Jakie badania warto zrobić zimą? Sprawdź nie tylko poziom witaminy D3
09.12.2024Zima, jak każda inna pora roku, jest odpowiednim czasem na wykonanie badań profilaktycznych. Prawda jest taka, że każda sposobność do tego, aby zadbać o swoje zdrowie, jest dobra! Na okres zimowy można sobie zaplanować coroczny zestaw badań profilaktycznych. Które badania diagnostyczne zaleca się wykonać zimą? Wśród nich są m.in. podstawowe badania krwi, a także badanie poziomu witaminy D.
Spis treści:
- Dlaczego zimą warto zrobić badania profilaktyczne?
- Kluczowe badania, które warto zrobić zimą
- Dodatkowe badania krwi oraz całego ciała
- Badania układu odpornościowego (CRP) zimą
- Jakie suplementy warto brać zimą?
Dlaczego zimą warto zrobić badania profilaktyczne?
Lato to czas urlopowy, większość osób zastanawia się wtedy, gdzie wybrać się na wakacje, a nie nad tym, jakie badania profilaktyczne wykonać. Natomiast zimą wraz z końcem roku przychodzi czas rozliczeń i podsumowań, więc kiedy jak nie zimą jest lepszy moment na „przegląd” stanu zdrowia. Dotyczy to w szczególności osób powyżej 50. roku życia, jednakże młodsze osoby nie powinny odpuszczać corocznych badań.
Rola regularnych badań w utrzymaniu zdrowia
Dlaczego właściwie regularne badania profilaktyczne są tak ważne? Stanowią one niezwykle istotny element dbania o siebie. Jeśli zdrowo się odżywiamy, ćwiczymy, staramy się prowadzić higieniczny tryb życia i unikamy czynników ryzyka różnych chorób, to badania diagnostyczne powinny być dla nas całkowicie normalną częścią składową profilaktyki zdrowotnej.
Zestaw badań profilaktycznych wykonywanych regularnie pozwala monitorować stan zdrowia poszczególnych organów, a w efekcie całego organizmu. Dają one szansę na wykrycie potencjalnych nieprawidłowości, co jest istotne, gdyż wiele chorób – w tym poważnych, a nawet śmiertelnych – przez lata rozwija się całkowicie bezobjawowo. Oznacza to, że nawet najbardziej podstawowe badania krwi są w stanie uratować życie! Dlatego również osoby, które uważają się za zdrowe, muszą robić badania!
Badania profilaktyczne zimą wpisują się dobrze w kalendarz corocznych badań rekomendowanych przez NFZ. Większość z nich wystarczy zrobić raz w roku, inne rzadziej. Co rok powinna być wykonywana m.in. morfologia i badanie poziomu glukozy, a rzadziej np. lipidogram i USG jamy brzusznej. Ponadto powinno się zwrócić uwagę na to, że wraz z wiekiem częstotliwość wykonywania badań wzrasta. O to, jakie badania zimą wykonać, najlepiej spytać swojego lekarza.
Jak zmienia się organizm zimą?
Organizm człowieka dostosowuje się do zmieniających się pór roku. I tak zimą można zaobserwować m.in. spadek nastroju i koncentracji, jak również większą senność. Wpływa tak na nas głównie brak wystarczającej ilości światła słonecznego. Przyczynia się on do obniżenia się poziomu serotoniny, dopaminy oraz beta-endorfiny, przy jednoczesnym wzroście poziomu melatoniny, czyli hormonu snu.
Ponadto z uwagi na zbyt niskie natężenie promieni UVB w organizmie może dochodzić do niedoboru witaminy D. Jak wyglądają objawy niedoboru witaminy D? Przede wszystkim jest to obniżenie odporności oraz większa skłonność do infekcji, problemy z nastrojem, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia snu, bóle mięśni i stawów, wzmożone wypadanie włosów.
Opisane wyżej objawy mogą być po prostu zwiastunem zimowego spadku formy, ale może się zdarzyć, że ich przyczyna jest dużo poważniejsza. Jest to kolejny powód, dla którego nikt z nas nie powinien rezygnować z badań profilaktycznych!
Kluczowe badania, które warto zrobić zimą
Jakie badania zimą? Warto zerknąć do kalendarza badań, np. na stronach NFZ, w ten sposób nic nie pominiemy. Zestaw badań profilaktycznych, który należy wykonać zimą, powinien składać się z następujących badań:
Badanie poziomu witaminy D3 – dlaczego to tak ważne?
Wraz z nastaniem jesieni zmniejsza się natężenie promieni słonecznych, co skutkuje ryzykiem rozwoju niedoboru witaminy D. Synteza słoneczna jest głównym źródłem witaminy D, jeśli jej zabraknie, konieczna jest suplementacja. Przed rozpoczęciem stosowania preparatów z cholekalcyferolem zaleca się najpierw zbadać poziom witaminy D.
Badanie poziomu witaminy D polega na oznaczeniu w próbce krwi stężenia kalcydiolu (D3 25(OH). W wynik w przedziale 30-50ng/ml oznacza optymalny poziom. U osób, u których wartości są niższe, witamina D powinna być dostarczana w postaci tabletek, kapsułek lub kropli. W zależności od stopnia niedoboru lekarz dostosuje odpowiednią dawkę cholekalcyferolu.
Morfologia krwi – ogólny stan zdrowia
Podstawowe badania krwi obejmują oznaczenie przede wszystkim liczby czerwonych krwinek, białych krwinek oraz płytek krwi, stężenia hemoglobiny, hematokrytu i parametrów czerwonokrwinkowych (MCH, MCHC, MCV). Morfologia zimą dostarcza wielu informacji na temat stanu zdrowia, a także pozwala wykryć takie nieprawidłowości jak np. niedokrwistość (anemia) i stany zapalne.
Badanie poziomu żelaza – jak unikać anemii zimą?
Najczęściej przyczyną anemii jest niedobór żelaza. Jednym z czynników, który do tego prowadzi, jest nieprawidłowa dieta uboga w ten składnik. Ze względu na to, że lepiej przyswajalne jest żelazo hemowe, czyli pochodzące z produktów zwierzęcych (np. mięso, podroby, jaja), na niedobory bardziej narażeni są weganie i wegetarianie.
Zimą zmienia się dieta, spada spożycie warzyw i owoców, a to one są głównym źródłem witaminy C. Witamina C zwiększa przyswajanie żelaza, dlatego jej niedostateczna podaż jest następnym z czynników ryzyka występowania niedoboru żelaza. Jak wygląda badanie żelaza w organizmie?
Standardowo bada się poziom żelaza we krwi, ale pakiet badań warto rozszerzyć również o zbadanie poziomu ferrytyny. Jest to białko tzw. ostrej fazy, które pełni funkcję magazynu żelaza. Innymi słowy, jej badanie pozwala określić zapasy tego pierwiastka w organizmie. Niski poziom ferrytyny wskazuje na anemię związaną z niedoborem żelaza.
Profil lipidowy – sprawdź stan swojego serca
W okresie zimowym zwiększamy ilość spożywanych kalorii, jedzenie jest też tłuściejsze. Może to wpływać na zwiększenie ryzyka występowania takich chorób jak miażdżyca oraz schorzenia serca. Wskazane jest więc zrobienie profilu lipidowego. Polega on na określeniu w próbce krwi poziomu całkowitego cholesterolu, poziomu cholesterolu LDL (tzw. zły), cholesterolu HDL (tzw. dobry) oraz trójglicerydów.
Niezwykle ważne jest też badanie homocysteiny. Jej wysoki poziom zwiększa ryzyko miażdżycy, zawału serca, jak również zakrzepicy i udaru. Ze względu na to, że niedobór witaminy B12 lub witaminy B9 (kwasu foliowego) może być przyczyną wzrostu poziomu homocysteiny, warto również zbadać poziom tych dwóch witamin.
Poziom cukru we krwi – prewencja cukrzycy
Badanie stężenia glukozy na czczo należy wykonywać regularnie, pozwoli to szybko wykryć stan przedcukrzycowy lub cukrzycę. Wczesne rozpoczęcie leczenie znacząco poprawia rokowania. Przekroczenie normy w badaniu glukozy na czczo (wynik powyżej 100mg/dl) jest wskazaniem do wykonania doustnego testu obciążenia glukozą (tzw. krzywa cukrowa).
Badanie tarczycy – dlaczego warto o nią zadbać zimą?
Tarczyca to niewielki gruczoł, którego prawidłowe funkcjonowanie jest kluczowe dla utrzymania całego organizmu w zdrowiu. O upośledzeniu jej pracy może świadczyć wiele objawów, które zazwyczaj są niecharakterystyczne, dlatego badania tarczycy zimą powinny być obowiązkowe.
Badania hormonów zimą obejmują oznaczenie stężenia TSH oraz fT3 (trójjodotyronina) i fT4 (tyroksyna). Wyniki tych testów wykorzystuje się w diagnostyce nadczynności i niedoczynności tarczycy. Trzeba pamiętać, że badania tarczycy zimą nie polegają wyłącznie na oznaczeniu poziomu jej hormonów, należy także wykonywać USG tarczycy.
Dodatkowe badania krwi oraz całego ciała
Badania profilaktyczne zimą powinny być różnorodne, aby dały możliwie jak najbardziej szczegółowy obraz stanu zdrowia. Jakie badania zimą oprócz tych wcześniej już wymienionych warto wykonać?
Poziom magnezu i elektrolitów – równowaga w organizmie
Co jeszcze warto zbadać? Na pewno dobrze wykonać badanie poziomu magnezu, badanie wapnia oraz innych elektrolitów. Badanie polegające na oznaczeniu poziomu magnezu, wapnia, chlorków, potasu i sodu określane jest jako jonogram. Elektrolity pomagają m.in. utrzymać prawidłową gospodarkę wodno-elektrolitową oraz gospodarkę kwasowo-zasadową, uczestniczą również w przewodzeniu impulsów mięśniowych i w kurczliwości mięśnia sercowego. Niedobór lub nadmiar poszczególnych jonów lub wszystkich elektrolitów może prowadzić do zaburzenia pracy wielu układów i narządów.
Badanie moczu – sprawdzenie infekcji i zaburzeń w metabolizmie
Większość osób skupia się na tym, aby wykonać podstawowe badanie krwi zimą, zapominając, że badać można również inne płyny ustrojowe takie jak np. mocz. Jedno proste badanie pozwala sprawdzić, czy nasze nerki na pewno dobrze funkcjonują, a także wykryć ewentualne choroby dróg moczowych i schorzenia metaboliczne.
RTG klatki piersiowej – głównie po infekcjach dróg oddechowych
RTG klatki pozwala wykryć zmiany chorobowe m.in. w obrębie serca, a także płuc. Badanie rentgenowskie klatki piersiowej nie musi być wykonywane co rok, o ile jest się osobą niepalącą. Wystarczy wówczas robić je raz na dwa lata. Coroczne RTG klatki piersiowej powinno być obowiązkowe dla każdego palacza. Wskazaniem do jego wykonania są także przebyte infekcje układu oddechowego.
USG jamy brzusznej – sprawdzenie wątroby, trzustki i nerek
Młode osoby nie muszą robić USG jamy brzusznej każdej zimy. Jednak raz na 3-5 lat powinno się profilaktycznie wykonać to badanie. Da ono dobry podgląd takich narządów jak np. trzustka, nerki, wątroba i drogi żółciowe. Warto dodać, że po 50. roku życia takie badanie trzeba robić częściej – raz na 1-2 lata.
Badania układu odpornościowego (CRP) zimą
Okres jesienno-zimowy to czas wzmożonego ryzyka zachorowań na różnego rodzaju infekcje dróg oddechowych. Wiele z nich może powodować powikłania, choć nie wszystkie dają objawy. Są jednak badania, które pozwalają wykryć toczący się w organizmie stan zapalny.
Markery stanu zapalnego
Do markerów stanu zapalnego zaliczane jest białko C-reaktywne (CRP) oraz odczyn Biernackiego (OB). Badanie CRP wskazane jest w sytuacji, gdy chcemy sprawdzić, czy w organizmie toczy się proces zapalny. Wprawdzie CRP jest wskaźnikiem obecności stanu zapalnego, nie określa jednak jego lokalizacji. Podobnie zresztą jak OB, które również jest niespecyficznym markerem stanu zapalnego.
Parametry odporności
Morfologia zimą powinna być wykonywana w rozszerzonej wersji (z rozmazem), uwzględniającej oznaczenie ilości poszczególnych białych krwinek, które są kluczowym elementem systemu immunologicznego. Wskazane jest także badanie stężenia białka całkowitego oraz badanie na obecność immunoglobulin IgA, IgG, IgM. W przypadku określania stanu odporności ważne jest również badanie poziomu witaminy D oraz badanie żelaza i selenu.
Jakie suplementy warto brać zimą?
Główną grupą suplementów diety zalecaną do stosowania zimą są preparaty wzmacniające odporność. Zazwyczaj rekomendowana jest witamina D, witamina C oraz cynk. Zimą warto też stosować preparaty zawierające witaminy z grupy B, żelazo, magnez i selen. Poza tym dobierając odpowiednie preparaty, należy się kierować wynikami badań. Jeśli wskazują one niskie stany poszczególnych składników, należy zwiększyć ich podaż.
Bezsprzecznie badania profilaktyczne zimą są dobrym sposobem na to, aby zadbać o kondycję swojego organizmu. Wiele badań można wykonać bezpłatnie raz w roku, wystarczy zgłosić się do lekarza po skierowanie. Zestaw badań profilaktycznych to także świetny prezent świąteczny dla najbliższych. Można wykupić rodzicom lub dziadkom pakiety podstawowych lub bardziej specjalistycznych badań.
