Kołatanie serca (palpitacje) – przyczyny i leczenie
29.10.2024Pojawienie się uczucia, że serce bije inaczej niż zwykle – zbyt szybko lub nieregularnie – budzi niepokój. Na szczęście nie zawsze palpitacje serca są objawem poważnych schorzeń kardiologicznych lub innych chorób ogólnoustrojowych. Okazuje się, że sporadycznie występujące kołatanie serca częściej wynika z nadmiernego spożycia kawy lub ze stresu. Co zrobić, gdy pojawią się palpitacje? Kiedy trzeba się zgłosić do lekarza?
Spis treści:
- Czym jest kołatanie serca?
- Przyczyny kołatania serca
- Diagnostyka kołatania serca
- Jak leczyć kołatanie serca?
- Czy kołataniu serca można zapobiec?
- Kiedy zgłosić się do lekarza z kołataniem serca?
Czym jest kołatanie serca?
W normalnych warunkach podczas spoczynku serce bije miarowo ze średnią częstotliwością 60-100 uderzeń na minutę. Rytm wyznacza węzeł zatokowo-przedsionkowy, który jest zlokalizowany w okolicy ujścia żyły głównej górnej do prawego przedsionka. Bicie serca jest zatem rytmicznym skurczem przedsionków i następującym po nim skurczem komór. W wyniku działania różnych czynników rytm serca może być zaburzony.
Kołatanie serca (palpitacje) to subiektywne nieprzyjemne uczucie nieprawidłowej aktywności serca. Objaw ten opisuje się jako szybkie lub nierówne bicie serca, trzepotanie lub przeskakiwanie serca. Wyróżnia się kołatanie miarowe – z regularnymi skurczami serca oraz kołatanie niemiarowe, kiedy odstępy między skurczami serca są nieregularne. Jest także kołatanie napadowe, które pojawia się nagle i tak samo nagle ustępuje oraz kołatanie nienapadowe, które zarówno narasta, jak i ustępuje stopniowo.
Palpitacje wynikają ze zmian w częstotliwości, rytmie i sile skurczów serca. Czasem zmiany te są niewielkie, jednak pacjent odczuwa je w sposób nieadekwatny – wyolbrzymiony. Mogą temu towarzyszyć zawroty głowy, uczucie dezorientacji, osłabienie, wzmożone zmęczenie, upośledzenie tolerancji wysiłku, dyskomfort i ból w klatce piersiowej, wysoki puls i wysokie ciśnienie tętnicze, niemiarowa praca serca, duszności, uczucie niepokoju i lęku, zaczerwienienie lub bladość skóry, nadmierne pocenie się. To, jakich objawów dodatkowych doświadczamy, często zależy od przyczyny palpitacji.
Przyczyny kołatania serca
Nierówne bicie serca może wywołać niepokój, jednakże nie w każdej sytuacji oznacza, że dzieje się coś złego. Choć schorzenia kardiologiczne są jedną z głównych przyczyn, z powodu których odczuwane jest przeskakiwanie serca, to równie często kołatanie serca wynika ze stanu emocjonalnego lub nadmiernego spożycia kawy. Przyczyną mogą też być niedobory potasu (hipokaliemia) lub inne zaburzenia elektrolitowe (hiperkaliemia, hipokalcemia lub hiperkalcemia). Szybkie bicie serca może być także skutkiem ubocznym przyjmowania leków, np. beta-blokerów, leków przeciwcholinergicznych, glikozydów naparstnicy, teofiliny, azotanów i adrenaliny.
Szczególnym przypadkiem jest kołatanie serca w ciąży. Jego przyczyną są zmiany zachodzące w ciele kobiety, np. zwiększenie objętości krwi (o 40% lub więcej), zwiększenie akcji serca oraz duża aktywność hormonów. Czynnikiem dodatkowo zwiększającym ryzyko kołatania serca u ciężarnych jest stres wywołany zbliżającym się porodem. Warto podkreślić, że zwykle kołatanie serca w ciąży nie ma związku z poważnymi schorzeniami!
Uczucie kołatania w klatce piersiowej może pojawiać się w różnych sytuacjach, np. po wysiłku, w stresującej sytuacji, po alkoholu, zdarza się też, że występuje niezależnie od pory dnia i okoliczności – często pojawia się np. kołatanie serca w nocy. Jako przyczyny palpitacji wymienia się różne choroby, zaburzenia hormonalne, wysoką gorączkę i hipoglikemię. Jakie są najczęstsze przyczyny palpitacji? Zasadniczo dzieli się je na przyczyny związane z sercem i przyczyny pozasercowe:
Choroby serca i układu krążenia (arytmia, migotanie przedsionków)
Uczucie kołatania w klatce piersiowej jako przyczynę może mieć zaburzenia rytmu serca i przewodzenia impulsów elektrycznych. Palpitacje mogą być jednym z pierwszych objawów takich chorób kardiologicznych jak arytmia, częstoskurcz komorowy lub nadkomorowy, migotanie przedsionków, niewydolność serca, choroba wieńcowa, zawał serca, nadciśnienie, kardiomiopatie. Palpitacje mogą występować w każdym wieku, również kołatanie serca u dzieci nie jest rzadkością. Bardzo często jego przyczyną jest arytmia.
Czynniki hormonalne (tarczyca, menopauza)
Hormony w dużym stopniu wpływają na pracę serca. Stąd też palpitacje mogą się pojawiać w okresie menopauzy i towarzyszą im także uderzenia gorąca. Nierówne bicie serca jest również charakterystycznym objawem zaburzeń hormonalnych, np. nadczynności tarczycy lub zespołu Cushinga. Ponadto palpitacje mogą być skutkiem ubocznym przyjmowania zbyt wysokich dawek hormonów tarczycy.
Stres, nerwica i ich wpływ na palpitacje
Również problemy psychologiczne mogą powodować palpitacje. Są one odczuwane podczas ataków paniki i stanów lękowych. Zmagają się z nimi osoby chore na nerwice i depresję. Szybkie bicie serca jest także reakcją na stres lub intensywne emocje. Uważa się, że z zaburzeniami psychicznymi, napadami lęku i przewlekłym stresem często związane jest kołatanie serca w nocy.
Nadużywanie używek (kofeina, alkohol, nikotyna)
Jako przyczyny palpitacji wymienia się używki – kofeinę, alkohol, nikotynę oraz substancje narkotyczne. Co ciekawe, trzepotanie serca może występować też jako reakcja po odstawieniu alkoholu. U wielu osób może pojawiać się kołatanie serca po jedzeniu. Dzieje się tak po spożyciu obfitego posiłku, szczególnie zawierającego dużą porcję węglowodanów o wysokim indeksie glikemicznym.
Diagnostyka kołatania serca
Nie zawsze można łatwo wskazać przyczyny palpitacji, a z powodu tego, że jest ich tak wiele, w dodatku niektóre z nich stanowią poważne zagrożenie, zaleca się skonsultować z lekarzem. Dużą wskazówką w procesie diagnostycznym są takie informacje jak okoliczności, w których pojawiają się palpitacje i czas ich trwania, objawy towarzyszące kołataniu serca oraz historia chorób pacjenta. Kluczowa jest także ocena rytmu serca za pomocą stetoskopu, pomiar ciśnienia krwi i pulsu. Następnym krokiem powinno być wykonanie elektrokardiogramu. EKG serca pomaga uzyskać obraz elektrycznej aktywności tego narządu i zidentyfikować ewentualne zaburzenia rytmu serca.
Diagnostyka kołatania serca obejmuje ponadto takie badania jak USG serca, echokardiografia i echokardiogram. Czasem konieczne może być założenie monitora Holtera, który rejestruje aktywność serca przez całą dobę. Wykonuje się także badania krwi, m.in. morfologię, poziom elektrolitów, glukozy i hormonów tarczycy. Są to podstawowe badania, dzięki którym można zdiagnozować wiele potencjalnych czynników wywołujących palpitacje. W przypadku wątpliwości i trudności z rozpoznaniem przyczyny kołatania serca, lekarz może zlecić dodatkowe badania.
Jak leczyć kołatanie serca?
Leczenie kołatania serca w dużej mierze zależy od tego, co do niego doprowadziło. Rozpoznanie przyczyny palpitacji w postaci problemów kardiologicznych wymaga wdrożenia specjalistycznego leczenia. Lekarz dobiera wówczas odpowiednie leki na serce. Zwykle dodatkowo wskazany do stosowania jest magnez na serce. W przypadku stwierdzenia zaburzeń elektrolitowych należy uzupełnić niedobory tych składników. Zaleca się np. suplementować potas i magnez. Jeśli powodem palpitacji jest nerwica serca, konieczne mogą być leki na uspokojenie. Należy też unikać stresujących sytuacji. Pomocne mogą być różne techniki relaksacyjne. Warto także skorzystać z pomocy psychologicznej.
Czy kołataniu serca można zapobiec?
Jeśli palpitacje nie są związane z poważnymi schorzeniami, a jedynie pojawiają się sporadycznie, można stosować domowe sposoby na kołatanie serca. Można je traktować zarówno jako środek zapobiegawczy, jak również jako wsparcie dla leczenia farmakologicznego, gdy takie zostało zalecone przez lekarza.
Na pewno pomocna będzie regularna aktywność fizyczna, która dobrze wpływa na prawidłowe funkcjonowanie serca. A wraz z dobrze zbilansowaną i zróżnicowaną dietą pozwoli utrzymać prawidłową masę ciała. Wysiłek fizyczny powinien być zawsze dobrany do ogólnej kondycji fizycznej i stanu zdrowia. Ostrożność powinny zachować osoby, które odczuwają kołatanie serca po wysiłku, powinny się najpierw skonsultować z lekarzem, aby omówić, jaka forma ruchu będzie dla nich najbezpieczniejsza.
Jeśli chodzi o dietę, to powinna ona zawierać produkty, które dostarczają wszystkich niezbędnych składników – witamin, minerałów, antyoksydantów i kwasów tłuszczowych Omega-3. Trzeba natomiast unikać alkoholu i nadmiernego spożycia kofeiny, a także zrezygnować z palenia. Ze względu na to, że każdego dnia narażeni jesteśmy na stresowe sytuacje, warto nauczyć się kilku prostych technik relaksacyjnych i ćwiczeń oddechowych. Dobre efekty przynosi także medytacja i joga.
Domowe sposoby na kołatanie serca mogą obejmować picie ziołowych naparów. Zalecane są zioła, które wspomagają pracę serca i układu krążenia, działają wyciszająco i uspokajająco, czyli m.in. owoc i kwiatostan głogu oraz ziele serdecznika. U osób, które borykają się z nadmiernym stresem, sprawdzi się np. melisa, korzeń kozłka lekarskiego, ziele męczennicy, szyszki chmielu, kwiaty lipy i lawendy, ziele dziurawca i korzeń różeńca górskiego. Często zalecanym przez lekarzy środkiem na kołatanie serca są krople nasercowe, które zawierają nalewkę z kwiatostanu głogu, korzenia kozła lekarskiego i ziela konwalii.
Kiedy zgłosić się do lekarza z kołataniem serca?
Zaleca się, aby każdy, kto odczuwa kołatanie serca, skonsultował się z lekarzem. Warto zgłosić się najpierw na wizytę u lekarza rodzinnego, który na podstawie wywiadu zleci odpowiednie badania albo skieruje do specjalisty. Palpitacje mogą stanowić zagrożenie, dlatego nie wolno ich bagatelizować, zwłaszcza gdy pojawiają się regularnie!
Są też sytuacje, gdy trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza, a nawet wezwać pogotowie. Dzieje się tak, gdy uczuciu kołatania serca towarzyszą zawroty głowy, duszność, szybki oddech, ból w klatce piersiowej – gniotący, ściskający, dławiący, zlokalizowany zamostkowo, promieniujący do lewego ramienia, nadbrzusza, szyi i żuchwy, obfite pocenie się, utrata przytomności, wysokie ciśnienie tętnicze (nadciśnienie), przyspieszony oddech, dodatkowe uderzenia serca, puls ponad 100 uderzeń na minutę w spoczynku lub zmiana charakteru kołatania serca.
Osoby, które mają zdiagnozowane przewlekłe choroby układu krążenia i często odczuwają takie objawy jak trzepotanie serca, powinny być pod stałą opieką kardiologa. Ostrożność muszą zachować również osoby chore na cukrzycę. U nich przeskakiwanie serca może być objawem obniżenia poziomu glukozy we krwi, czyli hipoglikemii. Pojawia się ono wtedy jednocześnie z bólem głowy, zmęczeniem, drżeniem rąk, nadmierną potliwością, uczuciem głodu, a przy znacznej hipoglikemii także z utratą przytomności, a nawet śpiączką cukrzycową.
Szybkie bicie serca to objaw, który może być związany z ciężkimi schorzeniami jak np. arytmia. Jednakże w wielu przypadkach palpitacje nie świadczą o problemach zdrowotnych. Jeśli puls spoczynkowy utrzymuje się w zakresie 60-100 uderzeń na minutę, to zazwyczaj kołatanie serca nie jest groźne. Rozwiązaniem w takich sytuacjach jest np. unikanie stresu i rezygnacja z używek. Warto jednak zgłosić się do lekarza, aby dla pewności wykluczyć poważne przyczyny palpitacji.
