Opryszczka - przyczyny, występowanie, leczenie

Na całym świecie miliardy osób są nosicielami wirusa opryszczki (Herpes simplex), szacuje się, że może to być nawet 80-90% ludności! Najbardziej rozpowszechniony jest typ wirusa HSV-1 – wirus opryszczki wargowej, a także typ wirusa HSV-2, czyli wirus opryszczki genitalnej (HSV-2). Jak poważnym zagrożeniem dla zdrowia człowieka jest wirus opryszczki? Jak wygląda leczenie opryszczki? Czy dostępne w aptekach leki i plastry na opryszczkę są skuteczne?

Czym jest opryszczka i dlaczego powstaje?

Opryszczka to choroba wirusowa, którą wywołuje Herpes simplex virus, a dokładniej wirus HSV-1 i HSV-2. Wirus HSV-1 jest odpowiedzialny za pojawiające się w obrębie czerwieni wargowej, na skórze okolicy ust i na błonach śluzowych jamy ustnej (czasem także w okolicy nosa) wykwity potocznie określane jako zimno, febra lub skwarka. Zakażenie wirusem HSV-2, czyli opryszczka narządów płciowych objawia się zmianami na narządach płciowych i okolicach krocza.

W jaki sposób można zarazić się wirusem opryszczki? Zarówno typ HSV-1, jak i HSV-2 przenosi się przez bezpośredni kontakt z zakażonym (warto wiedzieć, że człowiek jest jedynym rezerwuarem wirusa HSV)! Można się nim zarazić przez ślinę lub inne wydzieliny, wirus może przedostać się do organizmu w momencie kontaktu błon śluzowych lub uszkodzonej skóry z błonami śluzowymi, uszkodzoną skórą lub zmianami opryszczkowymi chorego. Zakazić się można także pośrednio np. przez picie z jednej szklanki lub używanie tej samej szminki. O zakażenie HSV-1 nie jest trudno, dlatego też większość z nas „złapała” wirusa już w dzieciństwie. Na zakażenie wirusem opryszczki genitalnej (HSV-2) narażone są natomiast osoby, które rozpoczęły współżycie seksualne. Największe ryzyko transmisji wirusa występuje w momencie, gdy zakażenie jest aktywne, jednak nosiciele bezobjawowi także mogą zarażać (na szczęście zdarza się to rzadziej).

Jeśli chodzi o opryszczkę, szczególnie uważne powinny być kobiety w ciąży (w okresie ciąży niebezpieczne są zwłaszcza zakażenia pierwotne). Ciężarna może bowiem przekazać wirusa dziecku, w wyniku czego u płodu może dojść do rozwoju licznych schorzeń i wad rozwojowych. Co więcej, istnieje duże ryzyko obumarcia wewnątrzmacicznego płodu, poronienia i przedwczesnego porodu. Do transmisji Herpes simplex może dojść również w okresie porodowym i okołoporodowym.

Wirus opryszczki po dostaniu się do organizmu w szybkim tempie zaczyna się namnażać, a także wraz z krwią rozprzestrzeniać po całym organizmie. Po wywołaniu pierwotnego zakażenia zagnieżdża się w okolicach zwojów nerwowych i tam „spokojnie” czeka na odpowiedni moment, aby ponownie się ujawnić. Kiedy dochodzi do „reaktywowania” wirusa i pojawienia się jego objawów (tzw. zakażenie wtórne)? Najczęściej dochodzi do tego w stanach osłabienia odporności, w przebiegu chorób zakaźnych i infekcji bakteryjnych, a także w okresach przemęczenia i silnego stresu, w przypadku nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne, wychłodzenia organizmu, a ponadto u kobiet podczas miesiączki.

Jak objawia się opryszczka?

Przebieg zakażenia może się różnić w zależności od tego, czy jest to infekcja pierwotna, czy też wtórna. Zwykle zakażenie pierwotne trwa dłużej i daje cięższe objawy niż w przypadku nawracających infekcji, może także przybrać postać np. ostrego opryszczkowego zapalenia jamy ustnej i dziąseł (głównie u dzieci), zanokcicy opryszczkowej lub opryszczkowego zapalenia mózgu. Trzeba jednak podkreślić, że pierwotne zakażenie może przebiegać bezobjawowo. Zakażenia nawrotowe zwykle trwają około 1-2 tygodnie. Na szczęście opryszczka wargowa lub genitalna nie zawsze powraca, szacuje się, że ten problem dotyczy około 20-40% wszystkich nosicieli.

Opryszczka na ustach

Rozpoznanie objawów opryszczki raczej nie stanowi większego problemu. Zwykle opryszczka wargowa przebiega według charakterystycznego schematu. Zanim jakiekolwiek zmiany skórne staną się widoczne, pojawia się specyficzne uczucie mrowienia i swędzenia, czasem pieczenia w okolicy ust (tzw. objawy zwiastunowe). Następnie może dojść do lekkiego zaczerwienienia w miejscu, gdzie wkrótce pojawi się zmiana, na tym etapie mrowienie i świąd mocno się nasilają, dodatkowo towarzyszy im ból w okolicy warg. „Wyskakujące” na ustach grudki szybko zmieniają się w pęcherze, które wypełnione są płynem surowiczym. Około tygodnia po pojawieniu się pierwszych objawów pęcherzyki zaczynają pękać, zaś zgromadzony w nich płyn zaczyna się wylewać. Jest to okres, gdy opryszczka na ustach jest najbardziej zaraźliwa. Z czasem w miejscu pęcherzyków tworzą się nadżerki, które zmieniają się w strupy. Zwykle po kilku dniach strupy odpadają.

Opryszczka narządów płciowych

W przypadku HSV-2 pęcherze występują zarówno na błonie śluzowej, jak i na skórze okolic narządów płciowych – zakażenie pierwotne rozwija się zwykle około 3-7 dni po zakażeniu się wirusem. Ma często ciężki charakter, oprócz zmian skórnych (u mężczyzn głównie na prąciu, rzadko na mosznie i wewnętrznej stronie ud, u kobiet na wargach sromowych, w pochwie, na kroczu) pojawiają się objawy ogólne – bóle głowy, gorączka, dreszcze, bóle mięśniowe. Czasem dochodzi do bolesnego powiększenia węzłów chłonnych pachwinowych. Odczuwany jest ból przy oddawaniu moczu, pojawia się wydzielina z cewki moczowej. Przy infekcjach nawrotowych opryszczka narządów płciowych ma charakter miejscowy bez ogólnoustrojowych objawów. W obrębie narządów płciowych pojawiają się pęcherzyki, a każdy „atak” poprzedzają objawy zwiastunowe.

Opryszczka oka

Nie tylko usta i genitalia to miejsca, gdzie występuje opryszczka. Ze względu na duże ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa HSV-1 z okolic ust w inne obszary należy zachowywać szczególną ostrożność w okresie, gdy opryszczka wargowa wchodzi w fazę pękania pęcherzyków. Opryszczka narządów wzroku to poważna dolegliwość, która może doprowadzić do upośledzenia, a nawet do utraty wzroku! Pojawiająca się na rogówce lub spojówce opryszczka ma postać owrzodzeń, zaś na powiekach – pęcherzyków. Opryszczka na oku objawia się także dyskomfortem okolicy oka, łzawieniem, swędzeniem, bólem, uczuciem ciała obcego w oku, pogorszeniem widzenia. Osoby, które zauważą tego typu zmiany, powinny jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Diagnostyka i leczenie opryszczki

Objawy kliniczne opryszczki zwykle wystarczają, aby właściwie zdiagnozować zakażenie. W przypadku wątpliwości lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań np. testu PCR na wykrywanie DNA wirusa. Jak wygląda leczenie opryszczki? Nosicielem wirusa Herpes simplex pozostaje się do końca życia, nie da się usunąć go z organizmu, dlatego wszystkie kuracje polegają jedynie na hamowaniu replikacji wirusa i na łagodzeniu objawów. Opryszczka na ustach zwykle nie jest powodem do wizyty u lekarza, większość osób z powodzeniem radzi sobie z pomocą dostępnych w aptekach środków.

Główną bronią w walce z objawami opryszczki jest acyklowir w postaci doustnej i zewnętrznej. Stosowany miejscowo acyklowir skutecznie hamuje namnażanie wirusa, dodatkowo przyczynia się do zmniejszenia bólu i wspomaga gojenie ran. Jeśli chodzi o doustne leczenie opryszczki, zwykle lekarz zaleca przyjmować 5 razy dziennie 200mg acyklowiru przez okres 5 dni (np. Hascovir Control, Heviran Comfort Max, InVirum). Innymi substancjami czynnymi wskazanymi przy opryszczce są: denotywir, walacyklowir, dokozanol, tromantadyna. Duży wybór leków i preparatów na opryszczkę znaleźć można w naszej aptece w kategorii https://www.i-apteka.pl/pol_m_Skora_Opryszczka-Zajady-553.html.

Niezależnie od wybranego preparatu leczenie opryszczki należy rozpocząć jak najszybciej! Jak tylko pojawią się objawy zwiastunowe – mrowienie, swędzenie i pieczenie – trzeba posmarować to miejsce lekiem (np. Zovirax Duo, Erazaban, Hascovir Lipożel, Herpex). Alternatywą dla kremów i maści są plastry na opryszczkę (np. Compeed, Heviran Comfort). Ich największą zaletą jest to, że tworzą fizyczną barierę na zmianach, co wspomaga ich gojenie i równocześnie chroni przed rozprzestrzenianiem się opryszczki. Należy jednak pamiętać, że plastry na opryszczkę nie zawierają substancji o działaniu przeciwwirusowym.

Jakich zasad należy przestrzegać, gdy opryszczka na ustach jest w rozkwicie? Przede wszystkim pęcherzyków nie należy dotykać, zdrapywać i wyciskać! Grozi to rozprzestrzenieniem się zmian nie tylko w obrębie ust, ale i przeniesieniem wirusa do oka! Podstawą jest również dokładne mycie rąk po każdym dotknięciu wykwitów. Leki zamiast palcem zaleca się aplikować jednorazowym patyczkiem higienicznym. Jak uniknąć zakażenia wirusem HSV-1 i HSV-2? Oczywistym jest, że aktywna opryszczka wargowa i opryszczka narządów płciowych wymaga wstrzymania się od bliższych kontaktów. Zakazane są wszelkie pocałunki, aktywność seksualna, korzystanie z tych samych ręczników i sztućców, picie z jednej szklanki!

U osób, u których opryszczka wargowa lub opryszczka narządów płciowych nawraca regularnie lub zakażenia mają ciężki przebieg, zalecana jest konsultacja z lekarzem. Konieczne może być wówczas leczenie supresyjne. Polega ono na doustnym stosowaniu acyklowiru – zwykle w dawce 400mg dwa razy na dobę (np. Heviran Comfort Max, Hascovir Control Max). Leczenie supresyjne należy prowadzić przez 4-6 miesięcy.

Gdy wirus opryszczki dostanie się do organizmu, zostaje tam na zawsze. Nie oznacza to jednak ciągłej walki z objawami zakażenia „wyskakującymi” na ustach lub genitaliach. Wielu nosicieli wirusa HSV-1 lub HSV-2 nigdy nie zdradza objawów. Jeśli jednak opryszczka wargowa lub opryszczka narządów płciowych regularnie nawraca, należy zgłosić się po poradę do lekarza.

Autor: Ewa Krulicka