Pierwsza pomoc: opatrywanie ran

Opatrywanie i odkażanie ran oraz tamowanie krwotoków to umiejętności, które powinien posiadać każdy! Wszystkie, również te małe skaleczenia powinny być zdezynfekowane i opatrzone! Dlaczego? Nawet do małej ranki może wdać się zakażenie, będące przyczyną, często poważnych, komplikacji! Po co ryzykować? Lepiej dowiedzieć się, jak prawidłowo opatrzyć ranę! Woda z mydłem, antyseptyk i jałowa gaza to wszystko, czego potrzebujesz, aby spełnić swój obowiązek i pomóc bliźniemu lub sobie samemu! 

Rany i ranki - czym tak naprawdę są?

Rana to nic innego jak przerwanie ciągłości skóry bądź jej uszkodzenie. Ze względu na sposób zadania rany dzieli się je na rany kłute, cięte, szarpane, kąsane, tłuczone i postrzałowe. Różnią się one od siebie wielkością, głębokością, obecnością urazów towarzyszących np. uszkodzeń naczyń krwionośnych, mięśni, nerwów, ścięgien, kości, stawów oraz organów wewnętrznych. Dodatkowo różne rodzaje ran goją się w różnym czasie, np. rany szarpane mają zdecydowanie dłuższy czas gojenia niż rany cięte, a lekkie ranki lub otarcia (powierzchowne uszkodzenia naskórka) goją się bardzo szybko, maksymalnie do 7 dni! Generalnie jednak pierwsza pomoc niezależnie od rodzaju rany wygląda podobnie. Przy otarciach i małych skaleczeniach obejdzie się bez profesjonalnej pomocy medycznej, jednak poważne rany, silne krwotoki, rany z podejrzeniami urazów wewnętrznych zawsze powinny być opatrywane przez lekarza! 

Opatrywanie ran: pierwsza pomoc 

Przede wszystkim przed przystąpieniem do jakichkolwiek czynności wokół zranionej skóry trzeba dokładnie umyć dłonie, a w przypadku opatrywania kogoś innego, dodatkowo założyć rękawiczki ochronne! Istotne dla prawidłowego i bezpiecznego opatrywania rany są warunki, w jakich przyszło Ci pracować oraz dostępne środki! Brak dobrze zaopatrzonej apteczki nie jest przeszkodą – czysta chusteczka higieniczna i woda w razie takiej konieczności mogą zastąpić jałową gazę i środek odkażający! 

Pierwsza pomoc: otarcia i drobne skaleczenia 

• oczyszczenie rany – to powinien być Twój priorytet! W pierwszej kolejności obmyj ranę i jej okolice. Najlepszym sposobem jest umycie tych miejsc wodą z mydłem lub po prostu pod bieżącą wodą. W ten sposób usuniesz brud i krew, nie podrażniając odsłoniętych tkanek! Ranę trzeba myć bardzo delikatnie, zachowując ostrożność, aby nie przenosić zanieczyszczeń do środka rany.
• oczyszczoną ranę możesz zdezynfekować. Ale nie używaj do tego ani spirytusu salicylowego, ani wody utlenionej! Obecnie odchodzi się od tych preparatów między innymi dlatego, że spirytus działa drażniąco i nie powinien być stosowany na otwarte rany, a właściwości bakteriobójcze wody utlenionej zostały naukowo zakwestionowane (wodę utlenioną można jednak stosować do wstępnego oczyszczania rany). Miejsce tych wysłużonych produktów zajmują obecnie preparaty na bazie oktenidyny. Te nowoczesne antyseptyki są wielozadaniowe – działają antybakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybicznie, zabezpieczają przed rozwojem zakażenia, dodatkowo wspomagają proces gojenia. Jednym z najczęściej polecanych przez farmaceutów środków tego typu jest Octenisept.
• na oczyszczoną i zdezynfekowaną ranę pora założyć jałowy opatrunek! Musi on spełniać dwa warunki – chronić przed zewnętrznymi zanieczyszczeniami oraz przepuszczać powietrze. Opatrunku nie zmieniaj zbyt często: z reguły co 2-dni lub w sytuacjach, gdy zostanie zabrudzony lub zamoczony! Przy zdejmowaniu opatrunku należy zachować ostrożność, ściągaj go delikatnie, aby nie naruszyć tworzącego się strupa. Jeśli opatrunek przywarł do rany, można go przed zdjęciem lekko namoczyć. 

Pierwsza pomoc: rozcięcia skóry

Samodzielnie można opatrywać również niezbyt głębokie rany cięte, które nie wymagają szycia. Postępowanie w ich przypadku jest niemal identyczne jak w przypadku otarć. Jedyną różnicą jest konieczność wyciągnięcia z rany ewentualnych drobinek np. szkła. Jeśli nie są mocno osadzone, można zrobić to przy pomocy zdezynfekowanej pęsety. Większe fragmenty, które mogły poczynić poważniejsze szkody w tkance, powinien wyciągać medyk. Na przygotowanej do zabandażowania ranie ciętej można założyć opatrunek, najlepiej w postaci specjalnych plastrów typu strip, które umożliwiają maksymalne zbliżenie do siebie brzegów rany. W ten sposób minimalizowany jest czas gojenia oraz ryzyko powstania dużej blizny. O wysokiej skuteczności stripów świadczy fakt, że coraz częściej zastępują one szwy! 

Pierwsza pomoc: tamowanie krwotoku

Większość ran krwawi, z reguły jednak jest to chwilowe, wystarczy maksymalnie dwuminutowy ucisk oczyszczonej wcześniej rany, aby zupełnie zatamować krwawienie. Gdy jednak zranieniu towarzyszy silny krwotok, musisz swoje postępowanie nieco zmodyfikować, mocując opatrunek uciskowy. Po oczyszczeniu rany załóż jałową gazę, dociśnij rolką bandaża, która będzie stanowiła dodatkowe zabezpieczenie, a następnie dokładnie owiń opaską podtrzymującą. Jeśli krwotok jest na tyle silny, że krew szybko przesiąka przez gazę, to znak, że konieczne jest jak najszybsze zawiezienie poszkodowanego do szpitala lub wezwanie karetki. Ważne, aby na czas oczekiwania nie zmieniać opatrunku, a jedynie dołożyć kolejną warstwę. Jeśli krwawi kończyna, można unieść ją do góry, powyżej poziomu serca! 

Kiedy Twoje umiejętności opatrywania ran mogą być niewystarczające?

Są rany, które przerastają Twoje umiejętności i potrzebna jest natychmiastowa pomoc lekarska. Tak dzieje się w przypadku, gdy rana np. wymaga założenia szwów. Nic oczywiście nie stoi na drodze, aby w oczekiwaniu na karetkę wstępnie oczyścić i zdezynfekować ranę. Ponadto wizyta w szpitalu będzie konieczna, gdy rana była mocno zabrudzona (np. ziemią, kurzem, zwierzęcymi odchodami). Istnieje wówczas wysokie ryzyko zachorowania na tężec. Lekarz profilaktycznie podaje surowicę, o ile poszkodowany nie był szczepiony w ciągu ostatnich 10 lat. Duże ryzyko powikłań niosą rany kąsane. Jeśli pogryzł Cię pies, a nie wiesz, czy był szczepiony przeciwko wściekliźnie, konieczna będzie seria zastrzyków. To samo tyczy się ugryzień dzikich zwierząt! Zanim trafisz na pogotowie, ranę warto przemyć wodą z mydłem oraz zabezpieczyć jałowym opatrunkiem. 

Jak przyspieszyć proces gojenia rany?

Strup jest naturalnym opatrunkiem, którego zadaniem jest ochrona rany przed wpływem czynników zewnętrznych oraz tworzenie dogodnych warunków do regeneracji skóry, dlatego nie wolno go zdrapywać! Zanim jednak strupek się pojawi, można z pomocą nowoczesnych preparatów przyspieszyć gojenie się rany. Produkty te zawierają substancje, które pomagają zachować wilgotne środowisko rany, w ten sposób regeneracja tkanek przebiega znacznie szybciej. Żele hydrokoloidowe (np. Hydrosil) można aplikować na większość ran, z wyjątkiem tych nadkażonych lub ropiejących. Preparat nakłada się cienką warstwą, po czym dla większego komfortu zakłada się dodatkowo opatrunek jałowy. W aptekach można również kupić specjalne opatrunki hydrożelowe, które podobnie jak żele hydrokoloidowe wspomagają procesy gojenia. Gdy rana jest już w pełni wygojona, odbudowujący się naskórek warto smarować maściami nawilżającymi z witaminami, dekspantenolem i alantoiną (np. Maść z witaminą A, Bepanthen, Alantan). 

Opatrunkowe S.O.S, czyli co warto mieć w apteczce?

Dlatego, że o skaleczenie bardzo łatwo, a zagrożenia czyhają wszędzie, dobrze być przygotowanym. Profesjonalne zaopatrzenie domowej apteczki nie wymaga wielkich nakładów finansowych, pojedyncze jałowe opatrunki kosztują dosłownie grosze! Co zatem powinno znajdować się w apteczce?

• jałowe opatrunki w kilku rozmiarach: np. Kompresy gazowe jałowe Apteo, Kompresy gazowe jałowe TZMO, Medicomp czterowarstwowe kompresy jałowe, Sterilux ES Kompresy gazowe jałowe, Opatrunek z chlorhexydyną Bactigras.
• bandaże: np. Opaska dziana podtrzymująca Apteo, Opaska dziana Hartmann, Peha-Haft Opaska elastyczna podtrzymująca, Przylepiec tkaninowy Apteo Care, Przylepiec włókninowy do mocowania opatrunków Pasocare Soft Roll, Plaster Omniplast.
• plastry z opatrunkiem – dobrze kupić zestaw, który zawiera plastry w kilku rozmiarach i kształtach, a także plastry, które można samemu odcinać. Jeśli w domu są małe dzieci, przyda się opakowanie plastrów z kolorowymi nadrukami. Szeroką ofertę produktów mają marki: Viscoplast, Salvequick, Pasocare, Ecoplast, Apteo Care.
• płyn odkażający – środek antyseptyczny jest niezbędny, aby ochronić skaleczenie przed rozwojem infekcji. Wśród aptecznej oferty znajdziemy m.in. Octenisept lub Octedin. Jeśli masz możliwość, wybierz produkt w wersji ze spryskiwaczem!
• woda utleniona – choć nie nadaje się do odkażania rany, warto mieć ją w apteczce na wszelki wypadek np. w wersji tradycyjnej lub w postaci w żelu Peroxygel 3%.
• preparat przyspieszający gojenie: żel Hydrosil, maść Solcoseryl, Żel na rany Curiosin.
• specjalistyczne opatrunki: UniGel Pierwsza pomoc żel + opatrunek foliowy, Wodoodporny opatrunek z warstwą chłonną Tegaderm + Pad, Opatrunek Aquacel Ag Hydrofibre, Opatrunek hydrożelowy Aqua-Gel, Plastry do zamykania ran Viscoplast Steri-Strip.

Opatrywanie ran nie wymaga nadzwyczajnych umiejętności! Wystarczy, że postępujesz według prostych zasad i ze spokojem realizujesz wszystkie etapy pierwszej pomocy: oczyszczenie, dezynfekcja, założenie opatrunku! Nic trudnego! Należy jednak pamiętać, że obejrzenie wszystkich sezonów „Ostrego dyżuru” i „Chirurgów” nie jest tożsame z ukończeniem profesjonalnego kursu pierwszej pomocy i nie przygotowuje Cię do zgrywania bohatera! Jeśli rany są duże, tkwią w nich liczne odłamki lub ciała obce, a ilość krwi jest przerażająca, szybko zrób rozpoznanie, wykonaj ucisk w przypadku krwotoku, zadzwoń po pogotowie, a dopiero później spróbuj delikatnie oczyścić ranę i zadbać o komfort rannego!

Autor: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl