Niedoczynność tarczycy - objawy i leczenie

Niedoczynność tarczycy to poważne schorzenie, które dotyka przede wszystkim osób dorosłych, co ciekawe aż 5 razy częściej diagnozuje się je u kobiet! Do niedoczynności gruczołu tarczowego dochodzi wskutek niedoboru produkowanych przez niego hormonów. Objawy niedoczynności tarczycy są bardzo zróżnicowane i obejmują wiele narządów i układów! Jakie są przyczyny niedoczynność tarczycy? Na czym polega leczenie tego schorzenia? Czym grozi nieleczona tarczyca?

Niedoczynność tarczycy – przyczyny

Tarczyca zlokalizowana jest w przednio-dolnej części szyi, zaliczana jest do gruczołów wydzielania wewnętrznego – odpowiada za produkcję trzech hormonów: trójjodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) i kalcytoniny. Głównym zadaniem hormonów tarczycy jest kontrolowanie procesów metabolicznych w tkankach i narządach oraz regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej. Za utrzymanie prawidłowej pracy tarczycy odpowiedzialna jest przysadka mózgowa i wydzielana przez nią tyreotropina (TSH) oraz podwzgórze mózgowe i produkowana przez nie tyreoliberyna (THR). Prawidłowe działanie tarczycy, przysadki i podwzgórza jest ze sobą ściśle powiązane mechanizmem tzw. sprzężenia zwrotnego, które pozwala utrzymać odpowiedni poziom hormonów w organizmie. O niedoczynności tarczycy (hypothyreosis) mówi się w przypadku, gdy gruczoł ten wydziela za mało hormonów. Pięciokrotnie częściej niedoczynność tarczycy występuje u kobiet. Istotne jest również to, że częstotliwość występowania tego schorzenia rośnie wraz z wiekiem, choć zdarza się, że cierpią na nią także dzieci i osoby młode! Podejrzewając niedoczynność tarczycy możesz skorzystać m.in. z domowego testu - VEROVAL Test na niedoczynność tarczycy x 1 sztuka, jednak warto pamiętać, że nie zastąpi on profesjonalnej diagnozy. Niedoczynność tarczycy jest chorobą o zróżnicowanej etiologii. W zależności od przyczyny niedoczynności tarczycy można mówić o pierwotnej, wtórnej lub trzeciorzędowej niedoczynności tarczycy:

• pierwotna niedoczynność tarczycy – jej przyczyna leży bezpośrednio w tarczycy i jej nieprawidłowym funkcjonowaniu, do którego dochodzi w wyniku uszkodzenia związanego z: chorobą Hashimoto (autoimmunologiczne, przewlekłe zapalenie tarczycy); całkowitym bądź częściowym usunięciem tarczycy (np. w leczeniu choroby Gravesa-Basedowa), leczeniem jodem promieniotwórczym (np. w przypadku raka tarczycy), napromieniowaniem okolicy szyi w leczeniu nowotworów (np. w leczeniu raka piersi), zapaleniem tarczycy (m.in. podostre zapalenie tarczycy, ostre zapalenie gruczołu tarczowego, poporodowe zapalenie tarczycy), przyjmowaniem niektórych leków (tzw. polekowa niedoczynność tarczycy) lub z niedoborem jodu.
• wtórna niedoczynność tarczycy – związana jest z zaburzeniami funkcjonowania przysadki mózgowej i zmniejszoną produkcją TSH (przyczyną zaburzeń może być uszkodzenie, choroby zapalne lub nowotwór przysadki mózgowej).
• trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy – jej przyczyną jest niedostateczna ilość tyreoliberyny, co może być skutkiem urazu lub guza podwzgórza bądź sarkoidozy.

Niedoczynność tarczycy – objawy

Objawy niedoczynności tarczycy są niespecyficzne, mogą obejmować różne narządy i układy, co związane jest z tym, że hormony tarczycy uczestniczą w przemianach metabolicznych zachodzących w całym organizmie, a ich niedobór jest równoznaczny ze spowolnieniem tychże przemian! Trudność w prawidłowym diagnozowaniu niedoczynności tarczycy polega nie tylko na tym, że objawy nie są charakterystyczne, ale i na tym, że występują różne warianty przebiegu – utajony (subkliniczny) i pełnoobjawowy (kliniczny):

• subkliniczna niedoczynność tarczycy – zwykle ma łagodny bezobjawowy lub skąpoobjawowy przebieg. U osób dorosłych jedynymi objawami może być obniżenie nastroju lub depresja, a także stan chronicznego zmęczenia. Zwykle objawy te nie są łączone z zaburzeniami pracy tarczycy, a nieleczona niedoczynność tarczycy (utajona) może rozwinąć się do postaci pełnoobjawowej. U małych dzieci postać subkliniczna może objawiać się długotrwałą żółtaczką u noworodków, psychicznym i fizycznym opóźnieniem rozwoju dziecka, u starszych dzieci zaobserwować można zahamowanie wzrostu, zaburzenia dojrzewania płciowego, nadmierną łamliwość i suchość włosów, dokuczliwe bóle głowy, nietolerancję zimna oraz spowolnienie mowy.
• pełnoobjawowa niedoczynność tarczycy – jako objawy niedoczynności tarczycy można wymienić: przyrost masy ciała, częste zaparcia, duszności, spłycenie oddechu, sztywność i bóle mięśni, ból stawów, osłabienie, ospałość, wzmożoną męczliwość, spowolnione tętno, niskie ciśnienie tętnicze, obniżenie libido, impotencję, niepłodność, zaburzenia menstruacyjne, problemy z utrzymaniem ciąży, osłabioną pamięć, trudności z koncentracją, zaburzenia pamięci, rozchwianie emocjonalne, depresję, bóle głowy, uczucie przejmującego zimna (nawet w upalne dni), przesuszoną, chropowatą skórą (głównie na kolanach i łokciach), spadek potliwości, suchość i łamliwość włosów, nadmierną utratę włosów (także w dołach pachowych), przerzedzenie brwi, obrzęk podskórny (powiek, szyi i rąk, zmiana rysów twarzy), podwójny podbródek, ochrypły głos, objawy nieżytu górnych dróg oddechowych. Należy pamiętać, że zwykle nie występuje pełne spektrum objawów, ponadto mogą one mieć różne natężenie, niemniej jednak zaobserwowanie kilku z nich powinno skłonić do wizyty u lekarza oraz do wykonania pełnej diagnostyki, gdyż nieleczona niedoczynność tarczycy grozi poważnymi konsekwencjami.

Niedoczynność tarczycy - leczenie

Kluczowe w prawidłowym rozpoznaniu niedoczynności tarczycy są badania hormonalne – stężenie TSH w surowicy krwi, stężenie FT4 (wolna forma T4) i FT3 (wolna frakcja T3) oraz stężenie immunoglobulin przeciwtarczycowych we krwi – głównie przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG). Oprócz badań laboratoryjnych zalecane jest także USG tarczycy. Leczenie niedoczynności tarczycy polega na podawaniu hormonów tarczycy (lewotyroksyna, czyli syntetyczny analog naturalnej tyroksyny) i regularnym kontrolowaniu poziomu TSH. Co ważne, leczenie niedoczynności tarczycy zwykle trwa już do końca życia! Ponadto u osób z niedoczynnością tarczycy bardzo ważna jest dieta, która powinna obfitować w produkty zawierające jod (zobacz jod w tabletkach) – składnik niezbędny dla prawidłowego przebiegu produkcji hormonów tarczycy. Istotna jest także odpowiednia podaż selenu (uczestniczy w przemianie tyroksyny do T3), żelaza (niedobory żelaza wpływają negatywnie na poziom T3 i TSH), cynku (wspiera prawidłowe funkcjonowanie tarczycy), a także błonnika, białka i wody. Równocześnie zaleca się ograniczenie spożywania kapusty, kalafiora, soi, brukselki, gorczycy i orzeszków ziemnych, gdyż wpływają one na ograniczenie przyswajania jodu.

(więcej na temat Jodu pisaliśmy w artykule: Po co nam Jod? Kilka słów o preparatach Jodu)

Niedoczynność tarczycy: skutki

Trzeba pamiętać, że nieleczona tarczyca może mieć poważne konsekwencje. Prowadzi m.in. do chorób układu krążenia i serca lub śpiączki hipometabolicznej – stanu zagrażającego życiu, w przebiegu którego dochodzi do spadku częstości akcji serca oraz spadku ciśnienia tętniczego krwi, a także obniżenia temperatury organizmu, kwasicy oddechowej, hipoglikemii, obrzęków, zaburzeń elektrolitowych, otępienia, śpiączki, wstrząsu, a w konsekwencji śmierci!

Główne przyczyny niedoczynności tarczycy to niedobory hormonów produkowanych przez gruczoł tarczowy. W wyniku niedoczynności tarczycy dochodzi do spowolnienia procesów metabolicznych zachodzących w organizmie. Nieleczona niedoczynność tarczycy może być przyczyną wielu schorzeń lub stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia, dlatego tak ważne jest, żeby być wyczulonym na potencjalne objawy niedoczynności tarczycy!

Autor: Ewa Krulicka,  i-Apteka.pl