Niewydolność żylna - czym się objawia i jak można ją leczyć?

Wprawdzie ociężałe i zmęczone nogi po całym dniu biegania po mieście to nic nadzwyczajnego, jeśli jednak ból i ciężkość nóg pojawiają się codziennie, należy zacząć lepiej dbać o swoje kończyny. Zanim na nogach pojawi się sieć pajączków, żylaków i owrzodzeń, czyli zanim w pełni rozwinie się niewydolność żylna kończyn dolnych, warto wprowadzić działania zapobiegawcze, np. stosować preparaty z ruszczykiem, kwasem askorbowym i hesperydyną, a także nosić rajstopy i pończochy przeciwżylakowe.

Czym jest niewydolność żylna i dlaczego powstaje?

Niewydolność żylna to stan wywołany zaburzonym przepływem krwi w żyłach, skutkującym ich niedrożnością. Dzieje się tak, gdy zastawki żylne w kończynach dolnych przestają prawidłowo funkcjonować (dochodzi to tzw. refluksu żylnego), co prowadzi do zastoju krwi – wskutek czego żyły ulegają poszerzeniu i skręceniu, przez co powstają żylaki kończyn dolnych. Jakie czynniki decydują o pojawieniu się problemów żylnych? Zdecydowanie genetyka ma w tym wszystkim swój udział, podobnie jak otyłość, wiek i płeć – niestety u kobiet o wiele częściej rozwija się niewydolność żylna kończyn dolnych.

Ryzyko pojawiania się zmian na nogach rośnie w przypadku ciężarnych (im więcej ciąż, tym większe ryzyko choroby żylakowej) i przy stosowaniu różnych terapii hormonalnych (np. doustna antykoncepcja, hormonalna terapia zastępcza). Nie bez przyczyny więc mówi się, że to kobiecy problem: żylaki i uczucie ciężkich nóg! Dodatkowo krążeniu żylnemu i komfortowi nóg nie sprzyja wielogodzinne przebywanie w tej samej pozycji np. praca stojąca lub siedząca oraz brak aktywności ruchowej (wytwarza się wówczas wysokie ciśnienie żylne, które utrzymując się przez dłuższy czas, niszczy zastawki i ściany żył). Nie tylko zastawki żylne, a dokładniej ich niesprawne funkcjonowanie są przyczyną niewydolności żył. Do rozwoju tego schorzenia może również doprowadzić przebyta zakrzepica żył głębokich lub zespół pozakrzepowy, żylne zespoły uciskowe i niewydolność żylna miednicy, czyli schorzenia przebiegające ze zwężeniem żył.

Objawy niewydolności żylnej

Początkowo niewydolność żylna nie daje bardzo uciążliwych objawów. Faktem jest, że obrzęki, uczucie zmęczenia, ciężkości i ból nóg są nieprzyjemne, jednak zwykle po krótkim odpoczynku szybko mijają. Z czasem dolegliwości znacznie się nasilają, dochodzą do tego bardzo bolesne kurcze łydek (głównie w nocy), tzw. zespół niespokojnych nóg, świąd i pieczenie skóry, a także zmiany widoczne na skórze w postaci pajączków naczyniowych (teleangiektazje) i poszerzonych żył podskórnych. Zaawansowana niewydolność żylna kończyn dolnych objawia się skręconymi wypukłymi żyłami (tzw. żylaki), trwałymi obrzękami, przebarwieniami w kolorze rdzawobrązowym zlokalizowanymi głównie w okolicy kostek.

Przewlekła niewydolność żylna

Szacuje się, że przewlekła niewydolność żylna to problem aż 40-60% kobiet i 15-30% mężczyzn. Ze względu na fakt, że wiele osób bagatelizuje początkowe objawy i nie dba odpowiednio o zdrowie swoich nóg, choroba rozwija się przez lata, a żylaki się rozrastają. Nieleczona przewlekła niewydolność żylna stopniowo prowadzi do stwardnienia skórno-tłuszczowego, a finalnie do trudno gojących się owrzodzeń goleni. Ponadto chory cierpi na przewlekłe zapalenie żył.

Zanim niewydolność żylna kończyn dolnych się rozwinie, osoby z grupy ryzyka powinny rozpocząć działania zapobiegawcze. W pierwszej kolejności eksperci zalecają zmianę stylu życia – zrzucenie nadprogramowych kilogramów, zerwanie z nałogiem nikotynowym oraz wprowadzenie codziennej porcji ruchu (np. nordic walking, jazda na rowerze, marszobiegi, spacery, pływanie). Aktywność fizyczna jest kluczowa, gdyż wspiera prawidłowe krążenie żylne kończyn dolnych – szczególnie ważne jest wzmacnianie mięśni łydki, które są w dużej mierze odpowiedzialne za działanie tzw. pompy mięśniowej napędzającej przepływ krwi od stóp do góry.

Osoby, które wykonują pracę siedzącą lub stojącą, powinny robić krótkie przerwy na lekkie ćwiczenia, które pozwolą rozruszać kończyny dolne (najlepiej po prostu co jakiś czas wstać od biurka, zrobić kilka kroków, stanąć na palcach i wykonać kilka obrotów stopą). Możliwie jak najczęściej należy odpoczywać z nogami uniesionymi nieco powyżej serca. Świetnie wpływa to na nogi – ułatwia odpływ żylny i zmniejsza obrzęk. Warto także zrezygnować z sauny, gorących kąpieli, zakładania nogi na nogę i noszenia obcisłych ubrań.

Dodatkowo osoby, które odczuwają już pierwsze objawy, powinny stosować specjalne preparaty wspierające krążenie żylne, uszczelniające ściany naczyń krwionośnych oraz zmniejszające stan zapalny. Najlepsze leki na żylaki to te zawierające diosminę, hesperydynę, wyciąg z ruszczyka, rutynę, witaminę C. W leczeniu zachowawczym doskonale sprawdzi się m.in. lek Cyclo 3 Fort (zawiera hesperydynę, wyciąg z ruszczyka i kwas askorbowy). Warto również kupić rajstopy, pończochy lub podkolanówki przeciwżylakowe, które dzięki stopniowanemu uciskowi pomagają zahamować postęp choroby oraz łagodzą dolegliwości związane z niewydolnością żylną. Wybór odpowiedniej mocy ucisku należy skonsultować ze specjalistą.

Szczególnej uwagi wymagają żylaki w ciąży, gdyż stan błogosławiony nie ułatwia leczenia objawów niewydolności żylnej. Żylaki w ciąży - co może zrobić przyszła mama dla swoich żył? W ciąży większość preparatów wspierających żyły i krążenie żylne jest przeciwwskazana, zostaje jednak bardzo skuteczna kompresjoterapia (dostępne są rajstopy uciskowe z poszerzonym pasem). Ważne jest również ogólne dbanie o ciało, czyli niedopuszczenie do nadmiernego przybrania na wadze oraz regularna aktywność fizyczna – oczywiście odpowiednia dla kobiet w ciąży. Pomocny będzie także codzienny odpoczynek z lekko uniesionymi nogami (wystarczy nogi położyć na poduszce)!

Niewydolność żylna – stopnie

Do różnicowej klasyfikacji i określania stopnia zaawansowania niewydolności żylnej kończyn dolnych stosuje się skalę CEAP. Od momentu jej wprowadzenia w latach 90. stanowi znaczne ułatwienie w diagnozowaniu oraz porównywaniu różnych przypadków zaburzeń żylnych. Nazwę CEAP tworzą angielskie wyrazy oznaczające objawy kliniczne (C – Clinical), etiologię zaburzeń (E – Etiologic), lokalizację zmian żylnych (A – Anatomic), patofizjologię (P – Pathophysiologic).

Klasyfikacja objawów klinicznych pozwala określić stopień zaawansowania schorzenia, stosuje się tu sześciostopniową skalę (im wyższa, tym bardziej nasilone objawy): C1 – pajączki oraz żylaki siatkowate; C2 – żylaki; C3 – obrzęk; C4 – zmiany skórne; C5 – wygojone owrzodzenie; C6 – czynne owrzodzenie. Jeśli chodzi o etiologię, to w przypadku zaburzeń układu żylnego wyróżnia się trzy czynniki etiologiczne – wrodzone, pierwotne, wtórne (nabyte). W klasyfikacji anatomicznej uwzględniane są żyły powierzchniowe, żyły głębokie oraz żyły przeszywające. Wskazując przyczyny patofizjologiczne zmian, określa się obecność refluksu żylnego, niedrożności żył bądź równoczesne istnienie obu objawów.

Do jakiego lekarza udać się w przypadku niewydolności żylnej?

Lekarzem, który zajmuje się problemami żylnymi, jest flebolog. I to właśnie do specjalisty z zakresu flebologii należy udać się, gdy pojawią się objawy niewydolności żylnej takie jak np. ból i ciężkość nóg oraz żylaki. Jeśli jednak niewydolność żylna jest już zaawansowana, konieczny będzie dobry chirurg naczyniowy! Zanim jednak rozpocznie się leczenie niewydolności żylnej, niezbędne jest zdiagnozowanie choroby i znalezienie jej przyczyn. Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu lekarskiego, badań fizykalnych oraz badań dopplerowskich układu żylnego!

Jak wygląda leczenie niewydolności żylnej? Rodzaj terapii (farmakologiczna, uciskowa, zabiegowa) zależy od stopnia zaawansowania schorzenia i nasilenia występujących objawów. Należy jednak podkreślić, że leki na żylaki (np. Cyclo 3 Fort) stosowane samodzielnie nie przyniosą oczekiwanych efektów, należy je traktować jako leczenie zachowawcze oraz jako wsparcie dla innych terapii i środek łagodzący niektóre objawy. Wysoką skuteczność w leczeniu żylaków ma m.in. zabieg skleroterapii i wewnątrznaczyniowe zamknięcie naczynia żylnego laserem EVLT. Zaawansowana niewydolność żylna kończyn dolnych wymaga leczenia operacyjnego.

Niewydolność żylna to schorzenie częściej występujące u kobiet. Dlatego też każda kobieta powinna w szczególny sposób dbać o swoje nogi. Oprócz utrzymywania prawidłowej masy ciała, ważna jest regularna aktywność fizyczna oraz stosowanie preparatów wspomagających prawidłowe funkcjonowanie żył (zarówno doustnych, jak i miejscowych w postaci żeli i maści). W przypadku nasilenia objawów warto jak najszybciej skonsultować się z flebologiem. Leczenie niewydolności żylnej wymaga dobrej diagnostyki, która opiera się przede wszystkim na badaniach dopplerowskich żył.

Autor: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl