Przyczyny, objawy i leczenie depresji poporodowej

Spadek samopoczucia i wahania nastroju po porodzie to całkiem normalne zjawisko. Niemal każda kobieta doświadcza tzw. baby blues. Stan ten jest jednak przejściowy i zwykle po dwóch tygodniach kondycja psychiczna mamy się poprawia. Smutku poporodowego nie należy mylić z depresją poporodową, która ma o wiele cięższy przebieg i jest chorobą wymagającą odpowiedniego leczenia. Jak objawia się depresja poporodowa?

Spis treści:

• Czym jest depresja poporodowa? Informacje ogólne
• Kiedy może pojawić się depresja poporodowa?
• Jakie są przyczyny depresji poporodowej?
• Jakie są objawy depresji poporodowej?
• Ile może trwać depresja poporodowa?
• Jak diagnozować i leczyć depresję poporodową?
• W jaki sposób zapobiegać depresji poporodowej?

Czym jest depresja poporodowa? Informacje ogólne

Na początek warto rozróżnić depresję poporodową od smutku poporodowego. Baby blues to przejściowy stan obniżenia nastroju u kobiet zaraz po porodzie, stanowi on naturalną reakcję organizmu na zmiany związane z urodzeniem dziecka. Nawet 85% mam odczuwa na własnej skórze takie objawy jak np. obniżenie lub wahania nastroju, apatia, rozdrażnienie, lęk, zaburzenia snu, zmęczenie. Smutek poporodowy może pojawić się już w pierwszej dobie po porodzie, a jego największe nasilenie następuje między 3. a 7. dniem połogu.

Wahania nastroju są uciążliwe, na szczęście samoistnie mijają bez konieczności leczenia. Baby blues utrzymuje się zwykle do dwóch tygodni. Jeśli stan psychiczny kobiety się pogarsza i wpływa na opiekę nad dzieckiem, należy podejrzewać, że to coś więcej niż smutek poporodowy. Depresja poporodowa to choroba psychiczna, której objawy utrzymują się nawet do kilkunastu miesięcy po porodzie. Jej przebieg u każdej mamy może wyglądać inaczej, a objawy mogą mieć różne nasilenie. Charakterystyczne jest to, że kobieta zmagająca się z depresją poporodową ma trudności w nawiązaniu więzi z dzieckiem, nie potrafi się nim opiekować lub nie chce z nim spędzać czasu. Macierzyństwo nie sprawia jej radości. Nowe obowiązki ją przytłaczają, nie radzi sobie z codziennymi czynnościami, zaniedbuje potrzeby swoje i dziecka.

Kiedy może pojawić się depresja poporodowa?

Pierwsze objawy depresji poporodowej mogą pojawić się około 4-6 tygodni po porodzie. Trzeba mieć jednak świadomość, że depresja poporodowa może ujawnić się w ciągu roku po porodzie. Choroba ta może dotykać zarówno kobiet, które urodziły swoje pierwsze dziecko, jak i kobiet, które rodziły po raz kolejny.

Jakie są przyczyny depresji poporodowej?

Nie da się wyodrębnić jednej przyczyny depresji poporodowej. Mówi się raczej o współwystępowaniu wielu czynników – biologicznych, genetycznych, psychicznych i społecznych. Do czynników biologicznych zalicza się zmiany stężenia hormonów, do których dochodzi w organizmie matki po porodzie. Spada poziom tyroksyny, estrogenów i progesteronu oraz rośnie ilość wydzielanej prolaktyny. W rozwoju depresji poporodowej znaczenie mają czynniki genetyczne. Większe predyspozycje mają do tego kobiety, u których w przeszłości występowały epizody zaburzeń depresyjnych, które zmagały się z depresją poporodową i te, u których w rodzinie występowała depresja poporodowa oraz kobiety z zaburzeniami psychicznymi takimi jak np. choroba afektywna dwubiegunowa.

Depresja poporodowa może częściej występować u kobiet, u których rozpoznaje się takie cechy jak np. pesymistyczny lub perfekcjonistyczny rys osobowości, niska samoocena, wysoki poziom neurotyzmu, wyższa podatność na zranienie, lękliwe lub wrogie nastawienie do otoczenia, nieumiejętność radzenia sobie ze stresem. Jako społeczne przyczyny depresji poporodowej wymienia się trudności z adaptacją do roli matki, uczucie ciągłej kontroli ze strony rodziny i obcych osób (np. położnej), presja związana z opieką nad dzieckiem.

Ponadto wskazuje się dodatkowe czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia depresji poporodowej. Jest to nieplanowane, wczesne lub samotne macierzyństwo, zły stan psychiczny lub problemy zdrowotne w trakcie trwania ciąży, ciężki, długotrwały poród przebiegający z powikłaniami, bezsenność w trakcie ciąży, brak wsparcia ze strony partnera i rodziny, złe relacje rodzinne – głównie z własną matką, a także brak poczucia zabezpieczenia finansowego.

Te wszystkie czynniki nakładają się na siebie i u kobiet bardziej podatnych przybierają postać depresji poporodowej. Dziewięć miesięcy ciąży, poród i następujący po nim połóg to czas, gdy organizm kobiety zmaga się z wieloma zmianami – szaleją hormony, rośnie brzuch, ciało poddawane jest obciążeniom, pojawia się laktacja. Do tego narodziny dziecka wymagają przearanżowania dotychczasowego trybu życia. Pojawienie się nowego członka rodziny to ogromna radość, ale też inne, często bardzo skrajne emocje. Nie każda kobieta potrafi sobie z tym wszystkim poradzić, zwłaszcza gdy nie ma odpowiedniego wsparcia.

Jakie są objawy depresji poporodowej?

Obraz depresji poporodowej jest zróżnicowany, obejmuje zarówno objawy emocjonalne, jak i somatyczne. Charakterystyczne dla tego zaburzenia jest obniżenie nastroju, obezwładniające uczucie smutku, utrzymujące się przygnębienie, rozdrażnienie, zaburzenia koncentracji i innych funkcji poznawczych, brak energii, szybka męczliwość. Kobieta dużo płacze, często bez powodu, traci zainteresowanie rzeczami, które do tej pory sprawiały jej radość, pojawia się u niej anhedonia, czyli niemożność przeżywania przyjemności i radości. Może mieć stany lękowe i ataki paniki.

Typowe jest poczucie winy, obniżona samoocena, poczucie bezradności i braku własnej wartości. Kobieta wmawia sobie, że jest złą matką, że nie poświęca dziecku tyle czasu, ile powinna, że nie nadaje się na rodzica. Objawy depresji poporodowej wyraźnie widoczne są w stosunku matki do dziecka. Najczęściej kobieta odczuwa ogromny niepokój o jego zdrowie, ciągle obawia się, że zrobi mu coś złego. Równocześnie niechętnie opiekuje się noworodkiem, nie okazuje mu uczuć, ma problem z budowaniem więzi z dzieckiem.

Często depresja poporodowa łączy się z fizycznymi objawami jak bezsenność lub nadmierna senność, zmęczenie, utrata apetytu lub nadmierny apetyt, ból głowy, bóle mięśniowe. W ciężkich przypadkach kobieta może mieć nawracające myśli o śmierci, może mieć myśli samobójcze, a nawet podejmować się takich prób. Zdarzają się też myśli dotyczące zrobienia krzywdy własnemu dziecku.

Ile może trwać depresja poporodowa?

Czas trwania objawów oraz ich nasilenie jest kwestią bardzo indywidualną. Przyjmuje się, że depresja poporodowa trwa kilka miesięcy, jednakże zdarzają się przypadki, gdy jej objawy utrzymują się rok lub dłużej. Wszystko zależy od tego, czy kobieta podejmie leczenie oraz od tego, jak będzie na nie reagowała. Trzeba też pamiętać, że mogą pojawić się też długofalowe skutki depresji poporodowej.

Jak diagnozować i leczyć depresję poporodową?

Szacuje się, że depresja poporodowa może dotykać 10-20% matek, choć liczba ta może być dużo wyższa, wiele kobiet nie szuka bowiem specjalistycznej pomocy. Dzieje się tak między innymi dlatego, że depresja poporodowa pozostaje tematem tabu. Wprawdzie z roku na rok świadomość zagrożenia rośnie, ale to wciąż za mało. Nadal pokutuje przekonanie, że kobieta musi sobie sama radzić ze wszystkim, w innym przypadku zostanie uznana za złą matkę!

Każdy powinien zdawać sobie sprawę, że depresja poporodowa to nie jest wymysł przemęczonej matki, to bardzo ciężkie zaburzenie, które może mieć następstwa dla jej zdrowia psychicznego. Nie można przemilczeć faktu, że jest to choroba, która może nawet doprowadzić do jej śmierci! Skutki depresji poporodowej odczuwa także dziecko. Przez brak prawidłowej relacji z matką i przez zaniedbania w opiece dochodzi do zaburzeń w jego rozwoju emocjonalnym, poznawczym i społecznym.

Widać wyraźnie, że nie można ignorować nawet najdrobniejszych sygnałów wskazujących, że mama może cierpieć na depresję poporodową. Bardzo ważną rolę odgrywają tu bliscy kobiety, często to oni jako pierwsi zauważają niepokojące objawy i to oni powinni zaoferować jej rozmowę i pomoc. Ze względu na poważne skutki depresji poporodowej najlepszym rozwiązaniem jest zgłoszenie się do specjalisty (psychologa, psychiatry, psychoterapeuty), który dobierze odpowiedni sposób leczenia.

W diagnozowaniu depresji poporodowej oraz określaniu stopnia nasilenia objawów przydatne są takie narzędzia diagnostyczne jak Kwestionariusz Rozpoznawania Symptomów Depresji Poporodowej oraz Edynburska Skala Depresji Poporodowej. Z ich pomocą lekarz może ustalić, jak powinno wyglądać indywidualne leczenie depresji poporodowej u pacjentki. Zazwyczaj w przypadku łagodnego przebiegu zlecana jest psychoterapia – terapia interpersonalna, terapia poznawczo-behawioralna i terapia grupowa.

Farmakologiczne leczenie depresji poporodowej nie zawsze jest rekomendowane, ma to związek z tym, że niektóre leki przeciwdepresyjne są przeciwwskazane dla kobiet karmiących piersią. Może się jednak zdarzyć, że stosowanie leków jest koniecznością. O tym, jakie antydepresanty i leki na uspokojenie będą najskuteczniejsze i najbezpieczniejsze, decyduje lekarz, kobieta nie powinna na własną rękę stosować żadnych preparatów!

W jaki sposób zapobiegać depresji poporodowej?

Czy można zapobiec wystąpieniu depresji poporodowej? Ze względu na wieloczynnikowe podłoże trudno jest mówić o skutecznych sposobach jej zapobiegania. Można natomiast podjąć pewne działania profilaktyczne. Przede wszystkim przyszłe mamy oraz ich najbliżsi powinni być edukowani w kwestii rozpoznawania depresji poporodowej. Należy też uświadamiać społeczeństwo, że depresja poporodowa to nie jest powód do wstydu, a pojawienie się jej objawów jak najbardziej jest wskazaniem do leczenia!

Niezwykle istotne jest to, aby kobiety w ciąży otrzymywały wsparcie od rodziny i partnera. Ponadto przyszli rodzice powinni wykorzystać okres ciąży na jak najlepsze przygotowanie się na to, co czeka ich po przyjściu dziecka na świat. Jednocześnie ciężarna musi o siebie dbać, czyli dobrze się odżywiać, zapewniać codzienną porcję aktywności fizycznej oraz znajdować czas na relaks i wypoczynek, wszystko to pomoże jej utrzymać równowagę psychiczną. Dodatkowo kobiety, które znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia depresji poporodowej, powinny być pod opieką psychologa lub psychoterapeuty.

Narodziny dziecka to jedna z najszczęśliwszych chwil, jakich może doświadczyć kobieta. Niestety nie każda radzi sobie z nową rolą i z licznymi obowiązkami. Depresja poporodowa to duży problem, z którym mama nie powinna zostawać sama. Jeśli tylko pojawią się objawy depresji poporodowej, najbliżsi powinni otoczyć ją wsparciem i ułatwić znalezienie specjalistycznej pomocy!

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.