Stan podgorączkowy – kiedy występuje, co oznacza i czy warto z nim walczyć?

Za często i w sposób niewłaściwy używa się terminu gorączka. Okazuje się bowiem, że o gorączce należy mówić dopiero w sytuacji, gdy temperatura ciała przekracza 38,5 stopni Celsjusza. W takim razie od ilu stopni jest stan podgorączkowy? Co prowadzi do powstawania stanu podgorączkowego? Jak on się objawia? Czy stan podgorączkowy trzeba leczyć? 

Spis treści:

• Czym jest stan podgorączkowy?
• Przyczyny stanu podgorączkowego
• Objawy towarzyszące
• Metody obniżania temperatury 

Czym jest stan podgorączkowy?

Stan podgorączkowy, podobnie jak gorączka, jest fizjologiczną reakcją organizmu, mechanizmem obronnym, który jest aktywowany w określonych sytuacjach. Stanowi wsparcie dla układu odpornościowego. Wpływa na pobudzenie procesów ustrojowych oraz metabolicznych, które pomogą zwalczyć infekcję. Podwyższona temperatura ciała ma znaczenie też dlatego, że dla licznych patogenów optymalna temperatura do namnażania wynosi poniżej 37st. C. Stan podgorączkowy może więc mieć pozytywne skutki, wynikające z pogorszenia warunków życia wirusów i bakterii oraz pobudzenia układu immunologicznego. Stan podgorączkowy może występować zarówno u dzieci, u dorosłych, jak i u seniorów.

Prawidłowa temperatura ciała

Za prawidłową temperaturę ciała uznaje się temperaturę wynoszącą 36,6 stopni Celsjusza. Jest to wartość uzyskiwana podczas pomiaru pod pachą, temperatura mierzona w jamie ustnej, w odbycie i uchu może być nieco wyższa. Całkowicie normalne jest to, że w ciągu doby temperatura ciała waha się o około 0,3-0,6st. C. Takie różnice związane są z zachodzącymi w organizmie procesami, m.in. z przemianami metabolicznymi, mogą też wynikać z aktywności człowieka w ciągu dnia. Wahania temperatury wynikają również ze zmian poziomu hormonów – u kobiet temperatura ciała zmienia się w trakcie cyklu menstruacyjnego, typowym zjawiskiem jest stan podgorączkowy w ciąży. 

Wiedza o tym, że 36,6st. C to prawidłowa temperatura ciała jest powszechnie znana. Należy jednak powiedzieć, że stosunkowo niedawno opublikowano wyniki najnowszych badań naukowych, z których wynika, że temperatura ciała zdrowego człowieka obniżyła się do 36,4st. C. Jako przyczynę tego stanu wskazuje się łatwiejszy dostęp do czystej wody, poprawę warunków higienicznych, szczepienia, leki, a nawet dostęp do klimatyzacji i ogrzewania – wszystko to sprawia, że spadła liczba infekcji, ponadto organizm nie musi zużywać aż tyle energii do regulowania temperatury ciała.

Kiedy mówimy o stanie podgorączkowym?

Jeśli prawidłowa temperatura ciała wynosi 36,6st. C, to kiedy jest stan podgorączkowy? Mówi się o nim, gdy temperatura ciała wynosi od 37,1 do 38st. C. Fachowo stan podgorączkowy definiuje się jako stan, w którym temperatura utrzymywana przez ośrodek termoregulacji w podwzgórzu jest wyższa od wartości uznanej za prawidłową (36,6st. C), a jednocześnie nie przekracza granicy uznawanej jako gorączka (38st. C).

Czy inaczej określa się stan podgorączkowy u niemowlaka niż u osoby dorosłej? U niemowląt proces termoregulacji nie jest jeszcze w pełni wykształcony, przez co ich temperatura ciała może się bardziej wahać, ponadto ich prawidłowa temperatura ciała z zasady jest nieco wyższa, tym samym nie należy wpadać w panikę, gdy termometry wskażą wartość przekraczającą 37st. C. Trzeba też pamiętać, że do 2. roku życia wskazane jest mierzenie temperatury w odbycie, a wynik pomiaru metodą rektalną zawsze jest nieco wyższy. Od ilu stopni jest stan podgorączkowy u małych dzieci? Można uznać, że stan podgorączkowy zaczyna się dopiero od 37,5st. C.

Różnica między stanem podgorączkowym a gorączką

Stan podgorączkowy i gorączka wiążą się z infekcją lub ze stanem zapalnym toczącym się w organizmie, choć stan podgorączkowy może mieć również inne przyczyny. Należy podkreślić, że główną różnicą między tymi stanami jest to, że temperatura między 37,1 a 38st. C nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, natomiast szybko narastająca gorączka może być groźna – gdy przekracza 39st. C może powodować poważne uszkodzenia narządów, wyższa może doprowadzić do śmierci.

Przyczyny stanu podgorączkowego

Podwyższona temperatura ciała jest prawidłową odpowiedzią organizmu, która świadczy o zmobilizowaniu jego sił do walki z zagrożeniem. Stan zapalny, a także czynniki toksyczne, immunologiczne lub hormonalne przyczyniają się do pobudzenia komórek odpornościowych do produkcji pirogenów egzogennych, które wpływają na ośrodek termoregulacji w podwzgórzu, powodując wzrost temperatury ciała. W jakich sytuacjach pojawia się stan podgorączkowy? Co może oznaczać ciągły stan podgorączkowy?

Infekcje i choroby

Najczęściej jako przyczyny stanu podgorączkowego wymienia się stany zapalne, infekcje (bakteryjne i wirusowe) oraz choroby. Stan podgorączkowy może pojawić się w przypadku infekcji dróg oddechowych (głównie o podłożu wirusowym – zwłaszcza przeziębienia), zapalenia ucha środkowego, zakażeń układu moczowego, zakażeń skóry, grypy żołądkowej, a także nieswoistych chorób zapalnych jelit, chorób zapalnych stawów, nadczynności tarczycy, chorób układu hormonalnego, alergii, chorób nowotworowych, chorób autoimmunologicznych, a nawet przy udarze niedokrwiennym mózgu.

Stres i przemęczenie

Mniej oczywistymi czynnikami wywołującymi stan podgorączkowy mogą być – długotrwały stres oraz przemęczenie. Typowe jest, że temperatura ciała wzrasta po wysiłku fizycznym oraz w stanie pobudzenia emocjonalnego.

Inne czynniki wywołujące

Stan podgorączkowy może być reakcją na niektóre leki, np. antybiotyki. A co oznacza utrzymujący się stan podgorączkowy przy antybiotyku? Może oznaczać, że lek nie działa i należy się skonsultować z lekarzem. Natomiast stan podgorączkowy po zakończeniu antybiotykoterapii może być skutkiem wtórnej infekcji. Stan podgorączkowy u niemowlęcia może wynikać z wielu różnych przyczyn zupełnie niezwiązanych z chorobą, np. z przegrzaniem, ząbkowaniem, silnym płaczem, emocjami, stresem lub z odczynem poszczepiennym.

Objawy towarzyszące

Czasem stan zapalny pojawia się samoistnie i nie towarzyszą mu żadne inne objawy. Może jednak współwystępować z szeregiem dolegliwości – mniej lub bardziej dokuczliwych. Symptomy mogą się różnić w zależności od tego, jakie są przyczyny stanu podgorączkowego. Przy podwyższonej temperaturze ciała można przeprowadzić badanie poziomu białka C-reaktywnego (CRP), które jest nieswoistym markerem stanu zapalnego. Jak interpretować sytuację – CRP w normie a stan podgorączkowy? Taka sytuacja może świadczyć np. o infekcji wirusowej.

Charakterystyczne symptomy

U większości osób występuje duet objawów – zmęczenie i stan podgorączkowy. Ponadto mogą też wystąpić takie symptomy jak chłodna skóra dłoni, uczucie zimna, czasem lekkie dreszcze, osłabienie, brak apetytu, ból głowy, zwiększona utrata płynów. Intensywność tych objawów zależy od cech osobniczych, ogólnego stanu zdrowia, a także od przyczyny wywołującej podwyższenie temperatury ciała.

Ze względu na to, że najczęściej stan podgorączkowy towarzyszy przeziębieniu, to może wraz z nim występować katar, uczucie zatkanego nosa, ból głowy, ogólne pogorszenie samopoczucia, spadek energii, ból gardła i kaszel, bóle mięśni i stawów.

Objawy alarmowe

Objawem alarmowym jest przewlekły stan podgorączkowy i zmęczenie, zwłaszcza gdy występują wraz z nimi takie symptomy jak np. szybka utrata wagi w krótkim czasie, pocenie się w nocy. Takie dolegliwości mogą wskazywać na choroby przewlekłe. Uczucie osłabienia i szereg niespecyficznych objawów może oznaczać choroby autoimmunologiczne, czyli choroby, w których organizm atakuje własne komórki, traktując je jako zagrożenie.

Innym rodzajem schorzeń, o których może świadczyć przewlekły stan podgorączkowy, są choroby nowotworowe. Wśród objawów alarmowych warto też wymienić zaburzenia świadomości, dezorientację, silne bóle, wysypkę, biegunkę i wymioty. Mimo że stan podgorączkowy u dziecka jest częstym zjawiskiem, nie należy go bagatelizować. Należy obserwować stan malucha i w razie potrzeby zastosować leki lub zgłosić się do lekarza.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

W sytuacji, gdy stan podgorączkowy utrzymuje się przez dłuższy czas (parę dni, a nawet kilka tygodni), trzeba reagować. Niezależnie od tego, czy występuje bez dodatkowych objawów, czy z innymi dolegliwościami, przewlekły stan podgorączkowy u dorosłych i dzieci może oznaczać niebezpieczne stany chorobowe. Gdy stan podgorączkowy u dziecka bez innych objawów utrzymuje się przez 3 dni, warto się zgłosić do pediatry. Trzeba się także umówić na wizytę u lekarza, gdy utrzymuje się u nas lub u dziecka stan podgorączkowy po grypie, może to być sygnał, że doszło do powikłań pogrypowych.

Metody obniżania temperatury

Zazwyczaj stan podgorączkowy ustępuje samoistnie. Jeśli utrzymuje się krótkotrwale, nie jest groźny, nie pozostawia także żadnych zdrowotnych powikłań. Pojawia się więc pytanie, czy zbijać stan podgorączkowy? Zasadniczo temperatura poniżej 38st. C nie jest wskazaniem do stosowania leków przeciwgorączkowych.

Na początkowym etapie infekcji stan podgorączkowy stymuluje układ odpornościowy, nie powinno się zaburzać tego procesu. Dopiero w sytuacji, gdy podwyższona temperatura zaczyna mieć wyraźnie negatywny wpływ na organizm, a w dodatku stale wzrasta, można zastosować leki przeciwgorączkowe lub domowe sposoby zbijania temperatury. Warto też podkreślić, że utrzymujący się stan podgorączkowy nie powinien być łagodzony, powinien być diagnozowany!

Leki przeciwgorączkowe

W przypadku stanu podgorączkowego nie stosuje się leków przeciwgorączkowych. Nawet gdy temperatura przekroczy granicę 38st. C, od której mówimy już o gorączce, nie zawsze są one potrzebne. Należy jeszcze raz to powiedzieć – podwyższona temperatura mobilizuje organizm do walki z infekcją, przyspieszając proces zdrowienia.

Moment, w którym należy sięgnąć po leki, zwykle następuje, gdy stan zdrowia się pogarsza, a gorączka rośnie. Taką zasadę stosuje się zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Ważne jest zatem obserwowanie chorego oraz monitorowanie temperatury. Nie ma znaczenia, jakie termometry są stosowane do mierzenia temperatury, ważne jest jednak, aby pomiary wykonywać tym samym urządzeniem, w tym samym miejscu, np. na czole, w ustach, w odbycie lub pod pachą.

Co zrobić, gdy temperatura wzrośnie? Jak szybko obniżyć gorączkę? Najskuteczniejszym sposobem na to są leki przeciwgorączkowe. Najczęściej wybieranym lekiem do walki z gorączką jest paracetamol i ibuprofen. Na rynku są preparaty, które łączą obie te substancje lecznicze, np. Apap Intense. Mechanizm działania tych leków jest inny, więc wspólnie są w stanie zapewnić silniejszy efekt. Gdy gorączka uniemożliwia spokojny sen, warto wybrać środek, który łączy działanie przeciwgorączkowe z uspokajająco-nasennym. Takim lekiem jest Apap Noc, który zawiera paracetamol oraz chlorowodorek difenhydraminy.

Domowe sposoby

Jak zbić stan podgorączkowy? Gdy mamy do czynienia ze stanem podgorączkowym lub niewysoką gorączką, zanim sięgniemy po leki przeciwgorączkowe, warto najpierw zastosować metody niefarmakologiczne. Co na stan podgorączkowy można wypróbować? Ulgę może przynieść okład na czoło z ręcznika zamoczonego w chłodnej wodzie, ewentualnie można przygotować chłodną kąpiel, jednakże woda nie może być za zimna, powinna być chłodniejsza zaledwie o 1-2 stopnie niż temperatura ciała.

Niezależnie, czy stan podgorączkowy jest związany z infekcją, czy jest wynikiem przemęczenia i stresu, zalecany jest odpoczynek i relaks. Nie warto się forsować, może to utrudnić pracę układu odpornościowego. Dodatkowo kluczowe jest zwiększenie podaży płynów, gdyż podwyższona temperatura ciała przyczynia się do nasilonej utraty wody.

W przebiegu infekcji można również przyjmować tradycyjne środki wspomagające organizm i łagodzące najczęstsze objawy związane z przeziębieniem lub grypą. Dobrze sprawdzi się m.in. ciepłe mleko z dodatkiem czosnku i miodu. Mikstura ta zmniejsza kaszel i ból gardła. Podobne efekty pozwoli uzyskać herbata z miodem, cytryną i sokiem malinowym.

Stan podgorączkowy to stan pośredni między prawidłową temperaturą ciała a temperaturą uznawaną za gorączkę. Krótkotrwały stan podgorączkowy nie jest niebezpieczny ani dla dzieci, ani dla osób dorosłych. Natomiast utrzymujący się stan podgorączkowy powinien być jak najszybciej skonsultowany z lekarzem!

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.