Płynna cytologia - na czym polega i dlaczego warto ją wykonać?
08.03.2023Cytologia jest badaniem, które powinna regularnie wykonywać każda kobieta powyżej 25. roku życia, jest bowiem podstawowym narzędziem diagnostycznym w profilaktyce raka szyjki macicy, czyli jednego z częściej występujących nowotworów u kobiet. Nie trzeba się jej bać, pobranie wymazu jest bezbolesne, co najwyżej może powodować lekki dyskomfort. Choć nadal najpopularniejsza jest klasyczna cytologia, wyższą czułością charakteryzuje się cytologia na podłożu płynnym. Na czym dokładnie polega takie badanie?
Spis treści:
- Cytologia płynna - co to jest?
- Cytologia płynna - jaki koszt?
- Cytologia płynna - kto powinien ją wykonać i co wykrywa?
- Cytologia płynna - jak się przygotować?
- Czym różni się cytologia płynna od cytologii klasycznej?
Cytologia płynna – co to jest?
Nowotwór szyjki macicy zabija każdego dnia 5 kobiet, wiele z tych zgonów można by uniknąć, gdyby kobiety regularnie się badały! Cytologia umożliwia wczesne wykrycie komórek nowotworowych, a tym samym daje szanse na pełne wyleczenie. Lekarze apelują, by wykonywać ją co 1-3 lata! Ryzyko zachorowania na nowotwór szyjki macicy rośnie wraz z wiekiem, prawie połowa przypadków to panie od 40. do 65. roku życia. Jednakże ważne jest, aby profilaktykę rozpocząć dużo wcześniej! Cytologia jest prostym, bezbolesnym badaniem, które może jedynie powodować lekki dyskomfort i niewielkie krwawienie. Standardowo wykonuje się klasyczną cytologię, oprócz niej dostępna jest również płynna cytologia (LBC – z ang. Liquid Based Cytology). Cytologia cienkowarstwowa na płynnym podłożu to badanie nowej generacji polegające na tym, że wymaz z szyjki macicy pobierany jest na specjalne płynne podłoże, a nie od razu na szkiełko mikroskopowe.
Jak wygląda klasyczna cytologia? Wymaz pobierany jest przez lekarza lub położną w gabinecie ginekologicznym. Najpierw w pochwie umieszczany jest wziernik ginekologiczny, następnie do pochwy wprowadzana jest specjalna szczoteczka służąca do pobierania komórek z kanału i tarczy szyjki macicy. Zebrany materiał jest utrwalany na szkiełku, barwiony i przesyłany do laboratorium. Płynna cytologia początkowo przebiega podobnie, do pobrania materiału również używa się szczoteczki (ewentualnie szpatułki), jednak zebrany materiał zostaje rozpuszczony w płynnym medium transportowym i do laboratorium trafia w specjalnym pojemniku. Zwykle na wynik badania trzeba czekać około 14 dni.
Cytologia płynna cechuje się wyższą czułością niż klasyczna cytologia. Badanie pozwala na wykrywanie wczesnych zmian przednowotworowych i nowotworowych, ale nie tylko. Ten sam pobrany materiał można także użyć do wykrywania obecności DNA wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Wirus brodawczaka ludzkiego jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworu szyjki macicy! Oprócz genotypowania HPV z pobranego już materiału można wykonać badanie w kierunku obecności DNA bakterii Chlamydii trachomatis oraz innych patogenów układu moczowo-płciowego, np. bakterii z rodzaju Mycoplasma czy Ureaplasma.
Cytologia płynna – jaki koszt?
Klasyczna cytologia jest badaniem refundowanym przez Narodowy Fundusz Zdrowia, stanowi podstawowe badanie profilaktyczne w kierunku raka szyjki macicy. Darmowa cytologia przysługuje kobietom od 25. do 59. roku życia, pod warunkiem, że od ostatniego badania upłynęły 3 lata. Kobiety z grupy ryzyka (kobiety zakażone wirusem HIV lub onkogennym typem wirusa HPV, kobiety przyjmujące leki immunosupresyjne) mogą bezpłatnie wykonywać cytologię co 12 miesięcy. Profilaktyczne badania przesiewowe (tzw. skriningowe) obejmują również pacjentki, które zakończyły leczenie onkologiczne złośliwego nowotworu szyjki macicy.
Cytologię tradycyjną można również wykonać prywatnie, wówczas jej koszt wynosi około 70-100zł. A ile kosztuje płynna cytologia? Niestety to badanie nie podlega refundacji z NFZ, trzeba za nie zapłacić około 150-170zł, więcej jeśli ma zostać wykonane także genotypowanie wirusa HPV – cena rośnie wówczas do nawet 400zł. Warto jednak zrobić małe rozeznanie, gdyż niektóre placówki medyczne oferują programy umożliwiające wykonanie cytologii LBC bezpłatnie lub w obniżonej cenie.
Cytologia płynna – kto powinien ją wykonać i co wykrywa?
Po 25. roku życia każda kobieta powinna regularnie robić cytologię bez względu na wywiad rodzinny i aktywność seksualną. Pierwsze badanie należy wykonać wcześniej, gdy kobieta rozpoczęła współżycie seksualne w młodszym wieku. Średnio rak szyjki macicy rozwija się w ciągu 3-10 lat, dlatego rekomenduje się wykonywać klasyczną cytologię co 1-3 lata. Częstsze badania zalecane są u kobiet w grupie ryzyka (raz w roku), a jeśli dotychczas uzyskiwane wyniki były prawidłowe, wystarczy robić je co 3 lata. Cytologię należy wykonywać również po menopauzie, o tym jak często, decyduje lekarz, a także w okresie ciąży – najlepiej przed 10. tygodniem ciąży. Cytologia na podłożu płynnym powinna być wykonywana przynajmniej raz na dwa lata, jeśli równocześnie wykonano badanie w kierunku DNA wirusa HPV i dało ono wynik ujemny, można robić ją nieco rzadziej, przy czym należy to skonsultować z lekarzem.
Cytologia płynna – jak się przygotować?
Badania nie można wykonywać w trakcie okresu, a także wcześniej niż 4 dni po zakończeniu miesiączki i nie później niż 4 dni przed jej rozpoczęciem. Zaleca się zgłosić na wymaz w pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego (kilka dni po zakończeniu krwawienia, między 10. a 20. dniem cyklu). Aby zapewnić jak najdokładniejszy wynik, do płynnej cytologii należy się przygotować. Cztery doby przed planowanym badaniem nie można robić irygacji pochwy i aplikować dopochwowo leków, a minimum 24 godziny przed badaniem trzeba wstrzymać się z aktywnością seksualną.
Na badanie nie można zgłaszać się, gdy występują objawy stanu zapalnego narządu rodnego (świąd, uczucie pieczenia, upławy), należy najpierw wyleczyć infekcję. Wykonanie cytologii płynnej nie może być bezpośrednio poprzedzone jakimikolwiek badaniami ginekologicznymi, w tym USG dopochwowym, pobieraniem posiewów i wymazów z kanału szyjki macicy.
Czym różni się cytologia płynna od cytologii klasycznej?
Cytologia a cytologia płynna – czym się różnią? Pobranie wymazu wygląda podobnie, dopiero w następnym kroku oba badania się różnią. Przy klasycznej cytologii materiał od razu jest nanoszony na szkiełko mikroskopowe i w takiej postaci trafia do laboratorium. Zdarza się czasem, że materiał jest rozprowadzony nierówno lub na szkiełko nie trafia cała pobrana próbka. W przypadku cytologii płynnej szczoteczka z pobranym materiałem wkładana jest do pojemnika o płynnym podłożu. Pozwala ono odpowiednio zabezpieczyć próbkę, materiał w pojemniku trafia do laboratorium, gdzie najpierw zostaje przeniesiony na filtr oczyszczający (usuwane są ewentualne komórki zapalne, krew i śluz) i dopiero umieszczany na szkiełku. W ten sposób eliminuje się ryzyko błędów związanych z uszkodzeniem pobranych komórek i niewłaściwym rozprowadzeniem materiału na szkiełku, tym samym można uniknąć fałszywie ujemnych wyników. Mając wybór – cytologia a cytologia płynna, warto zdecydować się na tę drugą opcję. Płynna cytologia ma wyższą czułość diagnostyczną niż klasyczna cytologia, ponadto pobrany materiał może być wykorzystywany do dalszych badań, w tym badań na obecność m.in. DNA wirusa brodawczaka ludzkiego.
Cytologia może dosłownie ocalić kobiecie życie! Każda kobieta w wieku do 25. do 59. roku życia może co 3 lata wykonać bezpłatnie cytologię, warto z tego korzystać, przy czym NFZ refunduje tylko klasyczną cytologię. Wprawdzie jest ona skutecznym narzędziem diagnostycznym w profilaktyce raka szyjki macicy, jednak to cytologia płynna charakteryzuje się wyższą czułością i jest rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników jako metoda przesiewowych badań w kierunku nowotworu szyjki macicy. Właściwie jedyną wadą, jaką ma cienkowarstwowa cytologia na podłożu płynnym jest jej wysoka cena!
