Męczy Cię niestrawność lub zgaga? To może być refluks żołądkowo-przełykowy
03.10.2023Refluks żołądkowo-przełykowy jest dość częstym schorzeniem. Jego objawy obejmują m.in. zgagę oraz uczucie pieczenia i kwaśne odbijanie. Pojawiają się one wskutek cofania się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Jest to spowodowane niewydolnością dolnego zwieracza przełyku. W jaki sposób można sobie radzić ze zgagą i innymi uciążliwymi dolegliwościami związanymi z refluksem?
Spis treści:
- Refluks żołądkowo-przełykowy – co to jest?
- Refluks żołądkowo-przełykowy – przyczyny
- Refluks żołądkowo-przełykowy – objawy
- Refluks żołądkowo-przełykowy – diagnostyka
- Refluks żołądkowo-przełykowy – leczenie
- Refluks żołądkowo-przełykowy – dieta
Refluks żołądkowo-przełykowy – co to jest?
Refluks żołądkowo-przełykowy czy też choroba refluksowa przełyku (GERD – z ang. Gastroesophageal Reflux Disease) to choroba układu pokarmowego, w przebiegu której dochodzi do cofania się treści pokarmowej, enzymów trawiennych i kwasu solnego do przełyku. Wskutek tego pojawiają się uciążliwe objawy towarzyszące, na czele ze zgagą, niestrawnością i kwaśnym odbijaniem. Dlaczego treść z żołądka cofa się do przełyku? Ma to związek z nieprawidłową pracą i obniżoną wydolnością dolnego zwieracza przełyku. Konsekwencją refluksu może być rozwój stanu zapalnego błony śluzowej przełyku, w niektórych przypadkach może dojść tam do rozwoju komórek rakowych.
Niestety refluks żołądkowo-przełykowy jest coraz powszechniej występującą chorobą. Dotyczy głównie osób dorosłych, choć z objawami refluksu mogą borykać się także dzieci. U niemowląt zwieracz przełyku nie jest jeszcze w pełni wykształcony, ponadto czynnikiem wpływającym na pojawienie się objawów refluksu, czyli m.in. ulewania się, jest to, że niemowlęta zjadają dużo więcej pokarmu, niż jest w stanie pomieścić ich malutki żołądek. Grupą szczególnie podatną na występowanie refluksu są kobiety w ciąży. W ich przypadku dwie kwestie mają kluczowe znaczenie dla nasilania się zgagi i innych objawów refluksu – wpływ hormonów na dolny zwieracz przełyku oraz wzrost ciśnienia w jamie brzusznej spowodowany powiększającą się macicą.
Refluks żołądkowo-przełykowy – przyczyny
Przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego są bardzo zróżnicowane. Najczęściej jego występowanie jest związane z dysfunkcjami dolnego zwieracza przełyku, obniżonym napięciem spoczynkowym dolnego zwieracza przełyku, osłabieniem perystaltyki przełyku, wzmożonym napięciem ścian żołądka, nadmiernym ciśnieniem w jamie brzusznej i zaburzeniami opróżniania żołądka. Zarzucanie treści żołądkowej do przełyku może być też spowodowane przepukliną rozworu przełykowego (zwykle przepuklina pojawia się u osób otyłych i osób pracujących fizycznie). Należy wspomnieć, że ryzyko rozwoju choroby refluksowej przełyku wzrasta wraz z wiekiem.
Refluks żołądkowo-przełykowy może być skutkiem stosowania niektórych leków (np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, m.in. ibuprofenu, leków na nadciśnienie, astmę i cukrzycę, leków przeciwdepresyjnych, doustnej antykoncepcji, preparatów z nikotyną). Często jest też konsekwencją chorób przewlekłych takich jak cukrzyca, astma, twardzina układowa. Jako przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego wskazuje się też zaburzenia hormonalne (m.in. w okresie ciąży). Ponadto należy wymienić cały szereg czynników sprzyjających występowaniu i nasilaniu objawów refluksu. Głównym czynnikiem jest nieprawidłowa dieta (m.in. zbyt kaloryczna, bogata w żywność wysokoprzetworzoną), spożywanie produktów nasilających wydzielanie soków żołądkowych i wpływających na obniżenie napięcia mięśnia dolnego zwieracza przełyku, ponadto nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, siedzący tryb życia, nadwaga, otyłość, długotrwały stres.
Refluks żołądkowo-przełykowy – objawy
Przebieg choroby refluksowej przełyku ma bardzo indywidualny charakter. U niektórych osób dolegliwości pojawiają się stosunkowo rzadko, w dodatku są łagodne, u innych są bardzo nasilone i występują często, znacząco wpływając na komfort życia i utrudniając sen. Najczęstsze objawy refluksu żołądkowo-przełykowego to uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku, pieczenie przełyku, zgaga – uczucie pieczenia za mostkiem, kwaśny posmak w tylnej części jamy ustnej, kwaśne, gorzkie lub puste odbijanie, ból brzucha, niestrawność. Objawy refluksu żołądkowo-przełykowego mogą też być mniej specyficzne jak ból w klatce piersiowej, utrzymująca się chrypka i przewlekły, suchy kaszel.
Nierzadko epizod refluksu może powodować czkawkę, nudności, wymioty i problemy z oddychaniem. Chorzy mogą się zmagać z zapaleniem gardła i zatok przynosowych, zapaleniem ucha środkowego, zespołem refluksowego zapalenia krtani, idiopatycznym zapaleniem płuc, zapaleniem dziąseł i kącików ust, nawracającymi aftami, uszkodzeniem szkliwa. Charakterystyczne jest to, że objawy nasilają się w pozycji leżącej, a także podczas schylania. Dodatkowo pogorszenie objawów następuje po spożyciu tłustych i ostrych potraw, po wypiciu alkoholu lub gazowanych napojów, a także po zjedzeniu obfitego posiłku. Osoby zmagające się z objawami refluksu powinny być wyczulone na tzw. objawy alarmowe, które wymagają natychmiastowej konsultacji z lekarzem, np. krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego, zachłyśnięcia, zaburzenia połykania, ból przy połykaniu, spadek masy ciała i anemia.
Refluks żołądkowo-przełykowy – diagnostyka
Jak wygląda diagnostyka refluksu żołądkowo-przełykowego? Zwykle lekarz rozpoznaje schorzenie na podstawie wywiadu i typowych objawów. Czasem wskazane jest wykonanie dodatkowych badań, m.in. testu z omeprazolem, gastroskopii, manometrii przełykowej, pH-metrii przełyku. Osoby, u których pojawiają się objawy refluksu żołądkowo-przełykowego, nawet jeśli jest to tylko lekki dyskomfort po posiłku, powinny zgłosić się na konsultację do lekarza. Bagatelizowanie problemu może doprowadzić do poważnych konsekwencji – przewlekłego stanu zapalnego przełyku, nadżerek, owrzodzeń, krwawienia, zwężenia przełyku, przełyku Baretta (stan przedrakowy), a w skrajnych przypadkach – raka przełyku.
Refluks żołądkowo-przełykowy – leczenie
Leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego polega na stosowaniu odpowiednio dobranych leków oraz wyeliminowaniu czynników sprzyjających pojawianiu się objawów refluksu. Bardzo ważne jest wprowadzenie zmian w diecie oraz dbanie o ogólną kondycję organizmu poprzez regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną, zredukowanie stresu, relaks i wystarczającą ilość snu. Choroba refluksowa przełyku wymaga wyrzeczeń – rzucenia palenia oraz unikania alkoholu, mocnej kawy, ostrych i tłustych dań, czekolady i obfitych posiłków. Osoby z nadwagą i otyłością muszą koniecznie zmniejszyć masę ciała. Takie kompleksowe podejście pozwala łagodzić objawy choroby, wspomaga gojenie się ran zapalnych śluzówki przełyku oraz zmniejsza ryzyko nawrotów oraz powikłań.
Najczęściej stosowane leki na refluks żołądkowo-przełykowy to inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol, pantoprazol) oraz tzw. antagoniści receptorów histaminowych H2 (np. famotydyna). Ich działanie polega na hamowaniu wydzielania kwasu solnego w żołądku. Zalecane są zwłaszcza inhibitory pompy protonowej, już 8-tygodniowa kuracja w znaczący sposób zmniejsza nasilenie objawów i pomaga wygoić zmiany zapalne w przełyku. Dodatkowo wspomagająco stosuje się leki zobojętniające kwas solny, np. leki na zgagę ze związkami wapnia, glinu i magnezu. Polecane są też leki z alginianami, które tworzą mechaniczną barierę na treści żołądkowej, co przeciwdziała jej cofaniu się do przełyku. Pomocne mogą być miejscowe leki osłonowe, które powlekają śluzówkę przełyku ochronną warstwą i wspierają gojenie jej uszkodzeń. Zwykle chorzy dobrze reagują na leczenie farmakologiczne, zdarza się jednak, że ciężkie przypadki wymagają leczenia operacyjnego.
Warto też wspomnieć o domowych sposobach. Podpowiadają one np., co pić na refluks żołądkowo-przełykowy. Ulgę przynosi m.in. kleik z siemienia lnianego, letnie mleko i niegazowana woda mineralna. Tradycyjnym sposobem na refluks są też migdały. Ponadto zaleca się stosować kilka zasad, które pomogą łagodzić dolegliwości lub ograniczą ryzyko ich występowania. Zaleca się jeść 4-6 niewielkich posiłków, najlepiej o stałych porach, w spokoju i bez pośpiechu. Ostatni posiłek powinien być jedzony najpóźniej 2-3 godziny przed pójściem spać. Ważne jest, aby nie popijać posiłków dużą ilością płynów, nie jeść zimnych i gorących potraw. Po posiłku przez dwie godziny nie należy się kłaść, schylać i wykonywać ćwiczeń fizycznych. Zaleca się też spać na wyższej poduszce w pozycji półsiedzącej oraz nosić ubrania luźne w talii.
Wsparciem w walce ze zgagą i kwaśnym odbijaniem mogą być zioła na refluks żołądkowo-przełykowy. Najbardziej polecane są napary o działaniu przeciwutleniającym, rozluźniającym i przeciwzapalnym takie jak rumianek, imbir, melisa, lukrecja, koper włoski, prawoślaz lekarski, aloes, kozieradka, melisa, kminek. W aptece można kupić zioła w saszetkach i zioła sypkie, więc każdy znajdzie coś odpowiedniego dla siebie. Pomocniczo można też przyjmować ziołowe leki na ból żołądka. Ponadto coraz częściej eksperci zalecają, aby stosować probiotyki – zarówno naturalne probiotyki (np. jogurty, maślanka), jak i suplementy diety (np. Dicoflor krople).
Refluks żołądkowo-przełykowy – dieta
Leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego, jak i jego profilaktyka powinny się opierać na właściwie skomponowanej diecie. Przy chorobie refluksowej przełyku rekomendowana jest dieta lekkostrawna z elementami diety śródziemnomorskiej. Polecane są m.in. gotowane owoce i warzywa, gotowane ryby i chude mięso, chleb pszenny, jaja (najlepiej gotowane na miękko), chudy nabiał, słaba herbata, kompoty i galaretki owocowe, oliwa z oliwek, makarony, ryż, banany, jagody, winogrona. Wyeliminować trzeba kwaśne i gazowane napoje, ostre przyprawy, pikantne, tłuste i smażone dania, przetwory marynowane, mocną kawę, napar z mięty, czekoladę i słodycze, kakao, cytrusy, owoce suszone, orzechy, cebulę, rzodkiewki, czosnek, grzyby, chrzan, musztardę. Przy refluksie niewskazana jest większość soków owocowych i warzywnych (zwłaszcza cytrusowe i pomidorowe). Na szczęście nie wszystkie zdrowe soki są poza zasięgiem chorych na refluks, wskazany jest np. sok z marchwi, selera i buraka, np. z dodatkiem jabłka.
Refluks żołądkowo-przełykowy to uciążliwe schorzenie, które niestety ma tendencje do nawracania, dlatego też tak ważne jest przestrzeganie zaleceń dietetycznych oraz prowadzenie zdrowego trybu życia. Osoby borykające się z chorobą refluksową przełyku powinny obserwować reakcje organizmu na jedzone posiłki i na bieżąco eliminować z diety produkty, które nasilają objawy refluksu żołądkowo-przełykowego.
