Niedobór żelaza - który preparat wybrać?

Żelazo jest jednym z ważniejszych pierwiastków, którego odpowiednia podaż zapewnia prawidłowe funkcjonowanie organizmu na wielu poziomach. Najczęściej żelazo kojarzone jest z procesami krwiotwórczymi, nic w tym dziwnego, skoro objawami jego deficytu jest niedokrwistość! Jak uniknąć niedoborów żelaza? Jakie preparaty żelaza wybrać do codziennej suplementacji?

Żelazo – właściwości

Żelazo odpowiada za prawidłowy transport tlenu w organizmie, umożliwiając dotarcie tego życiodajnego pierwiastka do każdej komórki naszego ciała. Żelazo bierze udział w procesie produkcji czerwonych krwinek, wchodzi w skład hemoglobiny i innych białek, a także wielu enzymów. Uczestniczy w licznych procesach metabolicznych, jest niezbędne dla właściwego funkcjonowania mięśni, układu nerwowego i odpornościowego.

Zapotrzebowanie na żelazo

Dzienne zapotrzebowanie na żelazo różni się ze względu na płeć – u mężczyzn wynosi 10mg, zaś u kobiet 20mg. Dodatkowo zapotrzebowanie na ten pierwiastek może okresowo wzrastać – u kobiet w ciąży (nawet do 27mg dziennie), u osób po wypadkach lub zabiegach chirurgicznych, w wyniku których doszło do znacznej utraty krwi, a także u kobiet, u których występują obfite miesiączki.

Niedobór żelaza

Przyczyny deficytu żelaza wynikają głównie z jego niedostatecznej podaży w diecie. Zagrożenie to dotyczy głównie osób na restrykcyjnej diecie odchudzającej, na diecie wegetariańskiej i wegańskiej! Poziom żelaza w organizmie może zostać obniżony w wyniku krwawień, przewlekłych stanów zapalnych oraz zaburzeń związanych z jego wchłanianiem i transportem. Konsekwencją deficytu żelaza jest anemia (niedokrwistość). Do objawów wskazujących na niedobór żelaza zalicza się: arytmię, ogólne zmęczenie, wyczerpanie, zadyszkę, obniżenie odporności, spadek koncentracji i sprawności fizycznej, zajady, bladość skóry, spojówek i śluzówek, łamliwość paznokci i nadmierne wypadanie włosów.

Żelazo w diecie

Żelazo naturalnie występuje zarówno w produktach zwierzęcych, jak i roślinnych. Różnica polega na tym, że „roślinne” żelazo to żelazo niehemowe, natomiast to, które znajduje się w produktach zwierzęcych ma postać hemową – zdecydowanie lepiej przyswajalną! Tym samym za najbardziej wartościowe źródła żelaza uznaje się podroby (wątroba, serca i nerki), mięso i ryby. Wśród warzyw i owoców można także znaleźć produkty o wysokiej zawartości żelaza – zielone warzywa liściaste, natka pietruszki, buraki, soczewica, rabarbar, morele, suszone śliwki. Ponadto żelazo w dużych ilościach „siedzi” w pokrzywie, orzechach, pestkach słonecznika i dyni, produktach zbożowych, naturalnym kakao, occie jabłkowym.

Jak zwiększyć przyswajanie żelaza?

Jest kilka sposobów na zwiększenie biodostępności żelaza. Przede wszystkim należy pamiętać, żeby unikać substancji, które utrudniają jego wchłanianie. Nie należy łączyć kawy i herbaty z posiłkami zawierającymi żelazo i preparatami żelaza, zawarte w nich taniny upośledzają jego przyswajanie. Z tego samego powodu nie należy łączyć żelaza z wapniem i cynkiem. Warto pamiętać, że w przypadku roślinnych źródeł żelaza często dochodzi do paradoksu, np. rabarbar i szpinak oprócz żelaza zawierają szczawiany, które utrudniają jego wchłanianie, analogicznie działają fityniany zawarte w produktach zbożowych! Co zatem zwiększa przyswajanie żelaza? Odpowiedź brzmi – witamina C! Dobrym sposobem jest popijanie preparatów żelaza sokami cytrusowymi lub łączenie posiłków bogatych w żelazo z produktami z naturalną witaminą C. Co do preparatów żelaza, to dla zwiększenia ich skuteczności zaleca się stosować je na czczo około 30 minut przed posiłkiem!

Kiedy rozpocząć suplementację preparatami żelaza?

Apteki oferują szeroką paletę preparatów żelaza dostępnych bez recepty. Tylko, który wybrać? W przypadku żelaza tę decyzję najlepiej podjąć po konsultacji z lekarzem, po wykonaniu badań określających poziom żelaza we krwi. Ma to szczególne znaczenie u osób zagrożonych niedoborem, w stanach zwiększonego zapotrzebowania na żelazo oraz u osób, które zaobserwowały u siebie objawy jego deficytu. W tych przypadkach suplementacja to za mało, niedobory żelaza wymagają bowiem leczenia! Jednak przy okazji profilaktycznego suplementowania żelaza również zaleca się regularnie przeprowadzać badania krwi. Jest to o tyle ważne, gdyż nadmiar tego pierwiastka w organizmie wiąże się z groźnymi powikłaniami, np. wzrasta liczba wolnych rodników, może także dojść do zatrucia organizmu. Konsultacja lekarska przed rozpoczęciem suplementacji wskazana jest również ze względu na ryzyko związane z potencjalnymi interakcjami żelaza z niektórymi lekami i substancjami (np. warfaryna, hormony tarczycy).

Suplementy diety z żelazem

Gdy dieta nie jest w stanie w pełni zaspokoić dziennego zapotrzebowania organizmu na żelazo, suplementacja wydaje się słusznym rozwiązaniem. Dostępne w aptekach suplementy diety zawierają różne związki żelaza np. siarczan żelaza, fumaran żelaza, pirofosforan żelaza lub chelat żelaza (diglicynian), który według ekspertów jest związkiem o najlepszej przyswajalności. Oprócz postaci żelaza ważna jest także jego zawartość, należy jednak zwrócić uwagę na to, że zwykle producenci podają ilość związków żelaza, a nie ilość jego jonów! W preparatach żelaza istotne jest także „otoczenie”, czyli substancje, które dobrze z nim współpracują – witamina C, witamina B6, B12 i kwas foliowy – ich obecność w składzie to niewątpliwy atut! Wśród polecanych przez farmaceutów suplementów diety warto wymienić: Actiferol Fe, Ferovit Bio Special, Olimp Chela-Ferr Bio-Complex, Sideral Forte, Sideral Oro, Szelazo+ SR. Ostateczny wybór preparatu to kwestia bardzo indywidualna związana z tolerancją organizmu, stosowanie preparatów żelaza obciążone jest bowiem ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych (zwykle dolegliwości żołądkowo-jelitowe), których intensywność często zmusza do odstawienia preparatu. Czasem ten problem można rozwiązać, wybierając preparat z niższą dawką żelaza lub jego inną postacią, bądź decydując się na zmianę formy podania (kapsułki, tabletki, saszetki, krople).

Suplementacja preparatami żelaza polecana jest przede wszystkim osobom, które obciążone są ryzykiem wystąpienia niedoboru tego składnika lub ich dieta jest uboga w produkty zawierające żelazo. Do profilaktycznego użytku dostępne bez recepty suplementy diety będą wystarczające, jednak w przypadku niedoborów żelaza i powiązanej z nimi anemii konieczne będzie spersonalizowane leczenie!

Autor: mgr Ewa Krulicka, i-Apteka.pl