Suplementacja jodem – kiedy warto zastosować i czy naprawdę pomaga?
09.02.2025Jod to jeden z tych pierwiastków, które bardzo często są wskazane do suplementacji. Ma to związek z tym, że jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a u wielu osób podaż tego składnika nie jest wystarczająca. W życiu płodowym jest on potrzebny dla prawidłowego rozwoju mózgu i układu nerwowego dziecka, a ponadto jest kluczowy dla funkcjonowania tarczycy. Jak powinna przebiegać suplementacja jodem?
Spis treści:
- Czym jest jod i jaką rolę pełni w organizmie?
- Niedobór jodu – przyczyny i objawy
- Kiedy warto rozważyć suplementację jodem?
- Jak prawidłowo suplementować jod?
- Naturalne źródła jodu w diecie
- Bezpieczeństwo suplementacji jodem
Czym jest jod i jaką rolę pełni w organizmie?
Nie od razu poznano wszystkie właściwości jodu, początkowo był on wykorzystywany wyłącznie ze względu na swoje działanie odkażające. Z czasem znalazł również zastosowanie w leczeniu chorób tarczycy, odkryto bowiem ścisły związek między jodem a poziomem hormonów tarczycy. Jeszcze później zaobserwowano powiązanie między niedoborem jodu u ciężarnej a upośledzeniem umysłowym i fizycznym u dziecka.
W organizmie największe zapasy jodu występują w tarczycy, jednak nie starczają one na długo, stąd konieczność przyjmowania jodu z zewnątrz. W jaki sposób jod może być dostarczany do organizmu? Można go przyjmować drogą pokarmową. Ponadto jest absorbowany z wdychanego powietrza. Niewielkie ilości mogą przenikać do organizmu przez skórę.
Funkcje jodu w metabolizmie
Jakie funkcje pełni jod w organizmie? Uczestniczy w produkcji hormonów tarczycy – tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3). Oznacza to, że bez jodu nie jest możliwa synteza tych substancji. Bez hormonów tarczycy gruczoł ten nie jest w stanie spełniać swojej funkcji. A trzeba przyznać, że tarczyca oddziałuje na cały organizm, w tym na układ nerwowy, układ hormonalny, serce, mięśnie i nerki.
Hormony tarczycy mają wpływ na regulowanie syntezy białka i na przemianę materii – metabolizm tłuszczów i cukrów. Są też istotne w procesach przemian witamin i kwasów nukleinowych, uczestniczą w procesie oddychania komórkowego, wytwarzania energii, syntezy enzymów, regulują wzrost i dojrzewanie komórek w organizmie. Jod jest potrzebny również do utrzymywania prawidłowej ciepłoty ciała. Uznawany jest on za silny antyoksydant, ponadto wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, a nawet przeciwnowotworowe.
Często także poruszany jest temat suplementacja jodem a odchudzanie. Niedobór jodu może skutkować zwiększeniem masy ciała, nie oznacza to jednak, że jod można traktować jako cudowny lek na odchudzanie. Faktem jest jednak to, że jest on niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, które przyspieszają nasz metabolizm.
Dzienne zapotrzebowanie na jod
To, ile potrzebujemy jodu, zależne jest od wieku oraz stanu fizjologicznego (jakim jest m.in. ciąża). Zgodnie z obowiązującymi zaleceniami dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi: dla niemowląt w pierwszych 6 miesiącach życia – 110mcg, dla niemowląt od 6. do 12. miesiąca życia – 130mcg, dla dzieci od 1. do 6. roku życia – 90mcg, dla dzieci od 7. do 9. roku życia – 100mcg, dla dzieci od 10. do 12. roku życia – 120mcg, dla młodzieży od 13. do 18. roku życia oraz dla osób dorosłych – 150mcg, dla kobiet w ciąży – 220mcg (według rekomendacji WHO z uwagi na częste niedobory jodu w okresie ciąży można stosować nawet 250mcg na dobę), dla kobiet karmiących piersią – 290mcg.
Niedobór jodu – przyczyny i objawy
Niestety w naszym kraju, podobnie jak w wielu innych państwach europejskich, niedobory jodu są powszechnym zjawiskiem. Szacuje się, że cierpieć na nie może nawet 60% populacji. Co wpływa na ten stan? W jaki sposób objawia się niedostatek tego pierwiastka?
Kto jest najbardziej narażony na niedobór jodu?
Najwyższym ryzykiem występowania niedoboru jodu obciążone są osoby na diecie bezsolnej, osoby, które nie jedzą ryb, owoców morza, alg i nabiału oraz osoby, które mieszkają z dala od morza. Również kobiety spodziewające się dziecka są bardziej narażone, dlatego w wielu wypadkach suplementacja jodu w ciąży jest koniecznością.
Charakterystyczne objawy niedoboru jodu
Jakie objawy wskazują, że potrzebna jest suplementacja jodem? Zaniepokoić powinny dolegliwości wskazujące na problemy z tarczycą, czyli nerwowość, uczucie zmęczenia, przybieranie na wadze, problemy skórne objawiające się m.in. suchością i zaczerwienieniem. Ponadto niedobór jodu może powodować problemy z koncentracją oraz utrzymujące się uczucie zimna, nadmierne wypadanie włosów, łamanie się paznokci, obniżenie odporności na stres. Przewlekły niedobór u osób dorosłych prowadzi do powstawania wola.
Jeśli niedobór jodu występuje u kobiet w ciąży, skutki mogą być widoczne zarówno u matki, jak i u dziecka. Brak jodu może spowodować problemy z donoszeniem ciąży, doprowadzić do przedwczesnego porodu lub zaburzać rozwój płodu, co przejawia się m.in. niedorozwojem tarczycy, defektami słuchu, zaburzeniami psychomotorycznymi, problemami z czytaniem ze zrozumieniem, z koncentracją i uczeniem się. W skrajnych przypadkach niedobór jodu w ciąży może doprowadzić u dziecka do wrodzonego niedoboru jodu (tzw. kretynizm tarczycowy), czyli do upośledzenia rozwoju umysłowego i fizycznego.
Niedobór jodu a choroby tarczycy
Jod jest kluczowym elementem prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Jego niedobór może prowadzić do niedoczynności tarczycy. W takiej sytuacji suplementacja jodem jest wskazana. Inaczej jest, gdy mamy do czynienia z nadczynnością tarczycy, czyli chorobą polegającą na tym, że w organizmie jest za dużo hormonów tarczycy. A jak wygląda suplementacja jodem przy Hashimoto? Zasadniczo u chorych na to schorzenie jest ona przeciwwskazana! Uważa się, że jod może zaostrzyć stan zapalny.
Kiedy warto rozważyć suplementację jodem?
Jod nie jest syntezowany w organizmie człowieka. Z tego właśnie powodu należy go stale dostarczać wraz z dietą lub poprzez odpowiednią suplementację. Uważa się, że każdy może dodatkowo przyjmować preparaty z jodem, są jednak grupy, które powinny je stosować obowiązkowo.
Wskazania do suplementacji jodu
Suplementacja jodem jest wskazana w przypadku, gdy obserwuje się objawy jego niedoboru. Powinny o niej myśleć osoby z grup ryzyka wystąpienia niedoboru, np. osoby mieszkające z dala od morza, zwłaszcza na obszarach górskich. Standardem jest także suplementacja jodem przy niedoczynności tarczycy.
Suplementacja jodu w ciąży i podczas karmienia piersią
Szczególną sytuacją, która wiąże się ze zwiększonym zapotrzebowaniem na jod, jest okres ciąży, a także karmienia piersią. Wynika to ze zmian, jakie zachodzą w organizmie kobiety. Należy jednak pamiętać, że suplementacja jodu w ciąży wymaga uprzedniej konsultacji z lekarzem.
Jod w diecie wegetariańskiej i wegańskiej
Osoby na diecie wegetariańskiej, o ile dbają o podaż nabiału i jajek, a także jedzą algi, nie powinny mieć problemów z dostarczaniem jodu do organizmu. Natomiast osoby na diecie wegańskiej, które całkowicie rezygnują z jedzenia wszystkich produktów odzwierzęcych, mogą cierpieć na niedobór jodu.
Jak prawidłowo suplementować jod?
Jeśli suplementacja jodu nie jest prowadzona prawidłowo, może niekorzystnie wpływać na organizm. Należy więc zachowywać ostrożność w stosowaniu preparatów zawierających jod.
Dostępne formy suplementów jodu
W aptekach dostępne są różnego rodzaju suplementy na tarczycę z jodem. Najczęściej wykorzystuje się w nich morszczyn pęcherzykowaty (kelp), który stanowi doskonałe źródło jodu, np. suplement diety Kelp, Pureo Health Jod organiczny z alg morskich. Ponadto są również preparaty zawierające jod w postaci jodku potasu. Warto tu przy okazji wspomnieć, że jod nie jest jedynym składnikiem, który korzystnie wpływa na pracę tarczycy i na produkcję hormonów tarczycy. Tak działa również selen, dlatego też łączona suplementacja jodu i selenu może być dobrym rozwiązaniem (np. Morszczyn plus Jod i Selen).
Dzięki temu, że możliwa jest suplementacja jodu przez skórę, niewielkie ilości tego składnika wchłaniane są np. w sytuacji, gdy stosowane są środki odkażające z jodkiem potasu (m.in. Płyn Lugola). W przypadku jodu można też uzupełniać jego zapasy przez układ oddechowy, dlatego od lat wskazane są wyjazdy nad morze, gdzie powietrze nasycone jest jodem.
Dawkowanie jodu w różnych grupach wiekowych
Jak już wcześniej zostało wspomniane, zapotrzebowanie organizmu na jod jest różne w zależności od wieku. Podawanie jodu dzieciom niezależnie od wieku należy zawsze skonsultować z lekarzem. U młodzieży i dorosłych zazwyczaj zaleca się stosować preparaty zawierające 150mcg jodu. Natomiast kobiety w ciąży i karmiące piersią potrzebują więcej jodu (220-290mcg), przy czym suplementacja w tym okresie powinna odbywać się pod kontrolą lekarza.
Interakcje z lekami i innymi suplementami
Preparaty z jodem mogą wchodzić w interakcję z niektórymi lekami. A jak wygląda kwestia „suplementacja jodem a Euthyrox”? Euthyrox to lek z lewotyroksyną (syntetyczna postać hormonu tarczycy), jest on wskazany u chorych na niedoczynność tarczycy. Jeśli jej przyczyną jest niedobór jodu, suplementacja może być pomocna. Jednakże taką decyzję należy podjąć w porozumieniu z lekarzem. Endokrynolog decyduje również o tym, czy pacjentowi potrzebna jest suplementacja jodu po usunięciu tarczycy.
Naturalne źródła jodu w diecie
Nie zawsze suplementacja z jodem jest potrzebna, o ile oczywiście wraz z codzienną dietą realizujemy zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Gdzie szukać jodu? Jak bardzo trzeba zmodyfikować dietę, aby wzbogacić ją w źródła bogate w jod?
Produkty bogate w jod
Pod względem zawartości jodu największe znaczenie w diecie mają ryby morskie (przede wszystkim halibut, dorsz, śledź, makrela), owoce morza (krewetki, małże, homar, ostrygi) oraz algi (kelp, nori, wakame). Jednakże jod można znaleźć również w wielu innych produktach – w przetworach mlecznych (np. w kefirze, serwatce, serze żółtym), w jajkach (głównie w żółtku), orzechach laskowych, orzechach arachidowych, szpinaku.
W Polsce w ramach działań profilaktycznych standardem jest jodowanie soli kuchennej. Nie ma jednak możliwości, aby tylko dzięki niej dostarczać potrzebną ilość jodu, gdyż trzeba by było zjeść o wiele więcej soli, niż wynosi jej zalecane dzienne spożycie. Z tego powodu w codziennej diecie należy postarać się o zróżnicowane źródła jodu.
Jak przygotowywać posiłki, by zachować jod?
Na szczęście jod nie jest zbyt wrażliwy na wysokie temperatury, dzięki czemu obróbka termiczna nie obniża w znaczący sposób jego zawartości w produktach. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że niektóre składniki mogą ograniczać wchłanianie jodu z pożywienia, są to substancje goitrogenne, które znajdują się m.in. w warzywach krzyżowych.
Bezpieczeństwo suplementacji jodem
Czy suplementacja jodu jest bezpieczna? Zasadniczo tak. Zwykle organizm dobrze toleruje jod, nawet w dawkach wyższych niż wskazane, mimo to jest możliwe przedawkowanie tego składnika. Co trzeba wiedzieć, aby szybko zauważyć efekty suplementacji jodem i nie narazić się na skutki uboczne?
Możliwe skutki uboczne i przeciwwskazania
Stosowanie odpowiednio dobranych dawek jodu nie powinno wywoływać skutków ubocznych. Mogą one jednak występować, gdy jod jest przyjmowany w nadmiarze. Wśród skutków takiego postępowania wymienia się autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, a nawet nowotwór tarczycy. A czy każdy może suplementować jod? Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z jodem jest m.in. nadczynność tarczycy, wole guzkowe i podejrzenie raka tarczycy.
Objawy przedawkowania jodu
Nie jest możliwe przedawkowanie jodu z diety, ale może do tego dojść, gdy w dużej ilości przyjmowane są leki lub suplementy diety oraz spożywane są duże ilości soli jodowanej. Według wytycznych maksymalna dzienna dawka jodu u dzieci od 1. do 3. roku nie powinna przekraczać 200mcg, u dzieci od 4. do 6. roku życia – 250mcg, u dzieci od 7. do 10. roku życia – 300mcg, u dzieci i młodzieży od 11. do 14. roku życia – 450mcg, u młodzieży od 14. do 18. roku życia – 500mcg, u dorosłych – 600mcg.
Objawami przedawkowania jodu mogą być wymioty, brązowe śluzówki, biegunka, odwodnienie, wstrząs. Niestety znane są przypadki, że po przyjęciu bardzo dużych dawek jodu dochodziło do zgonu. Przewlekłe stosowanie za dużych dawek może powodować zapalenie spojówek, metaliczny posmak w ustach, nieżyt nosa, złuszczanie się naskórka, objawy nadczynności tarczycy.
Kiedy skonsultować suplementację z lekarzem?
Choć w aptekach preparaty z jodem dostępne są bez recepty, np. suplementy na tarczycę, na włosy i skórę lub na odchudzanie, to jednak warto przed ich zastosowaniem skonsultować się z lekarzem. Obowiązkowo należy zgłosić się do lekarza i wykonać odpowiednie badania, gdy suplementacja jodem ma być rozpoczęta u dzieci lub kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią, a także u osób z chorobami tarczycy.
Jod to składnik potrzebny do produkcji hormonów tarczycy, które regulują szereg procesów zachodzących w organizmie. Niedobór jodu może skutkować zaburzeniami w pracy wielu narządów. Aby tego uniknąć, należy zadbać o dietę bogatą w ryby i owoce morza, czyli naturalne źródła jodu. Ponadto można stosować dostępne w aptekach preparaty z jodem.
