Probiotyk - przed czy po zażyciu antybiotyku?
17.08.2021
To, że podczas antybiotykoterapii należy przyjmować probiotyki, wiedzą chyba wszyscy! Ale z tym, jaki probiotyk wybrać i jak go poprawnie przyjmować, wiele osób nadal ma problem. Aby probiotykoterapia przyniosła pożądany efekt, musi być stosowana w odpowiedni sposób. Najwięcej wątpliwości budzi to, czy probiotyk można stosować wraz z antybiotykiem, czy należy zachować określony odstęp między przyjmowaniem tych preparatów.
Probiotyk – co to?
Antybiotyki to szeroka i zróżnicowana grupa leków stosowanych w leczeniu chorób i infekcji wywoływanych przez bakterie. Ze względu na swoje działanie przeciwbakteryjne są one śmiercionośne nie tylko dla bakterii chorobotwórczych, ale również dla dobroczynnych bakterii naturalnie zasiedlających jelita. Na szczęście antybiotykoterapia nie musi wcale oznaczać pogromu „naszych bakterii”, wystarczy równolegle do antybiotyku stosować probiotyki. Mówiąc o probiotykach, najczęściej myślimy o lekach i suplementach diety, zupełnie zapominając o tym, że niemal w każdej domowej lodówce stoją probiotyki naturalne – jogurty, kefiry, no i przede wszystkim kiszonki! Spożywanie ich na co dzień doskonale wpływa na mikrobiotę jelitową, trzeba jednak pamiętać, że jako probiotykoterapia przy antybiotykach probiotyki naturalne mogą być niewystarczające.
Czym właściwie są probiotyki? To żywe drobnoustroje, które po pierwsze pomagają odbudować zaburzony mikrobiom jelitowy, a po drugie – utrzymać równowagę bakteryjną w jelitach. Korzystny wpływ na organizm (m.in. na układ odpornościowy i układ pokarmowy) mają tylko wtedy, gdy stosowane są w odpowiednich ilościach! Przyjmowane w trakcie antybiotykoterapii zapobiegają wystąpieniu biegunki poantybiotykowej, następnie przy kontynuowaniu kuracji probiotycznej również po zakończeniu antybiotykoterapii pomagają odbudować prawidłową mikroflorę jelitową. Probiotykami są oczywiście bakterie, a dokładniej bakterie produkujące kwas mlekowy z rodzaju Lactobacillus (L. acidophilus, L. casei, L. Reuteri, L. rhamnosus) oraz Bifidobacterium (B. animalis, B. breve). Nie wszyscy o tym wiedzą, ale za probiotyk uznawane są też drożdże Saccharomyces boulardii.
Jaki probiotyk wybrać przy antybiotykoterapii?
Jeśli lekarz przepisując antybiotyk, zleci również suplementy osłonowe lub inne preparaty probiotyczne, nie należy ignorować jego zaleceń. Badania dowodzą, że stosowanie probiotyków podczas antybiotykoterapii oraz po jej zakończeniu, ma sens! Probiotyki działają ochronnie na mikrobiotę i umożliwiają przywrócenie jej prawidłowego stanu. Jak wybrać odpowiedni probiotyk? W aptekach probiotyki dostępne są w m.in. postaci leków i suplementów diety, które zawierają pojedyncze szczepy bakteryjne (preparaty jednoszczepowe) lub ich kompozycję (preparaty wieloszczepowe) bądź też zawierają drożdże probiotyczne.
Podczas zakupów w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na to, jak opisany jest skład preparatu. Dobry probiotyk to taki, który będzie miał szczegółowo określone szczepy bakterii. Prawidłowe oznaczenie to takie, które zawiera nazwę rodzaju i gatunku bakterii oraz obowiązkowe oznaczenie literowo-cyfrowe – np. Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103), Saccharomyces Boulardii CNCM I-745. Dodatkowo istotne jest to, aby była podana zawartość bakterii w dawce, czyli ilość jednostek tworzących kolonię (CFU).
Właściwości bakterii są szczepozależne, co oznacza, że nie wszystkie spełnią się w roli probiotyku podczas antybiotykoterapii. Najlepiej przebadane szczepy, a przede wszystkim szczepy, których skuteczność w zapobieganiu biegunki polekowej w okresie antybiotykoterapii została potwierdzona klinicznie to: drożdże probiotyczne Saccharomyces boulardii oraz bakterie Lactobacillus rhamnosus GG, a także Lactobacillus rhamnosus E/N, Lactobacillus rhamnosus Oxy, Lactobacillus rhamnosus Pen.
Jaki probiotyk wybrać? Zdecydowanie najpewniejszym wyborem są oczywiście leki. W przypadku leków producenci gwarantują deklarowaną zawartość żywych bakterii i ich przeżywalność w okresie ważności preparatu, dodatkowo skuteczność i bezpieczeństwo produktu leczniczego są potwierdzone odpowiednimi badaniami. Probiotyki leki, które najczęściej rekomendowane są przez lekarzy i farmaceutów to: Enterol (zawiera drożdże Saccharomyces boulardii), Lakcid i Lakcid Forte (zawierają Lactobacillus rhamnosus Pen, Lactobacillus rhamnosus E/N, Lactobacillus rhamnosus Oxy).
Wybór suplementów diety jest zdecydowanie większy. Najchętniej kupowanymi preparatami są np.: Dicoflor krople, Dicoflor 3, LoGGic60 (oba zawierają Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103)) i Vivomixx (zawiera kompozycję 8 szczepów bakterii). Ponadto niektóre suplementy osłonowe zawierają w swoim składzie połączenie probiotyków i prebiotyków (np. fruktooligosacharydy, inulina). Takie preparaty nazywane są synbiotykami np. Multilac Synbiotyk (zawiera 9 szczepów bakterii i fruktooligosacharydy), Primaflor Multi (zawiera 9 szczepów bakterii i inulinę), Acidolac (zawiera Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103) i fruktooligosacharydy).
Kiedy należy zażyć probiotyk – przed czy po antybiotyku?
Co to znaczy prawidłowe stosowanie probiotyków? Dużo zależy od tego, co to za produkt. Zasadniczo probiotyki należy stosować wraz z posiłkiem (najlepiej zawierającym tłuszcz). Warunki panujące w żołądku (kwaśne pH, soki trawienne) nie są „łaskawe” dla bakterii probiotycznych. Przyjmowanie probiotyków na pusty żołądek może sprawić, że tylko nieliczne jednostki przetrwają i dotrą do jelit. Posiłek stanowi więc dla bakterii niezbędną ochronę. O jakiej porze dnia stosować preparaty probiotyczne? Najlepiej przyjmować je wieczorem, w nocy bowiem jelita zwalniają tempo pracy, co ułatwia bakteriom kolonizację nabłonka (jeśli probiotyk stosowany jest w dwóch dawkach, należy go przyjmować rano i wieczorem).
A czy probiotyki można stosować łącznie z antybiotykiem? Biorąc pod uwagę to, że antybiotyki niszczą bakterie, nigdy nie należy stosować obu produktów razem! Wprawdzie jedną z cech dobrego probiotyku jest oporność na działanie antybiotyków, to jednak stosowanie bakterii i leków przeciwbakteryjnych równocześnie wydaje się pozbawione sensu. Jedynym probiotykiem, który można stosować wraz z antybiotykiem, są drożdże Saccharomyces boulardii. Podczas antybiotykoterapii i probiotykoterapii należy przestrzegać następującej zasady – trzeba zachować 2-3 godziny przerwy między przyjęciem dawki leku i dawki probiotyku. To, czy probiotyk zostanie przyjęty dwie godziny przed antybiotykiem, czy dwie godziny po jego zastosowaniu, ma zdecydowanie mniejsze znaczenie.
Jak długo należy przyjmować probiotyki?
Probiotykoterapia powinna trwać nie tylko w trakcie stosowania antybiotyków, ale również po zakończeniu antybiotykoterapii. Odbudowanie mikrobioty jelitowej jest niezbędne, aby przywrócić organizmowi odpowiednią ochronę (w końcu mówi się, że nasza odporność „siedzi” w jelitach) i zapobiegać nawrotom infekcji. Zaburzona, a właściwie zrujnowana po antybiotykoterapii mikrobiota niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Jak długo trzeba stosować probiotyki? Wszystko zależy od tego, jak intensywna była antybiotykoterapia i jak agresywny był stosowany antybiotyk! Zasadniczo okres kilku lub kilkunastu dni po zakończeniu antybiotykoterapii to okres obowiązkowego przyjmowania probiotyków. Trzeba mieć jednak świadomość, że czas ten może wydłużyć się do kilku tygodni, a nawet kilku miesięcy! Jednak w takiej sytuacji probiotykoterapia powinna być prowadzona po konsultacji z lekarzem.
Choć probiotyki naturalne, czyli fermentowane produkty mleczne i kiszonki nie są w stanie zapewnić takiego samego działania jak określone preparaty probiotyczne, to i tak w trakcie antybiotykoterapii warto je spożywać w połączeniu z dietą prebiotyczną. Prebiotyki to pożywka dla bakterii probiotycznych, oznacza to, że stymulują one namnażanie i wzrost dobroczynnych drobnoustrojów. Naturalnymi prebiotykami są m.in. ziemniaki, cykoria, karczoch, cebula, czosnek, por.
O ile prawidłowy mikrobiom jelitowy można zniszczyć w jednej chwili, tak jego odbudowa może trwać przez wiele miesięcy. Zamiast skazywać się na ten długotrwały proces, lepiej po prostu w trakcie antybiotykoterapii przyjmować probiotyki. Trzeba jednak pamiętać, że nawet dobry probiotyk nie zadziała, jeśli będzie stosowany w niewłaściwy sposób! Kluczowe jest, aby preparaty probiotyczne przyjmować z zachowaniem przynajmniej dwóch godzin przerwy między nimi a antybiotykiem. Ponadto dla ułatwienia bakteriom przejścia przez żołądek należy stosować probiotyki podczas posiłku.
Autor: Ewa Krulicka
