytracynę, polimyksynę B, gentamycynę i nitrofural.

Preparaty przyspieszające gojenie

Jednym z najczęściej stosowanych środków w przypadku przerwania ciągłości skóry jest maść przyśpieszająca gojenie ran. Może przybierać różne postaci, może też zawierać różne składniki aktywne. Popularnym produktem jest hydrokoloidowy żel na gojenie ran, który pomaga utrzymać odpowiednią wilgotność rany, co wspiera naturalne procesy oczyszczania i regeneracji, a także przyspiesza gojenie. Wskazane są także preparaty z kwasem hialuronowym, np. Curiosin Żel na rany.

Maść na trudno gojące się rany otwarte warto wybierać spośród preparatów ze srebrem koloidalnym. Srebro ma silne właściwości przeciwdrobnoustrojowe, wspiera regenerację tkanek i przyspiesza gojenie (np. Alfasilver suchy spray na rany z jonami srebra). Jeśli chodzi o problematyczne przypadki, to jako maść na trudno gojące rany wskazany jest do stosowania Balsam Szostakowskiego Vinilinum.

Maści na blizny pooperacyjne

Rany pooperacyjne mają tendencję do powstawania blizn, dlatego też zwykle zalecana jest maść na gojenie ran pooperacyjnych z heparyną, która działa przeciwzapalnie i hamuje patologiczny rozrost tkanki łącznej. Ponadto rekomendowane są preparaty ze składnikami przyspieszającymi gojenie i regenerację, np. z witaminą A, pantenolem, allantoiną. W celu hamowania tworzenia się blizn polecane są środki z aloesem, polisiloksanami, wyciągiem z cebuli i propolisem.

Naturalne preparaty gojące rany

Jednym z najlepszych naturalnych środków wspomagających gojenie się ran jest miód Manuka, który ma silne działanie antybakteryjne. Pomaga utrzymać odpowiednią wilgotność rany, co przyspiesza gojenie. W szczególności jest on polecany na rany martwicze i rany o nieprzyjemnym zapachu. Gojeniu sprzyja również żywica świerku norweskiego, aloes i rumianek.

Prawidłowa pielęgnacja rany

Prawidłowa pielęgnacja ran jest jednym z czynników, które przyspieszają i wspomagają proces gojenia. Jeśli zadbamy o miejsce zranienia, nie dość że rana będzie się prawidłowo goiła, to zmniejszymy też ryzyko rozwoju infekcji i powstania blizn. Z tego powodu warto kłaść maść na świeżą ranę! Jak przyspieszyć gojenie rany?

Oczyszczanie rany

Przede wszystkim rana musi być utrzymywana w czystości. Trzeba ją oczyszczać i dezynfekować. Ranę można przepłukać czystą wodą lub roztworem soli fizjologicznej, a także oczyścić wodą z mydłem antybakteryjnym. Zaleca się także zastosować preparaty na rany o działaniu dezynfekującym, np. żel na otwarte rany z oktenidyną lub płyn z poliheksanidem (PHMB).

Technika aplikacji maści

Maść przyśpieszającą gojenie ran należy zawsze aplikować na czystą i osuszoną ranę. Należy postępować zgodnie z zaleceniami lekarza lub producenta. Po nałożeniu preparatu można zabandażować ranę. Odpowiedni opatrunek na ranę zabezpieczy ją i ochroni przed czynnikami zewnętrznymi, w tym przed chorobotwórczymi drobnoustrojami.

Częstotliwość zmiany opatrunku

Zasadniczo zaleca się codziennie (lub kilka razy dziennie) oczyszczać ranę, aplikować odpowiednie preparaty na rany i zmieniać opatrunek. Trzeba jednak pamiętać, że rany pooperacyjne lub z dużym wysiękiem należy pielęgnować inaczej – ściśle z zaleceniami lekarza. Zwykle specjalistyczne opatrunki zmienia się rzadziej, np. opatrunek na ranę ze srebrem co 7 dni, a hydrożelowy opatrunek na ranę co 2-3 dni.

Popularne maści i ich zastosowanie

Czym leczyć ranę? Nie jest to bezzasadne pytanie, gdyż maści na szybkie gojenie ran jest bardzo dużo i nie każda nadaje się do wszystkiego. Jednym z takich preparatów jest Sudocrem. Świetnie sprawdza się on przy otarciach skóry i do ochrony skóry na obrzeżach rany, jednakże nie można go stosować bezpośrednio na otwarte rany. Jak i kiedy stosować maści na gojenie ran?

Maści z antybiotykiem

Maść na gojenie ran z antybiotykiem stosuje się w przypadku zakażenia bakteryjnego rany lub ryzyka rozwoju zakażenia. Wskazana jest głównie w przypadku drobnych ran – zadrapań i otarć, ukąszeń owadów oraz oparzeń i owrzodzeń skóry.

Preparaty ziołowe

Preparat z miodem Manuka to wyjątkowo skuteczna maść na trudno gojące się rany cukrzycowe. Natomiast na powierzchowne rany sprawdzą się środki z nagietkiem i rumiankiem.

Nowoczesne opatrunki lecznicze

Na rynku dostępne są różne rodzaje opatrunków, które niesamowicie ułatwiają leczenie ran. Na drobne, proste rany wystarczy jałowy kompres gazowy, a na rany cienkie o równych brzegach paski do zamykania ran. Ponadto w aptekach można kupić zaawansowane opatrunki, np. opatrunki hydrokoloidowe, alginianowe, ze srebrem lub z hydrofobową mikrosiatką, które mają określone wskazania, np. rany z obfitym wysiękiem lub owrzodzenia.

Praktycznym rozwiązaniem w przypadku powierzchownych uszkodzeń skóry i odleżyn jest też opatrunek na ranę w żelu, np. Naranyl w żelu. Preparat wspiera proces gojenia ran, działa antyseptycznie i ogranicza ryzyko powstania blizny. Sprawdzi się on też jako maść na gojenie ran po oparzeniu.

Kiedy wymagana jest konsultacja lekarska?

Bardzo często zdarzają się mniej lub bardziej poważne skaleczenia, większość z nich nie wymaga pomocy medycznej. Są jednak przypadki, gdy koniecznie trzeba się udać do lekarza. Do takich sytuacji zalicza się: duże lub głębokie rany, które wymagają szycia, nadmiernie krwawiące rany (krwawienie nie ustępuje po około 5 minutach ucisku), rany zanieczyszczone i takie, w których tkwi ciało obce, rany po ugryzieniu lub zadrapaniu zwierzęcia, rany z objawami infekcji, a także rany, które mimo odpowiedniej pielęgnacji nie goją się prawidłowo.

Objawy nieprawidłowego gojenia

W przypadku ran niezwykle ważne jest monitorowanie procesu gojenia oraz obserwowanie wyglądu rany. Jakie zmiany powinny zaniepokoić? Z pewnością zaczerwienienie, obrzęk oraz ból w okolicy rany, pojawienie się wydzieliny ropnej o nieprzyjemnym zapachu, a także zmiana w ilości i konsystencji wysięku, zmiana koloru łożyska rany oraz zmiana wyglądu brzegów rany.

Powikłania w gojeniu ran

Najczęstszym powikłaniem w procesie gojenia się ran są zakażenia. Może to być infekcja miejscowa lub uogólnione zakażenie bakteryjne, czyli sepsa. Ponadto wewnątrz rany może pojawić się ropień.

Sytuacje alarmowe

Oprócz wymienionych wyżej wizualnych zmian w obrębie rany, o powikłaniach w postaci infekcji świadczy wzrost temperatury ciała powyżej 38st. C. Natomiast krwawienie może świadczyć o ponownym otwarciu się rany.

Maść na gojenie ran i blizny to produkt, który warto mieć w domowej apteczce. Biorąc pod uwagę, jak łatwo o zranienie, z pewnością się przyda. Należy przy tym pamiętać, że nie z każdą raną poradzimy sobie sami, dlatego w przypadku dużych i poważnych ran należy niezwłocznie zgłosić się po pomoc medyczną.

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.