Udar słoneczny - jakie są jego objawy i jak należy postępować, gdy wystąpi?

Idzie lato, a wraz z nim upały! Niestety spragnieni słońca nie zawsze pamiętamy o odpowiedniej ochronie i o przestrzeganiu zasad bezpiecznego opalania, czego konsekwencją może być udar słoneczny! Jak rozpoznać jego objawy i co zrobić, gdy się pojawią? W jaki sposób można się chronić przed porażeniem słonecznym?

Spis treści:

• Czym jest udar słoneczny?
• Jakie są objawy udaru słonecznego?
• Pierwsza pomoc przy udarze słonecznym – jak powinna wyglądać?
• Jakie mogą być skutki udaru słonecznego?
• Jak zapobiegać udarowi słonecznemu?

Czym jest udar słoneczny?

Udar słoneczny, inaczej porażenie słoneczne, może wystąpić w wyniku nadmiernej bezpośredniej ekspozycji głowy i karku na promienie słoneczne. Szczególnie wysokie ryzyko porażenia słonecznego występuje, gdy głowa i kark nie są niczym osłonięte. Zwykle dochodzi do tego podczas upałów. Intensywne działanie słońca na okolice głowy przyczynia się do przekrwienia mózgu i opon mózgowych oraz zaburzenia pracy mózgu. Jest to bardzo niebezpieczna sytuacja, która potencjalnie zagraża zdrowiu i życiu.

Przyczyny udaru słonecznego to głównie zbyt długie przebywanie na silnym słońcu, co prowadzi do upośledzenia zdolności do termoregulacji (organizm nie jest w stanie w wystarczający sposób schłodzić się przez pocenie) i w efekcie dochodzi do przegrzania. Choć u każdego może do tego dojść, to najbardziej narażone są dzieci, osoby starsze, osoby chore na cukrzycę, osoby otyłe, osoby z chorobami serca, osoby pod wpływem alkoholu, osoby pracujące fizycznie w trakcie upałów, osoby stosujące takie leki jak np. leki moczopędne, antyhistaminowe, antydepresyjne, rozszerzające naczynia krwionośne.

Warto wiedzieć, że udar słoneczny to nie jest dokładnie to samo co udar cieplny (porażenie cieplne), jest to rodzaj udaru cieplnego, choć dość często nazwy te stosowane są zamiennie. Do tego drugiego dochodzi wskutek przegrzania organizmu następującego w wyniku długotrwałego działania wysokiej temperatury na ciało, w szczególności w połączeniu z wysoką wilgotnością oraz brakiem ruchu powietrza – niekoniecznie trzeba wtedy przebywać na pełnym słońcu. Temperatura ciała wzrasta na tyle, że organizm samodzielnie nie potrafi jej obniżyć, czyli oddać na zewnątrz. Wspomnieć trzeba też o wyczerpaniu cieplnym. To stan, gdy organizm w następstwie długiej ekspozycji na słońce i wysoką temperaturę nadmiernie traci płyny i elektrolity, co powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego, pojawienie się silnego zmęczenia i kurczów mięśni.

Jakie są objawy udaru słonecznego?

Objawy udaru słonecznego początkowo obejmują zwiększone pocenie, lekkie odwodnienie, zwiększone pragnienie, postępujące zmęczenie, brak sił i spadek wydolności. Pojawiają się nudności lub wymioty, ból i zawroty głowy, ból karku, kurcze mięśni (brzucha i kończyn), tętno jest szybkie, ale słabo wyczuwalne, skóra jest zimna, blada i wilgotna. Osoba, która długo przebywała na słońcu, może mieć wrażenie, że zaraz zasłabnie. Temperatura jej ciała najpierw rośnie do 38st. C, z czasem może jednak przekroczyć 40st. C.

Pogorszenie stanu chorego może postępować dość szybko, objawy udaru słonecznego znacząco się nasilają, skóra z bladej robi się czerwona, sucha i gorąca, dochodzi do ciężkiego odwodnienia organizmu i wyraźnego przyspieszenia pracy serca, pojawiają się nasilone zawroty głowy, zaburzenia widzenia, omamy, majaczenie, splątanie, zaburzenia świadomości, niewyraźna mowa. Może nastąpić utrata przytomności i wstrząs. Zarówno udar słoneczny, jak i udar cieplny mogą przebiegać podobnie.

Pierwsza pomoc przy udarze słonecznym – jak powinna wyglądać?

Zapobieganie udarowi cieplnemu powinno zawsze być priorytetem, jeśli jednak pojawią się jego pierwsze objawy, należy odpowiednio działać. Jak powinna wyglądać pierwsza pomoc przy udarze słonecznym? Przede wszystkim już osłabienie, kurcze mięśni i zwiększone pocenie się są sygnałem, że należy jak najszybciej przenieść się do cienia, najlepiej do jakiegoś chłodnego i przewiewnego miejsca (przydatny będzie wentylator lub klimatyzacja). Trzeba również poprawić nawodnienie organizm, podając wodę i elektrolity (np. preparaty nawadniające). Szybkie schłodzenie mogą przynieść zimne okłady stosowane na szyję, kark, czoło i klatkę piersiową. Warto także wziąć chłodną kąpiel lub prysznic, ewentualnie skrapiać kończyny i tułów wodą. Należy pamiętać, że nie można stosować bardzo zimnej wody, a także lodu, gdyż taka nagła zmiana temperatury może doprowadzić do szoku termicznego.

Jeśli pierwsza pomoc przy udarze słonecznym zostanie szybko udzielona, stan osoby odczuwającej objawy wyczerpania słonecznego powinien się poprawić. W przypadku osób wyraźnie osłabionych trzeba dodatkowo ułożyć je na plecach z lekko uniesionymi nogami, natomiast osoby z zaburzeniami świadomości i bliskie utraty przytomności należy ułożyć w pozycji bocznej i monitorować oddech. Jeśli nie można wyczuć tętna i oddechu, niezwłocznie należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową. Zaawansowane objawy udaru słonecznego zawsze wymagają natychmiastowego wezwania pogotowia. Po pomoc lekarską trzeba się też zgłosić w sytuacji, gdy mimo podjętych działań stan chorego nie ulega poprawie lub się pogarsza!

Trzeba zwrócić uwagę również na kwestię leków przeciwgorączkowych, które są oczywistym wyborem w przypadku podwyższonej temperatury ciała. Jednak przy porażeniu cieplnym nie należy ich stosować. W wyniku przegrzania temperatura ciała znacząco się podnosi, nawet do 40st.C, jednakże nie jest to gorączka! W przypadku udaru słonecznego mówi się o tzw. wysokiej ciepłocie głębokiej, czyli o wzroście temperatury narządów wewnętrznych. Schładzanie ciała należy prowadzić wyłącznie za pomocą chłodnych kompresów i innych wymienionych wyżej sposobów.

Jakie mogą być skutki udaru słonecznego?

Udar słoneczny potencjalnie zagraża zdrowiu i życiu, dlatego należy być wyczulonym na pojawianie się jego objawów. Niestety skutki udaru słonecznego mogą być bardzo poważne, dotykają m.in. układu krążenia. Dochodzi do zaburzenia jego funkcjonowania, obniżenia ciśnienia tętniczego, zaburzenia krzepnięcia i niedokrwistości. W skrajnych przypadkach może dojść do niewydolności serca! Następstwem udaru słonecznego może być również zaburzenie pracy układu nerwowego i niedokrwienie mózgu, a także zaburzenia pracy wątroby i niewydolność nerek! Szkody poczynione w organizmie w wyniku udaru słonecznego mogą doprowadzić do śpiączki, a nawet śmierci.

Jak zapobiegać udarowi słonecznemu?

Na czym polega prewencja udaru słonecznego? Najważniejsze jest unikanie ekspozycji na słońce w okresie, gdy świeci ono najmocniej, czyli między godziną 10 a 16. W tym czasie należy przebywać w cieniu! Niezwykle ważne jest noszenie czapki, kapelusza lub innych nakryć głowy, które osłonią ją i kark przed słońcem. Należy też pamiętać o lekkim i przewiewnym ubraniu oraz o okularach przeciwsłonecznych. Nie mniej ważne jest prawidłowe nawodnienie organizmu. Dwa litry wody to absolutne minimum podczas upałów! Wskazane jest jednak picie większej ilości płynów, przy czym należy unikać nadmiernego spożycia kawy i picia alkoholu. Dobrze sprawdzą się dostępne w aptekach preparaty nawadniające, które nie tylko gaszą pragnienie, ale i uzupełniają utracone elektrolity.

Ochrona przeciwsłoneczna powinna być stosowana przez cały rok, jednak to właśnie latem jest obowiązkowa! Jeśli zabezpieczenie ma być skuteczne, trzeba stosować kosmetyki do opalania z odpowiednio wysokim filtrem UV i pełnym spektrum ochrony (UVA, UVB, HEV, IR). Chodzi o kremy z filtrem SPF 30, a najlepiej kremy z filtrem SPF 50! Dodatkowo ważny jest sposób aplikacji – należy je rozprowadzać grubą warstwą i regularnie dokładać.

Zapobieganie udarowi cieplnemu to przede wszystkim rozważne korzystanie ze słońca. Należy zachować umiar w kąpielach słonecznych. Najgorsze, co można zrobić, to spędzać cały dzień na pełnym słońcu! Eksperci zalecają, aby co 10-20 minut chować się w cieniu, np. chroniąc się pod parasolem. Trzeba mieć również świadomość, jak wyglądają pierwsze objawy udaru słonecznego, a także tego, jak należy wówczas zareagować. Tylko odpowiednio wdrożona prewencja udaru słonecznego pozwoli uniknąć groźnych powikłań związanych z przegrzaniem organizmu.

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.