Monakolina K – co to jest i na co pomaga?

Choroby układu sercowo-naczyniowego są jedną z głównych przyczyn zgonów w Polsce. Spora część tych schorzeń bezpośrednio wynika z miażdżycy naczyń krwionośnych. Do powstawania zmian miażdżycowych dochodzi zaś wskutek zaburzeń lipidowych. Z tego względu nieustannie trwają poszukiwania preparatu, który pomaga utrzymać prawidłowy poziom cholesterolu we krwi. Czy takim środkiem jest monakolina K? 

Spis treści:

• Co to jest monakolina K?
• Działanie monakoliny K
• Dawkowanie i stosowanie monakoliny K
• Przeciwwskazania i skutki uboczne monakoliny K
• Wybór preparatów z monakoliną K

Co to jest monakolina K?

Wiele osób, które chcą zadbać o swoje zdrowie, a przede wszystkim o utrzymanie prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi, zastanawia się, co to jest monakolina K i jak działa. Monakolina K to bioaktywny składnik naturalnego pochodzenia. Jest ona zaliczana do grupy określanej jako naturalne statyny (fitostatyny).

Monakolina K, inaczej nazywana lowastatyną, podobnie jak syntetyczne statyny może obniżać wysoki poziom cholesterolu całkowitego, a także tzw. złego cholesterolu, czyli frakcji LDL. Z tego względu jest ona uznawana za jeden ze skuteczniejszych środków do stosowania u osób zmagających się z łagodną lub umiarkowaną hipercholesterolemią.

Czym grozi zbyt wysokie stężenie cholesterolu? Stan ten jest najczęstszą przyczyną chorób sercowo-naczyniowych. Niestety hipercholesterolemia może dotyczyć nawet 60% dorosłych Polaków. W wyniku długotrwałego utrzymywania się zwiększonego poziomu cholesterolu we krwi może dochodzić do powstawania blaszek miażdżycowych, a w efekcie do rozwoju miażdżycy, a także niedokrwistości, zawału serca lub udaru mózgu.

Pochodzenie monakoliny K

Jak zostało już wcześniej wspomniane, monakolina K to substancja pochodzenia naturalnego. Jej źródłem jest czerwony ryż drożdżowy, czyli sfermentowany za pomocą drożdży Monascus purpureus ryż biały (polerowany). Warto dodać, że monakolina K naturalnie występuje także w boczniakach ostrygowatych.

Związek z czerwonym ryżem drożdżowym

Czerwony ryż drożdżowy (z ang. red yeast rice – RYR) w Polsce nie jest zbyt znany, natomiast w Chinach jest on wykorzystywany od wieków. Znajduje on zastosowanie nie tylko jako produkt żywieniowy, ale i leczniczy. W medycynie chińskiej jest on stosowany jako środek obniżający poziom cholesterolu, poprawiający krążenie krwi, a także wspierający funkcje trawienne.

Mechanizm działania monakoliny K

Jak działa monakolina na cholesterol? Działa ona podobnie do statyn, czyli hamuje aktywność reduktazy hydroksymetyloglutarylo-CoA (HMG-CoA), to jest głównego enzymu wątrobowego, który reguluje wytwarzanie cholesterolu i kontroluje jego stężenie we krwi.

Działanie monakoliny K

Wskutek odwracalnego blokowania aktywności reduktazy HMG-CoA monakolina K przyczynia się do zmniejszenia poziomu cholesterolu całkowitego i frakcji LDL w surowicy krwi. Kiedy zalecane jest stosowanie preparatów zawierających monakolinę K? Obecnie w leczeniu zaburzeń lipidowych i w profilaktyce schorzeń sercowo-naczyniowych o podłożu miażdżycowym najczęściej wykorzystuje się statyny. W niektórych przypadkach lekarze decydują na wprowadzenie alternatywnego rozwiązania, jakim są naturalne statyny.

Wpływ na poziom cholesterolu

Trzeba podkreślić, że różne randomizowane badania kliniczne monakoliny K potwierdziły skuteczność działania tej naturalnej statyny. Ich wyniki wskazywały na to, że u osób z umiarkowaną hipercholesterolemią może ona obniżać stężenie cholesterolu całkowitego i frakcji LDL nawet o 15-25% po 6-tygodniowej suplementacji.

Dodatkowe właściwości zdrowotne

Warto dodać, że monakolina K nie tylko wpływa na obniżenie cholesterolu całkowitego i frakcji LDL, ale i wykazuje inne pozytywne działania. Wyniki niektórych badań wykazały, że przyczynia się do zmniejszenia poziomu triglicerydów o 5-10% i apolipoproteiny B o 10-15%. Ponadto może zwiększać stężenie tzw. dobrego cholesterolu, czyli frakcji HDL. Jednak to nadal nie wszystko, uważa się, że monakolina K może również wpływać na obniżenie poziomu wysokoczułego białka C-reaktywnego (hs-CRP), zmniejszenie sztywności tętnic, jak i na poprawę funkcji śródbłonka naczyniowego. Mówiąc w skrócie, monakolina K może stanowić wsparcie w redukcji ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych o podłożu miażdżycowym.

Porównanie z syntetycznymi statynami

Główną różnicą jest to, że monakolina K jest pozyskiwana naturalnie, natomiast statyny – syntetycznie. Ponadto monakolina K jest dostępna tylko jako suplement diety, natomiast statyny są lekami wydawanymi wyłącznie z przepisu lekarza. Mimo tych różnic monakolina na cholesterol wykazuje podobne działanie do syntetycznych statyn, równocześnie może powodować podobne działania niepożądane. Z tego względu nie należy rozpoczynać suplementacji monakoliną K bez uprzedniej konsultacji z lekarzem!

Dawkowanie i stosowanie monakoliny K

Monakolina K nie jest substancją leczniczą, dostępna jest w postaci suplementów diety, przy czym należy pamiętać, że ich stosowanie jest obwarowane pewnymi obostrzeniami. Oto wytyczne do tego, jak przyjmować suplementy na cholesterol z monakoliną K:

Zalecane dawki monakoliny K

Początkowo na rynku dostępne były preparaty zawierające w jednej dawce 10mg monakoliny K, jednak od 22 czerwca 2022 roku zgodnie z Rozporządzeniem Komisji Europejskiej 2022/860 zostały one wycofane z obrotu. Obecnie do sprzedaży dopuszczone są tylko suplementy z monakoliną K, które zawierają do 3mg tego składnika w jednorazowej dawce. Oznacza to, że zalecane dzienne dawkowanie monakoliny K wynosi mniej niż 3mg!

Czas kuracji

Pozytywne efekty suplementacji w dużym stopniu zależą od indywidualnej reakcji organizmu, jednak zazwyczaj odczuwane są po 6-8 tygodniach. Nie ma wytycznych dotyczących czasu kuracji, ale nie ma też badań dotyczących bezpieczeństwa długotrwałej suplementacji. Jedno jest pewne – podczas stosowania preparatów z monakoliną K należy regularnie wykonywać badania i zgłaszać się na wizyty kontrolne.

Zasady przyjmowania monakoliny K

Osoby stosujące suplement diety monakolina K muszą przestrzegać kilku zasad – przede wszystkim zalecanego sposobu dawkowania monakoliny K! Ponadto nie można jej stosować jednocześnie z syntetycznymi statynami. Łączenie tych substancji może spowodować wystąpienie skutków ubocznych, czyli albo stosuje się suplementy z monakoliną K, albo środki ze statynami. Trzeba też podkreślić, że podczas suplementacji nie należy spożywać alkoholu i soku grejpfrutowego.

Bardzo istotne jest to, aby zapamiętać, że suplementy na cholesterol z monakoliną K stanowią jedynie uzupełnienie dla innych działań prowadzonych w celu utrzymania prawidłowego poziomu cholesterolu. Podstawą jest zdrowa i odpowiednio zbilansowana dieta, zdrowy tryb życia i regularna aktywność fizyczna.

Gdy mamy wysokie stężenie cholesterolu, w pierwszej kolejności należy zadbać o zmniejszenie masy ciała w przypadku nadwagi, należy ograniczyć spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu, jednocześnie trzeba jeść więcej błonnika pokarmowego i steroli roślinnych (sterole znajdziemy m.in. w orzechach włoskich, nasionach roślin strączkowych oraz olejach, np. słonecznikowym i rzepakowym). Całkowicie trzeba zrezygnować z produktów, które zawierają tłuszcze trans (m.in. dania gotowe, słone przekąski, fast foody)! Wraz ze zmianami w diecie musi iść zwiększenie codziennej aktywności fizycznej.

Przeciwwskazania i skutki uboczne monakoliny K

Mimo że badania kliniczne monakoliny K udowodniły jej działanie obniżające stężenie cholesterolu we krwi, to jednak nie jest to składnik dla wszystkich. Należy też podkreślić, że nie ma odpowiednich badań potwierdzających bezpieczeństwo suplementacji u pacjentów kardiologicznych. Ponadto nie ma również wystarczających danych dotyczących długotrwałego stosowania tego składnika, a także stosowania go u osób z chorobami współistniejącymi, stąd też obowiązują liczne przeciwwskazania monakoliny K.

Kiedy nie stosować monakoliny K?

Przeciwwskazaniem do stosowania monakoliny K jest przyjmowanie statyn lub innych leków obniżających poziom cholesterolu we krwi oraz nadwrażliwość na pozostałe składniki danego preparatu. Suplementy z monakoliną K nie mogą być stosowane u dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia oraz u osób starszych powyżej 70. roku życia, a także u kobiet w ciąży i matek karmiących piersią. Nie są one wskazane również dla osób z zaburzeniami pracy wątroby, nerek i mięśni.

Możliwe działania niepożądane

Jak wyglądają działania niepożądane monakoliny K? Do głównych skutków ubocznych stosowania monakoliny K należą: bóle mięśni (u osób, które nie tolerują nawet niskich dawek statyn), dolegliwości mięśniowo-szkieletowe – spadek siły mięśniowej i uszkodzenia mięśni, uszkodzenia nerek, problemy żołądkowo-jelitowe, uszkodzenia wątroby, zapalenia skóry i reakcje alergiczne, zawroty i bóle głowy. Największe ryzyko, że działania niepożądane monakoliny K się pojawią, występuje w sytuacji, gdy stosuje się ją przez dłuższy czas lub w dawkach powyżej 10mg, choć mogą się pojawić nawet podczas stosowania dawek do 3mg.

Z uwagi na ryzyko występowania skutków ubocznych suplementacji monakoliną K należy dodać, że według obowiązujących zaleceń Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego dotyczących prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego preparaty z wyciągiem z czerwonego ryżu nie są aktualnie rekomendowane.

Interakcje z lekami

Ograniczeniem do stosowania monakoliny K są również jej interakcje z niektórymi lekami i suplementami diety. Mowa tu o wymienionych wcześniej statynach, a także fibratach, pochodnych kumaryny, cyklosporynie, inhibitorach proteazy HIV, azolach przeciwgrzybiczych, nefazodonie, antybiotykach makrolidowych (np. erytromycynie) oraz witaminie B3 (niacynie).

Wybór preparatów z monakoliną K

W aptece jest duży wybór suplementów na cholesterol dostępnych bez recepty. Jednakże niezależnie od tego, na który preparat się zdecydujemy, należy skonsultować się z lekarzem. Jest to istotne, gdyż istnieje ryzyko, że mogą wystąpić skutki uboczne monakoliny K!

Na co zwrócić uwagę przy zakupie?

Przede wszystkim osoby, które decydują się na to, aby kupić suplement diety z monakoliną K, muszą zwrócić uwagę na kilka spraw. Oprócz kwestii związanych z jakością i zawartością monakoliny K istotne jest, z czym została połączona. Są wprawdzie suplementy zawierające tylko ekstrakt z czerwonego ryżu, jednak częściej spotyka się preparaty ziołowe, w których monakolina K jest wzbogacona o liczne wyciągi roślinne i witaminy. Najczęściej jest to wyciąg z bergamoty, wyciąg z czosnku, wyciąg z nasion soi oraz witaminy z grupy B.

Standaryzacja preparatów

Ze względu na wprowadzone przez Unię Europejską ograniczenia zawartości monakoliny K w jednorazowej dawce do 3mg, wszystkie dostępne na rynku preparaty muszą zawierać ekstrakt ze sfermentowanego czerwonego ryżu standaryzowany na zawartość monakoliny K nie wyższą niż 3mg.

Jakość suplementów

Regulacje nałożone na producentów suplementów zawierających monakolinę K wymuszają odpowiednie oznakowanie preparatów. Konieczne jest umieszczenie informacji dotyczących tego, jakie są przeciwwskazania monakoliny K, a także środków ostrożności. Na opakowaniu musi znaleźć się m.in. informacja, że nie należy przekraczać 3mg monakoliny K dziennie, że nie można jej stosować w przypadku jednoczesnego stosowania leków zmniejszających stężenie cholesterolu oraz spożywania innych produktów zawierających sfermentowany czerwony ryż.

Działanie monakoliny K potwierdzają przeprowadzone badania, jednakże instytucje zajmujące się monitorowaniem bezpieczeństwa różnego rodzaju preparatów nadal mają pewne wątpliwości co do bezpieczeństwa jej stosowania. Konsekwencją tego było stosunkowo niedawno wprowadzone ograniczenie zawartości monakoliny K z 10mg do 3mg w jednorazowej dawce, to natomiast poskutkowało tym, że zostały zmienione zalecenia odnośnie do oświadczenia zdrowotnego dotyczącego monakoliny K z fermentowanego czerwonego ryżu. Od sierpnia 2024 roku na opakowaniach nie można umieszczać oświadczenia, że monakolina K z fermentowanego czerwonego ryżu pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi.

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.