Kaszel - rodzaje i sposoby leczenia

Obok kataru kaszel jest jednym z najczęściej występujących objawów związanych z chorobami górnych dróg oddechowych. Niezależnie, czy jest to kaszel mokry czy suchy, dolegliwości te zwykle są bardzo uciążliwe! Aby skutecznie leczyć kaszel, trzeba go właściwie zdiagnozować, innego działania wymaga kaszel suchy, a innego kaszel produktywny. Leczenie może być prowadzone preparatami dostępnymi w aptece (np. tabletki na kaszel) lub środkami domowymi (np. syrop z cebuli).

Rodzaje kaszlu

Kaszel jest naturalnym mechanizmem obronnym układu oddechowego – fizjologicznym odruchem bezwarunkowym, który umożliwia oczyszczanie dróg oddechowych z zalegającej w nich wydzieliny, zanieczyszczeń lub ciała obcego. Kaszel może być reakcją układu oddechowego na ekspozycję np. na dym, pył, suche powietrze, substancje drażniące lub uporczywym, przewlekłym objawem chorobowym (nie tylko chorób układu oddechowego, ale i układu krążenia lub pokarmowego). Kaszel często pojawia się jako działanie niepożądane niektórych leków lub może mieć podłoże psychiczne. Rodzaje kaszlu klasyfikuje się ze względu na czas trwania, przyczynę, a także charakter.

Podział ze względu na czas trwania:

• kaszel ostry – kaszel nagły, który trwa do 3 tygodni. Zazwyczaj kaszel ostry pojawia się w przebiegu infekcji dróg oddechowych o podłożu wirusowym, a ponadto jego przyczyną może być m.in. zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, alergia, zachłyśnięcie lub ekspozycja na pyły i gazy.
• kaszel podostry – kaszel przewlekający się, który trwa dłużej niż 3 tygodnie, jednak krócej niż 8 tygodni. Zwykle jest pozostałością po przedłużającej się infekcji dróg oddechowych.
• kaszel przewlekły – kaszel, który trwa powyżej 8 tygodni. Najczęściej kaszel przewlekły związany jest ze spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła, a także z astmą oskrzelową, refluksem żołądkowo-przełykowym, niewydolnością serca, przyjmowaniem inhibitorów konwertazy angiotensyny.

Podział ze względu na przyczynę:

• kaszel alergiczny – zwykle pojawia się w towarzystwie pozostałych charakterystycznych dla alergii objawów (np. wodnista wydzielina z nosa, kichanie, łzawienie oczu) w wyniku ekspozycji na alergen (np. kurz lub pyłki).
• kaszel związany z infekcją górnych dróg oddechowych – kaszel jest jednym z głównych objawów uszkodzenia błony śluzowej gardła powstałego w wyniku infekcji np. wirusowych i bakteryjnych.
• kaszel psychogenny (idiopatyczny) – nie jest związany z żadną przyczyną organiczną, uważa się, że kaszel psychogenny pojawia się na tle nerwowym np. w stanie silnego stresu lub wzburzenia. Zwykle jest to kaszel suchy i przewlekły, który nie ustępuje po podaniu leków przeciwkaszlowych.

Podział ze względu na charakter:

• kaszel mokry (produktywny) – kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny, pozwala usunąć zalegającą w drogach oddechowych plwocinę. W zależności od konsystencji i koloru flegmy można określić przyczynę kaszlu m.in. zielonkawa, ropna wydzielina wskazuje na zakażenie patogenem, a lepka, śluzowa plwocina związana jest ze schorzeniami przewlekłymi (np. astma oskrzelowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc).
• kaszel suchy (nieproduktywny) – uciążliwy, męczący i wycieńczający, charakteryzuje się gwałtownymi napadami kaszlu, podrażnieniem, bólem, dyskomfortem podczas oddychania. Bardzo często pojawia się w początkowej fazie infekcji wirusowej (z czasem przechodzi w kaszel mokry), zaś po przebytej infekcji może utrzymywać się nawet do kilku tygodni. Kaszel suchy to również objaw związany np. z alergią, chorobą refluksowo-przełykową lub niewydolnością serca.

Kaszel – jak go leczyć?

Mimo że na rynku dostępne są uniwersalne syropy na kaszel suchy i mokry, to jednak nie należy całkowicie na nich polegać! Syrop na kaszel lub tabletki na kaszel powinny być dopasowane do rodzaju objawów, z jakimi się zmagamy. Kaszel suchy wymaga stosowania leków przeciwkaszlowych, które będą hamować odruch kaszlowy. Zwykle przy kaszlu nieproduktywnym zaleca się stosować syropy z kodeiną, dekstrometorfanem lub butamiratem (np. Supremin, Atussan) oraz dodatkowo syrop na kaszel, który będzie nawilżał śluzówkę i łagodził uciążliwe uczucie drapania w gardle (np. Syrop Prawoślazowy).

Całkowicie innego efektu oczekuje się od leków na kaszel mokry, w tym przypadku odruchu kaszlowego pod żadnym pozorem nie należy tłumić. Przy kaszlu produktywnym stosuje się leki wykrztuśne. Polecane są mukolityki, które zmniejszają lepkość wydzieliny, rozrzedzają ją, a co za tym idzie, ułatwiają jej odkrztuszanie. Najczęściej zalecane są leki z acetylocysteiną, karbocysteiną, ambroksolem i bromoheksydyną (np. syrop na kaszel – Ambroksol 30mg, Flegamina; tabletki na kaszel – ACC 200mg). Stosowanie mukolityków zaleca się łączyć z zabiegiem oklepywania pleców, który wspomaga odrywanie flegmy oraz ze zwiększoną podażą płynów, co wpływa na rozrzedzenie wydzieliny. Na koniec jeszcze jedna istotna kwestia, w przypadku kaszlu leczenie objawowe nie wystarczy, ważne jest określenie jego przyczyny i wprowadzenie odpowiednich leków np. antybiotyków w przypadku infekcji bakteryjnych!

Domowe sposoby na zwalczanie kaszlu

Choć dostępne w aptekach leki na kaszel są bardzo skuteczne, warto dodatkowo zwiększyć moc ich działania, wspomagająco stosując sprawdzone domowe metody. Po pierwsze dobrze postawić na inhalacje, które będą skuteczne zarówno na kaszel suchy, jak i na kaszel mokry. W przypadku uporczywego kaszlu suchego będą łagodzić odruch kaszlowy oraz nawilżą śluzówkę gardła. Do inhalacji można wykorzystywać roztwór soli fizjologicznej (będzie pomocny także przy kaszlu mokrym), napary ziołowe (np. z rumianku i rozmarynu) oraz olejki eteryczne (np. z drzewa herbacianego). Przy kaszlu mokrym inhalacje z ziołowych naparów (np. szałwia, tymianek, krwawnik) lub olejków eterycznych (np. sosnowy, eukaliptusowy) spowodują rozrzedzenie zalegającej wydzieliny.

Osoby zmagające się z kaszlem nieproduktywnym powinny szczególnie dbać o odpowiedni poziom wilgotności powietrza, którym oddychają. Zbyt suche działa drażniąco i wywołuje napady kaszlu. Pomocny będzie nawilżacz powietrza lub naczynia z wodą rozstawione w pomieszczeniach. Ponadto na podrażnioną suchym kaszlem śluzówkę gardła warto stosować nawilżające domowe mikstury – ciepłe mleko z miodem i masłem lub kleik z siemienia lnianego (powlekają śluzówkę filmem, hamując odruch kaszlowy). Na kaszel suchy łagodząco i osłonowo działają również ziołowe napary np. napar z lipy, czystka lub majeranku, które można pić (po ochłodzeniu z dodatkiem miodu, cytryny, soku z malin) lub stosować w formie płukanek.

Syrop z cebuli

Wielu lekarzy, a także farmaceutów potwierdza, że na początkowym etapie infekcji, gdy kaszel się jeszcze nie rozwinął, zamiast medykamentów warto sięgnąć po stary babciny lek na kaszel, czyli syrop z cebuli. Nie jest on zbyt smaczny, ale skutecznością dorównuje lekom aptecznym! Syrop z cebuli jest łatwy do przygotowania, wystarczy drobno posiekana cebula i cukier. Dla podniesienia wartości leczniczej syropu można dodać miód, czosnek, imbir i cytrynę. Wszystkie składniki należy tylko umieścić w słoiku i zasypać cukrem, najlepiej warstwowo, aby cukier dotarł wszędzie. Już po kilku godzinach w ciepłym miejscu cebula puści sok.

Gdy soku będzie dużo (po około 48 godzinach), syrop należy przecedzić i schować do lodówki. Miksturę zaleca się stosować kilka razy dziennie, wypijając 2-3 łyżeczki. Syrop z cebuli działa bakteriobójczo, wspomaga odkrztuszanie i oczyszcza drogi oddechowe, jego wyjątkowe działanie jest równie skuteczne przy kaszlu suchym, jak i mokrym!

Domowe sposoby czy tabletki na kaszel z apteki? Jeśli objawy są łagodne, leczenie można rozpocząć od inhalacji. Dodatkowo warto przygotować syrop z cebuli lub napar z lipy. W przypadku braku oczekiwanych rezultatów lub nasilenia objawów należy zgłosić się do lekarza w celu ustalenia przyczyny kaszlu i wprowadzenia odpowiedniego leczenia.

Autor: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl