Pielęgnacja rany pooperacyjnej w domu. Poradnik dla pacjentów i ich opiekunów

Praktycznie każda interwencja chirurgiczna wiąże się z powstawaniem rany. Niezwykle istotna jest odpowiednia pielęgnacja rany pooperacyjnej w domu, która ma na celu zapobieganie ewentualnym infekcjom i powikłaniom oraz szybszy powrót do zdrowia pacjenta. Jak powinna wyglądać pielęgnacja rany po operacji? Odpowiedź znajdziesz w poniższym artykule.

Rany pooperacyjne to rodzaj ran, które powstają w wyniku przerwania anatomicznej ciągłości tkanek podczas zabiegu chirurgicznego. Niezależnie od rodzaju ran niezbędna jest odpowiednia pielęgnacja rany pooperacyjnej, która zabezpieczy ją przed urazami, ewentualnymi powikłaniami w postaci zakażenia, przyspieszając tym samym proces gojenia. Kluczowym elementem jest edukacja pacjenta i jego opiekunów, która pozwoli na zastosowanie najlepszych technik pielęgnacyjnych.

Rodzaje ran

By zrozumieć proces gojenia się ran pooperacyjnych, należy zapoznać się z rodzajami ran. Można podzielić je na:

• rany czyste, czyli rany operacyjne w obrębie odkażonej skóry. Są to rany zamknięte bez kontaktu z przestrzeniami, w których kolonizują się bakterie.
  
  
• rany czyste skażone to rany powstałe w wyniku operacji nieplanowanych, podczas których doszło do otwarcia jamy ciała, np. układu pokarmowego, płciowego bądź dróg oddechowych. W ranach tego typu może pojawiać się wysięk i konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii.
  
  
• rany skażone to rany, którym towarzyszy duże skażenie drobnoustrojami połączone z zaczerwienieniem, podwyższoną temperaturą i bolesnością. Niejednokrotnie może pojawiać się żółty nalot i niezbędne jest chirurgiczne oczyszczenie i szycie rany. Konieczne jest również zastosowanie antybiotykoterapii.
  
  
• rany zakażone (brudne), które charakteryzuje duży wysięk treści ropnej. W przypadku tych ran niezbędne jest odprowadzenie części płynnej na zewnątrz i zastosowanie odpowiednich antybiotyków.

Pielęgnacja rany pooperacyjnej

Gojenie rany powstałej na skutek szycia chirurgicznego przebiega przez rychłozrost, czyli sklejenie się ze sobą brzegów rany. Bardzo duży wpływ na prawidłowe gojenie się rany ma odpowiednia pielęgnacja.

1. Systematyczna, codzienna higiena ciała

Staranna higiena ciała ma na celu zapobieganie infekcjom miejsca poddanego zabiegowi chirurgicznemu. Przez pierwsze 8 tygodni zaleca się zastąpienie kąpieli w wannie codziennym prysznicem. Dodatkowo okolice rany powinno przemywać się mydłem bezzapachowym o właściwościach hipoalergicznych.

2. Odpowiednio dobrane opatrunki

Plastry na rany pooperacyjne stosuje się zaraz po zabiegu w celu zatrzymania krwawienia i zabezpieczenia miejsca zranienia przed działaniem czynników zewnętrznych m.in.: podrażnieniami mechanicznymi oraz zakażeniami wtórnymi. Zgodnie ze standardem zaleceń lekarskich, zmiany opatrunku po szyciu chirurgicznym powinny następować co 2-3 dni. W przypadku zakażonych ran po operacji bądź tych z dużym wysiękiem stosuje się plastry wysokochłonne. W sytuacji zaś, gdy ranę należy zabezpieczyć przed zamoczeniem, stosuje się opatrunek wodoodporny.

3. Regularna dezynfekcja oraz przemywanie rany dedykowanymi preparatami

Ranę po operacji powinno oczyszczać się przy pomocy jednorazowych jałowych gazików nasączonych solą fizjologiczną, poczynając od dna rany, idąc w kierunku jej brzegów. Duży nacisk stawia się również na stosowanie środków antyseptycznych, charakteryzujących się właściwościami bakteriobójczymi i hamującymi namnażanie się i zmniejszanie liczby drobnoustrojów. Rodzaj użytego antyseptyka powinien być dostosowany do charakteru i wielkości rany oraz etapu procesu leczenia.

4. Masaż blizny (mobilizacja blizny)

Masaż (mobilizację) blizny można rozpocząć niedługo po zdjęciu szwów. W celu lepszego nawilżenia rany i szybszego wygładzenia i rozjaśnienia blizny warto skorzystać z silikonowych maści dedykowanych ranom pooperacyjnym.

5. Odpowiednio dobrany strój

Najlepszym wyborem są luźne ubrania dające swobodę ruchu, wykonane z oddychających i naturalnych tkanin. Wszystko po to, by nie uciskać i nie obcierać rany, ułatwiając jej tym samym proces gojenia.

6. Dobór właściwej aktywności fizycznej

Zarówno zbyt szybki powrót do ćwiczeń, jak również całkowity brak aktywności fizycznej nie służy gojeniu się ran pooperacyjnych. W pierwszych tygodniach po zabiegu chirurgicznym pacjenci powinni unikać wysiłku fizycznego oraz dźwigania dużych ciężarów. Zbytnie nadwyrężanie organizmu może grozić rozejściem się rany, w konsekwencji prowadząc do powstawania poważnych powikłań. Niekorzystne jest również ciągłe pozostawanie w pozycji leżącej. U pacjentów, u których stan zdrowia pozwala, zaleca się lekką aktywność ruchową, np. w postaci spacerów.

7. Przestrzeganie odpowiedniej diety

Jednym z ważnych elementów pielęgnacji rany pooperacyjnej jest odpowiednie odżywienie i nawodnienie organizmu. Właściwie skomponowana dieta odgrywa bardzo ważną rolę w utrzymaniu integralności skóry. Pacjent z raną po zabiegach chirurgicznych powinien przestrzegać zasad diety lekkostrawnej. Dodatkowo wzrasta zapotrzebowanie jego organizmu na energię i białko.

Niezwykle ważnym elementem wpływającym na powodzenie procesu gojenia się ran jest również prawidłowe nawodnienie. Dobowy bilans płynów, najlepiej w postaci wody, powinien wynosić około 1,5-2 litrów.

W sytuacji, gdy stan zdrowia pacjenta nie pozwala na pokrycie zwiększonego zapotrzebowania na energię, białko oraz pozostałe składniki odżywcze przy zastosowaniu tradycyjnej diety, warto rozważyć, po konsultacji z lekarzem i pod jego ścisłym nadzorem, uzupełnienie jadłospisu w żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Przykładem preparatu z tej kategorii żywności jest Nutridrink Skin Repair. Jest on przeznaczony do postępowania dietetycznego w przypadku odleżyn i innych trudno gojących ran. Forma płynna preparatu ułatwia jego spożycie. Dodatkowo charakteryzuje się zwiększoną ilością energii i białka, a także zawiera argininę, cynk oraz antyoksydanty, czyli składniki wspierające proces gojenia ran.

Powikłania ran pooperacyjnych

Celem nadrzędnym każdego pacjenta i jego bliskich jest to, by rana po przebytym zabiegu chirurgicznym goiła się szybko, bez żadnych powikłań. Czas gojenia się rany jest jednak kwestią indywidualną, zależną od wielu czynników, między innymi od wielkości rany, sposobu jej pielęgnacji oraz ogólnej kondycji zdrowotnej pacjenta. Przezroczysta, wodnista wydzielina świadczy najczęściej o postępującym procesie gojenia się rany. Wysięk ropny, krwisty oraz towarzyszący mu silny ból, obrzęk bądź wysoka temperatura należą do czynników, które mogą wskazywać na toczący się stan zapalny w organizmie. W takiej sytuacji należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem w celu podjęcia najlepszych działań, zmniejszających ryzyko rozwoju zakażeń.

Wśród innych powikłań ran pooperacyjnych wymienić można również zrosty, czyli niewłaściwe połączenia między tkankami. Szczególnie narażeni na ich powstawanie są pacjenci po zabiegach ginekologicznych oraz tych przebiegających w obrębie miednicy i jamy brzusznej, gdy doszło do zapalenia otrzewnej.

Bibliografia:

Kerr A. i wsp.: „NHS generic project: response from the wound care community”, Br J Nurs. 2015; 24 (22): 1150–5.

Łęgosz P. i wsp.: „Rany pooperacyjne – problem lekarza i pacjenta”, Praktyczna Ortopedia i Traumatologia”, 2019.

Son D., Harijan A.: „Overview of surgical scar prevention and management”, J Korean Med Sci,  2014; 29 (6): 751–7.