Torbiel – czym jest? Objawy i sposoby leczenia
11.10.2024Mimo że określenie torbiel czy też cysta brzmi groźnie, zwykle taka zmiana nie stanowi zagrożenia dla życia. Czym jest torbiel? Jest to przestrzeń w obrębie tkanek, którą wypełnia płynna lub półpłynna treść. Cysty mogą się tworzyć właściwie w każdym miejscu wewnątrz i na zewnątrz ciała, jednakże zwykle są zlokalizowane m.in. na jajnikach, nerkach lub wątrobie. Co zrobić w przypadku zdiagnozowania torbieli?
Spis treści:
- Czym jest torbiel?
- Jakie są objawy torbieli?
- Jak diagnozować torbiele?
- Najczęściej występujące rodzaje torbieli
- Jakie są metody leczenia torbieli?
- Czy torbiel może być groźna?
Czym jest torbiel?
Torbiel, zwana także cystą, jest patologiczną przestrzenią w obrębie tkanek, która złożona jest z jednej lub z kilku komór. Przestrzeń tą wypełnia płynna lub galaretowata treść, w której mogą się znajdować np. erytrocyty lub komórki stanu zapalnego. Cysty mogą występować pojedynczo lub w skupiskach.
Ze względu na budowę ściany torbieli rozróżnia się – torbiel prawdziwą i rzekomą. Torbiel prawdziwa (prosta) ma ściany pokryte nabłonkiem, a rzekoma jest otoczona tkanką inną niż nabłonkowa (np. łączną lub ziarniną zapalną). Torbiele mogą być zlokalizowane w każdym miejscu w organizmie, choć zazwyczaj obserwuje się je w jajnikach, nerkach, wątrobie i mózgu. Skoro wiadomo, czym jest torbiel, to warto wiedzieć, jakie są przyczyny jej powstawania.
Biorąc pod uwagę etiologię, wyróżnia się dwa rodzaje torbieli – wrodzone i nabyte. Zmiana torbielowata wrodzona zwykle tworzy się wskutek wad rozwojowych powstałych w okresie zarodkowym, a także w wyniku chorób genetycznych. Natomiast przyczyną torbieli nabytych mogą być urazy mechaniczne, stany zapalne oraz choroby pasożytnicze. Tego typu rodzaje torbieli powstają na każdym etapie życia. Od razu trzeba też dodać, że proces powstawania cyst jest zazwyczaj długotrwały.
Jakie są objawy torbieli?
Jak rozpoznać torbiel? No cóż, zazwyczaj cysty nie dają żadnych objawów. Dolegliwości bólowe pojawiają się najczęściej wtedy, gdy cysta powiększa się na tyle, że zaczyna uciskać sąsiadujące narządy. Jeśli ucisk jest bardzo duży, cysty mogą również wpływać na pracę danego organu. Wśród objawów, które można zauważyć, gdy zmiana torbielowata się powiększy, wymienia się ból, obrzęk, objawy skórne oraz gorączkę. U kobiet, u których rozwinęły się torbiele na jajnikach, mogą też pojawić się zaburzenia cyklu miesiączkowego oraz trudności z zajściem w ciążę.
Jak diagnozować torbiele?
Skoro w większości przypadków zmiana torbielowata nie daje objawów, to jak wygląda diagnostyka torbieli? Podstawowym badaniem, które pozwala na wykrycie cyst, jest badanie ultrasonograficzne (USG), a ponadto tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny i rentgen. Jak rozpoznać torbiel w obrazie ultrasonograficznym? Lekarz może zaobserwować wyraźne odgraniczenie zmiany od otoczenia. Torbiel ma regularny, okrągły kształt, cienką i równą ścianę. Komora lub komory są wypełnione treścią półpłynną lub płynną.
Jeśli w jakimś narządzie zostanie wykryta torbiel, w niektórych przypadkach dodatkowo trzeba wykluczyć ryzyko, że cysta jest zmianą nowotworową. W tym celu wykonuje się biopsję lub badanie markerów nowotworowych. Na koniec należy dodać, że większość zmian torbielowatych wykrywanych jest przypadkowo, przy okazji badań profilaktycznych lub badań wykonywanych w diagnostyce innych chorób.
Najczęściej występujące rodzaje torbieli
Choć torbiel może powstać niemalże w każdym miejscu w organizmie, to najczęściej tego rodzaju zmiany pojawiają się w narządach, które mają budowę miąższową, np. w nerkach lub wątrobie. Ponadto u kobiet cysty mogą pojawiać się także w piersiach i jajnikach, natomiast u mężczyzn – torbiele występują w najądrzach. Zdarzają się też torbiele naskórkowe – tzw. kaszaki. Są to miękkie guzki o białej lub żółtawej barwie, w których wskutek zaczopowania ujścia mieszka włosowego lub gruczołu łojowego gromadzi się sebum i zrogowaciały naskórek. Pojawiają się one zwykle na owłosionej skórze głowy, twarzy, szyi, górnej części tułowia. A oto najbardziej rozpowszechnione lokalizacje cyst:
Torbiel jajnika
Cysty jajnika to najczęściej występujące rodzaje torbieli u kobiet. Jest to grupa niejednorodnych zmian, które związane są z zaburzeniami hormonalnymi. W obrębie jajników obserwuje się m.in. torbiel krwotoczną. Jest to zmiana o charakterze czynnościowym, która powstaje w okresie okołoowulacyjnym. Jej przyczyną jest uszkodzenie naczynia krwionośnego sąsiadującego z pękającym pęcherzykiem, który zawiera komórkę jajową (pęcherzyk Graafa). Najczęściej małe torbiele są bezbolesne i ulegają samoistnemu wchłonięciu, natomiast duże mogą uciskać sąsiadujące narządy, powodując przy tym dyskomfort. W takiej sytuacji zaleca się leczenie laparoskopowe torbieli.
Ponadto u kobiet chorujących na endometriozę pojawiają się torbiele endometrialne, czyli torbiele czekoladowe. Taka cysta jest wypełniona złuszczonymi komórkami śluzówki macicy i krwią. Występowaniu tego rodzaju zmian towarzyszą silne bóle miesiączkowe, ból podczas stosunku, trudności z zajściem w ciążę. Podobnie jak inne torbiele na jajnikach zwykle usuwa się je metodą laparoskopową. W jajniku może się też rozwinąć torbiel skórzasta, czyli dermoidalna (tzw. potworniak). Rozwija się ona ze struktur zarodkowych, tym samym w jej wnętrzu mogą się znajdować paznokcie, włosy lub zęby. Należy też dodać, że u kobiet oprócz jajników torbiele często zlokalizowane są w szyjce macicy (torbiel Nabotha) oraz w piersiach.
Torbiel szyszynki
Szyszynka jest gruczołem dokrewnym umiejscowionym w mózgu. Mimo że jest niewielkich rozmiarów, pełni ważne funkcje, m.in. odpowiada za produkcję melatoniny. Najczęściej torbiel szyszynki jest przypadkowo rozpoznawana u nastoletnich dziewcząt i młodych kobiet. Jest to zmiana wrodzona. Małe cysty raczej nie dają objawów, większe mogą powodować bóle głowy. W przypadku wykrycia takiej zmiany wskazane jest regularne badanie torbieli za pomocą rezonansu magnetycznego.
Torbiel nerek
Często diagnozowane rodzaje torbieli to cysty nerek. Choć małe torbiele (do 3cm) nie wywołują żadnych objawów, przy większych zmianach odczuwalny jest dyskomfort w jamie brzusznej, ból w okolicy lędźwiowej, może też pojawić się krwiomocz. Torbiele nerkowe mogą być uwarunkowane genetycznie, mogą też rozwinąć się w przebiegu niektórych chorób, np. mukowiscydozy lub niewydolności nerek, a także w wyniku infekcji i urazów. Czynnikiem ryzyka jest również wiek, u osób starszych torbiele nerek pojawiają się bardzo często.
Jakie są metody leczenia torbieli?
Metody leczenia cyst zależą od tego, gdzie są zlokalizowane zmiany, jak duże są oraz od tego, czy powodują dolegliwości bólowe. Najczęściej, gdy zmiany są małe, po prostu wykonuje się regularne USG torbieli, aby monitorować jej stan. Jeśli cysta jest duża, lekarz może zlecić leczenie laparoskopowe torbieli lub stosowanie specjalnych leków. Laparoskopowo usuwa się zmiany do 10cm, te większe należy wyciąć podczas tradycyjnej operacji.
W przypadku torbieli naskórkowych do ich usuwania stosuje się laseroterapię, krioterapię lub usuwa się je chirurgicznie. Trzeba wiedzieć, że torbiele mają tendencję do nawracania (głównie torbiele w piersiach i jajnikach, czyli te związane z zaburzeniami hormonalnymi), tym samym nawet operacja torbieli nie daje 100% pewności, że zmiana nie wróci. Ważne jest więc, aby regularnie wykonywać badania profilaktyczne!
Czy torbiel może być groźna?
Torbiel to najczęściej zmiana o łagodnym charakterze, która nie powoduje objawów i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i życia. Mimo to nigdy nie można jej bagatelizować! Jeśli podczas rutynowych badań zmiana torbielowata została wykryta, należy przestrzegać zaleceń lekarza. Zazwyczaj niezbędne jest monitorowanie cysty (USG torbieli), jednakże przy większych zmianach, operacja torbieli jest koniecznością.
O ile mała torbiel jest niegroźna, tak w przypadku dużych cyst występuje ryzyko powikłań. Zalicza się do nich pęknięcie torbieli z uwolnieniem jej treści, krwotoki oraz zakażenia. Czy istnieje prawdopodobieństwo, że torbiel przekształci się w zmianę nowotworową? Ryzyko istnieje, ale trzeba zaznaczyć, że zdarza się to bardzo rzadko.
Jak uniknąć torbieli? Ze względu na mechanizmy prowadzące do powstawania cyst, trudno jest mówić o skutecznej profilaktyce. Ale z pewnością dbanie o siebie będzie pomocne. Szczególnie duże znaczenie ma zbilansowana, zróżnicowana dieta, która dostarcza całego zestawu witamin, składników mineralnych i przeciwutleniaczy. Dodatkowo warto stosować preparaty, które zawierają takie składniki jak np. witamina C, która jest silnym antyoksydantem i witamina D, która wspiera odporność oraz zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwory. Kobiety w szczególności powinny dbać o utrzymanie prawidłowej gospodarki hormonalnej, dla mężczyzn wskazane są natomiast leki i suplementy diety na prostatę.
Wykrycie jakiejkolwiek zmiany jest bardzo stresujące i budzi duży niepokój. Na szczęście cysty są łagodne i bardzo rzadko przekształcają się w zmiany nowotworowe. Nie oznacza to jednak, że nic nie trzeba robić. Faktem jest, że operacja torbieli nie zawsze jest konieczna, trzeba jednak wykonywać regularne badanie torbieli.
