RSV - co musisz wiedzieć o wirusie atakującym układ oddechowy?

Wirus RSV to jeden z patogenów odpowiedzialnych za sezonowe infekcje dróg oddechowych, na które narażeni są wszyscy niezależnie od wieku. Zwykle zakażenie ma łagodny przebieg, przypominający objawami przeziębienie, jednak u noworodków, niemowląt i małych dzieci wirus RSV przyczynia się do poważniejszych objawów, często też atakuje oskrzeliki i płuca. Jak objawia się zakażenie wirusem RSV? Na czym polega jego leczenie? 

Spis treści:

• Czym jest wirus RSV?
• Kto jest najbardziej narażony na zakażenie wirusem RSV?
• Jakie są objawy zakażenia wirusem RSV?
• Jak diagnozuje się zakażenie wirusem RSV?
• Jak przebiega leczenie zakażenia wirusem RSV?
• W jaki sposób zapobiegać zakażeniu wirusem RSV? 

Czym jest wirus RSV?

Wirus RSV (ang. Respiratory Syncytial Virus) to inaczej syncytialny wirus oddechowy. To wirus RNA, który należy do rodzaju paramyksowirusów (łac. Paramyxoviridae). Charakterystyczne dla tego patogenu jest to, że replikuje się, tworząc syncytia, czyli duże struktury złożone ze zlewających się ze sobą sąsiadujących zakażonych komórek nabłonkowych. Wirus RSV atakuje drogi oddechowe człowieka, stanowi jedną z najczęstszych przyczyn infekcji górnych dróg układu oddechowego – zwłaszcza u dzieci, ponadto wirus RSV u niemowlaka jest głównym czynnikiem etiologicznym ostrego zapalenia oskrzelików. 

Infekcje mają charakter sezonowy, dochodzi do nich od jesieni do wczesnej wiosny, jednakże szczyt zachorowań notuje się w styczniu i lutym. U starszych dzieci i osób dorosłych zakażenie wirusem RSV przebiega łagodnie, objawy mają charakter samoograniczający się i przypominają przeziębienie. Infekcja może mieć jednak ciężki, a nawet bardzo ciężki przebieg. W ten sposób najczęściej wygląda wirus RSV u noworodka i niemowlaka. 

Jakie są przyczyny RSV? Wirus RSV jest wysoce zakaźny – głównie przenosi się drogą kropelkową. Wystarczy krótki kontakt z chorym, aby doszło do transmisji wirusa. Patogen znajduje się w wydzielinach uwalnianych przez osobę zakażoną podczas kasłania lub kichania, do zakażenia dochodzi, gdy wirus dostaje się na śluzówkę nosa lub spojówki. Trzeba też wiedzieć, że RSV to wirus, który może przeżyć nawet kilka godzin na skórze lub innych powierzchniach (np. na poręczach, klamkach), co oznacza, że przez kontakt z nimi może dojść do zakażenia. Warto zaznaczyć, że zarażają nie tylko osoby z objawami infekcji, ale również osoby przechodzące zakażenie bezobjawowo. Co charakterystyczne najczęstszym źródłem zakażenia są dzieci, a nie dorośli. 

Okres zakaźności infekcji trwa około 8 dni od wniknięcia wirusa do organizmu (wyjątek stanowią osoby z osłabioną odpornością, które mogą zakażać do 4 tygodni po ustąpieniu objawów), zaś okres inkubacji wynosi 2-8 dni (zwykle 4-6 dni). Ze względu na to, że wirus rozprzestrzenia się bardzo szybko w dużych skupiskach, epidemie w żłobkach i przedszkolach oraz w szpitalach są częste. Podobnie jak w przypadku np. grypy przechorowanie RSV nie zapewnia odporności, oznacza to, że możliwe są wielokrotne infekcje. 

Kto jest najbardziej narażony na zakażenie wirusem RSV? 

Wszyscy są narażeni na zachorowanie, jednakże infekcje najczęściej zdarzają się u dzieci poniżej 4. roku życia – głównie u niemowląt od 2. do 6. miesiąca życia. Wskazują na to badania na obecność przeciwciał swoistych dla wirusa, które wykrywa się aż u 95% dwulatków! Wirus RSV u dorosłych, młodzieży i starszych dzieci nie jest groźny. Natomiast u małych dzieci zakażenie może mieć ciężki przebieg, natomiast wirus RSV u niemowlaka do 6. miesiąca życia nawet bardzo ciężki. Co ciekawe, częściej chorują chłopcy, oni też częściej muszą być hospitalizowani. 

W przypadku takich maluchów leczenie odbywa się w szpitalu, nierzadko na oddziale intensywnej terapii. Najgorzej infekcję znoszą wcześniaki, noworodki z niską masą urodzeniową, niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym, niemowlęta z wadami wrodzonymi serca i wadami układu oddechowego, a także niemowlęta z niedoborem odporności oraz dzieci, których matki palą papierosy. One też są najbardziej narażone na powikłania. Zakażenie wirusem RSV niesie też poważne zagrożenie dla osób w podeszłym wieku, a także osób z zaburzeniami odporności. 

Jakie są objawy zakażenia wirusem RSV? 

Najczęściej zakażenie wirusem RSV przybiera postać infekcji górnych dróg oddechowych, choć wirus RSV u noworodka i niemowlaka zwykle obejmuje także dolne drogi oddechowe – oskrzeliki i płuca, rzadziej tchawicę i oskrzela. Jeśli chodzi o RSV u dorosłych, młodzieży i starszych dzieci to infekcja przypomina zwykłe przeziębienie. Pojawiają się takie objawy RSV jak obrzęk błony śluzowej nosa i katar, kaszel i ból gardła, gorsze samopoczucie, zmęczenie, ból głowy i gorączka. Czasem zakażenie przebiega całkowicie bezobjawowo. 

Początkowo wirus RSV u dzieci przebiega z umiarkowaną gorączką, katarem i kaszlem – najpierw suchym, z czasem przechodzącym w mokry. Dzieci są rozdrażnione, płaczliwe, apatyczne, nie chcą jeść i mają problemy z oddychaniem. Ze względu na nadprodukcję wydzieliny wokół ust można zauważyć gromadzącą się pianę. Objawy najczęściej same ustępują po około 1-2 tygodniach. Trzeba jednak zaznaczyć, że wirus RSV u niemowlaka i dzieci do 2. roku życia najczęściej przybiera postać zapalenia oskrzelików ze zwiększoną produkcją śluzu i skurczem oskrzeli, świszczącym oddechem, nasiloną dusznością, niedotlenieniem, sinicą oraz objawami odwodnienia. Ponadto u niemowląt obserwuje się zwiększoną częstotliwość oddechów (tachypnoe) i oddychanie całą klatką piersiową. Wszystkie te objawy RSV wymagają pilnej konsultacji z lekarzem. 

Ciężki przebieg może mieć też infekcja u osób w podeszłym wieku, osób z chorobami układu oddechowego i układu krążenia, osób z niedoborem odporności (np. stosujących leki immunosupresyjne lub zakażonych wirusem HIV). W ich przypadku zakażenie wirusem RSV wygląda podobnie jak u niemowląt i obejmuje również dolne drogi oddechowe. Może pojawić się wysoka gorączka i dreszcze, uczucie duszności i ból w klatce piersiowej, świsty oddechowe, sinica, zwiększona częstotliwość oddechów, odkrztuszanie wydzieliny i duże zmęczenie. Jeśli dojdzie do rozwoju ciężkiego zapalenia płuc, może się to skończyć niewydolnością oddechową, która stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Wirus RSV może powodować różne powikłania. Jednym z najczęstszych jest zapalenie ucha środkowego. Może też dojść do zapalenia płuc i upośledzenia ich czynności, a nawet do zapalenia mięśnia sercowego. 

Jak diagnozuje się zakażenie wirusem RSV? 

Infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych często wyglądają podobnie, zwłaszcza gdy ich objawy nie są zbyt nasilone. Łatwo pomylić przeziębienie, grypę, RSV, a nawet Covid-19. Zwracając uwagę tylko na towarzyszące chorobie dolegliwości, raczej nie można dokonać samodiagnozy. Jak więc wygląda diagnozowanie RSV? Lekarz zwykle dokonuje rozpoznania na podstawie obserwowanych objawów i wywiadu, dla diagnozy kluczowa jest aktualna sytuacja epidemiologiczna. Jeśli w okolicy notuje się wiele przypadków zakażenia wirusem RSV, a chory miał kontakt z osobą zakażoną, to najpewniej utrzymujące się u niego objawy wskazują właśnie na ten patogen. 

W diagnostyce korzysta się także ze specjalnych testów. Jak wykryć wirusa RSV? Można to zrobić za pomocą dostępnych na rynku prostych w użyciu testów PCR i testów antygenowych. Do badania potrzebna jest tylko próbka wymazu z nosogardzieli. Obecnie testy antygenowe można kupić w aptece i wykonać je w domu. Są to zwykle testy typu 4w1, które wykrywają wirusa grypy typu A i typu B, wirusa RSV i wirusa SARS-CoV-2. 

Jak przebiega leczenie zakażenia wirusem RSV? 

Jak każdą infekcję wirusową także RSV leczy się objawowo. Dolegliwości zwykle ustępują samoistnie, najczęściej po 7-14 dniach. Czasem mogą być dość uciążliwe, więc warto sięgnąć po odpowiednie preparaty. Leczenie RSV nie odbiega zanadto od postępowania w przypadku innych infekcji wirusowych górnych dróg oddechowych. Stosuje się dostępne bez recepty leki na przeziębienie, w zależności od występujących objawów – leki na katar, leki przeciwgorączkowe lub syrop na kaszel. Ponadto wskazane jest dbanie o prawidłowe nawodnienie organizmu oraz stosowanie wody morskiej w aerozolu do oczyszczania nosa. 

Oczywiście tak wygląda leczenie RSV o łagodnym przebiegu. Wirus RSV u noworodka i niemowlaka oraz u osób starszych i z grupy ryzyka ciężkiego przebiegu trzeba zawsze skonsultować z lekarzem, który zleca dodatkowo inhalacje z soli fizjologicznej, które rozrzedzają śluz i ułatwiają jego odkrztuszanie (wraz z inhalacjami wskazane jest oklepywanie klatki piersiowej). Jeśli chodzi o leki, to w ciężkich przypadkach przepisywana jest rybawiryna. Większość niemowląt po stwierdzeniu problemów z oddychaniem jest od razu hospitalizowana. W szpitalu najczęściej jest im podawany tlen. 

W jaki sposób zapobiegać zakażeniu wirusem RSV? 

Nie ma na razie ogólnodostępnej szczepionki przeciwko wirusowi RSV, którą można podawać wszystkim. Od 2023 roku zatwierdzona jest jedynie szczepionka dla osób powyżej 60. roku życia. Dlatego zapobieganie RSV polega głównie na dbaniu o zdrowie swoje i dziecka. Należy zwracać szczególną uwagę na prawidłową higienę i częste mycie rąk. Należy też w razie możliwości unikać kontaktu z chorymi. Ponadto wskazana jest dobrze zbilansowana dieta, codzienna aktywność fizyczna, a także stosowanie preparatów wzmacniających odporność.

O wirusie RSV nie mówi się tak dużo, jak o wirusie grypy czy o koronawirusie. Jednak trzeba mieć świadomość, że jest taki patogen. Wprawdzie w większości przypadków odpowiada on za infekcje górnych dróg oddechowych o łagodnym przebiegu, jednak u małych dzieci, zwłaszcza u noworodków i niemowląt, może być niezwykle groźny.

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.