Zajady u dziecka - przyczyny powstawania i leczenie

Zajadami określa się zmiany zapalne zlokalizowane w kącikach ust. Są one bolesne, często pękają i krwawią, co powoduje bardzo duży dyskomfort. Zwykle zajady u dzieci i dorosłych pojawiają się w wyniku zakażeń grzybiczych lub bakteryjnych, a także na skutek spadku odporności oraz niedoborów witamin. W jaki sposób leczyć zajady u dziecka?

Czym są zajady i jak się objawiają?

Zapalenie kącików ust, czyli inaczej zajady to ograniczone zmiany zapalne, które tworzą się w jednym bądź w obu kącikach ust. Początkowo pojawia się zaczerwienienie i świąd, przesuszona skóra w kąciku ust pęka, następnie zajady u dziecka przybierają postać bolesnych, krwawiących nadżerek z towarzyszącym uczuciem pieczenia, często także wysiękiem płynu surowiczego. Zajady u dzieci powodują duży dyskomfort podczas mówienia, jedzenia i picia, w niektórych przypadkach znacząco utrudniają otwieranie ust. Jeśli przyczyną zajadów jest infekcja grzybicza, pojawia się na nich biało-szary nalot, a gdy winowajcą jest gronkowiec złocisty, zaobserwować można miodowe strupki i łuszczący się naskórek.

Czasem zdarza się, że zajady u dziecka są mylnie diagnozowane jako opryszczka wargowa. Jednak między tymi dwoma rodzajami zmian zlokalizowanych w obrębie ust są znaczące różnice. Przede wszystkim zajady pojawiają się wyłącznie w kącikach ust, zaś opryszczka atakuje całe usta, w dodatku zmiany te (pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym) szybko się rozprzestrzeniają nie tylko na wargach, ale i na innych częściach twarzy (zajady nie są zaraźliwe i nie rozprzestrzeniają się poza kąciki ust). Najważniejszą różnicą jest to, że za rozwój opryszczki odpowiada wirus Herpes simplex, a zajady to najczęściej zmiany o podłożu grzybiczym lub bakteryjnym.

Przyczyny powstawania zajadów u dziecka

Główną przyczyną zajadów u dzieci są grzyby – głównie Candida albicans, a także bakterie – gronkowce (Staphylococcus aureus) i paciorkowce. Namnażaniu bakterii i grzybów sprzyja wilgotne środowisko wokół ust, dlatego też na zapalenie kącików ust szczególnie narażone są niemowlaki i małe dzieci, które nadmiernie się ślinią. Zajady u niemowląt zwykle pojawiają się, u maluchów, które używają smoczka. Do zapalenia kącików ust często dochodzi też w okresie ząbkowania. Ponadto czynnikiem zwiększającym ryzyko zajadów u dzieci jest ssanie kciuka, częste oblizywanie ust, wada zgryzu, wkładanie do buzi brudnych rąk i różnych przedmiotów.

Zapalenie kącików ust może być skutkiem niedoborów witamin z grupy B – B2, B6, B12, kwasu foliowego i witaminy C, a także cynku oraz żelaza i wynikającej z tego stanu anemii. W przypadku, gdy zmiany w kącikach ust nawracają lub maluch cierpi na przewlekłe zajady, warto sprawdzić, czy nie występuje u niego niedobór np. witaminy B2 (zwłaszcza ta witamina B jest ważna w kontekście pojawiania się zajadów). Należy także wspomnieć, że przewlekłe zajady mogą mieć podłoże alergiczne. Często cierpią z ich powodu maluchy z alergiami kontaktowymi (np. na nikiel) i z atopowym zapaleniem skóry. Zajady u dzieci często pojawiają się w okresie jesienno-zimowym, gdy następuje spadek odporności. Czynnikiem sprzyjającym występowaniu zajadów może być zaburzenie równowagi flory bakteryjnej na skórze i błonach śluzowych, do którego dochodzi podczas antybiotykoterapii.

Bardziej narażone na zajady są dzieci z cukrzycą, a także maluchy, u których długotrwale stosowane są wziewne glikokortykosteroidy lub leki immunosupresyjne. Powody stanów zapalnych w kącikach ust mogą być także bardziej prozaiczne. Doprowadzić może do nich nieprzestrzeganie zasad higieny – zwłaszcza higieny jamy ustnej i rąk. Jeśli rodzice nie dbają właściwie o zęby dziecka i zbyt rzadko wymieniają jego szczoteczkę do zębów, skazują go nie tylko na rozwój próchnicy, ale i na zajady.

Co stosować na zajady u dziecka?

Gdy zapalenie kącików ust zostanie rozpoznane u dziecka, należy szybko działać. Nieleczone zmiany mogą utrzymywać się tygodniami i pozostawiać nieestetyczne blizny. Zwykle prowadzi się równolegle leczenie objawowe i przyczynowe. Jaki lek na zajady należy stosować? Najpierw potrzebne są preparaty, które ograniczają dyskomfort, łagodzą stan zapalny, zmniejszają ból, uczucie pieczenia i swędzenia. W tym celu warto sięgać po łagodzącą maść na zajady, która będzie redukować objawy zapalenia kącików ust, a także zapewni działanie ochronne i pielęgnujące. W aptekach warto szukać preparatów m.in. z alantoiną, D-panthenolem, propolisem, szałwią lekarską, cynkiem, witaminą B2, chlorheksydyną (np. Zajadex, Maść B2 hec na zajady, Actisoftin, LIPSkin maść na zajady, Flexiderm, Calmapherol s.c krem). Można również stosować maść na zajady z witaminą A, która przyspiesza regenerację uszkodzonego naskórka.

Ponadto w leczeniu zajadów stosuje się antybiotyki, leki przeciwgrzybicze i sterydy. Jednak nie zaleca się ich wprowadzać bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Po pierwsze wskazana w leczeniu zajadów nystatyna sprzedawana jest tylko z zalecenia lekarza, po drugie należy pamiętać, że nie wszystkie dostępne bez recepty leki na zajady mogą być stosowane u dzieci!

Konieczne jest także działanie wymierzone w przyczynę zajadów. Gdy zajady u dziecka pojawiły się w następstwie niedoborów składników odżywczych lub anemii, konieczne jest wprowadzenie leków lub suplementów diety z żelazem oraz kompleksem witamin B. Jakie jeszcze witaminy dla dzieci warto suplementować? Na pewno będzie to: witamina A, witamina C, witamina E i witamina D. W aptekach dostępne są specjalne suplementy na zajady np. Zajavit Vitaminum B2+C+E+Fe, Zajatek Apteo B2+C+E, Witamina B2 Na Zajady, przed ich zastosowaniem warto jednak skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Gdy podejrzewamy, że zajady u niemowląt są związane z alergią, należy koniecznie skonsultować z alergologiem.

Domowe sposoby na zajady u dziecka

Na zajady u dziecka można także stosować domowe sposoby. W wielu przypadkach są one równie skuteczne co leki na zajady dostępne w aptekach. Jedną z najskuteczniejszych metod są okłady z miodu lub aloesu. Są to naturalne składniki o silnym działaniu przeciwzapalnym i regenerującym. Na zmiany można również aplikować oliwę z oliwek – zawarta w niej witamina D łagodzi stany zapalne. Podobne efekty zapewni smarowanie zajadów masłem. Nieco zapomnianym sposobem na zajady jest także okład ze świeżego ogórka – działa on kojąco, zmniejsza ból oraz ogranicza namnażanie się bakterii.

Ponadto pomocne mogą być olejki eteryczne o właściwościach przeciwzapalnych i bakteriobójczych – jak te z drzewa herbacianego i lawendy. Na zmiany zapalne można także aplikować samodzielnie przygotowaną maść z witaminą B2 (wystarczy rozkruszyć tabletkę witaminy B2 i wymieszać z niewielką ilością tłustego kremu) lub papkę ze świeżych drożdży i mleka – drożdże są doskonałym źródłem witamin z grupy B.

Jak zapobiegać powstawaniu zajadów u dzieci i niemowląt?

Co robić, aby nie dopuścić do powstawania zajadów lub do ich nawracania? Przede wszystkim należy zadbać o codzienną dietę dziecka, a szczególnie o prawidłową podaż żelaza, cynku, witamin z grupy B, witamin A, C, D, E. Szczególnie ważna w profilaktyce i leczeniu zajadów jest ryboflawina, to właśnie ta witamina B wraz z witaminą A pomaga utrzymać stan błon śluzowych w dobrej kondycji. Witaminy dla dzieci najlepiej dostarczać wraz z jedzeniem – witaminę A znaleźć można m.in. w marchewce, dyni, papryce i szpinaku, a witaminę B2 – w nabiale, strączkach, mięsie, produktach zbożowych, bananach i orzechach. Ponadto w diecie dziecka powinny znaleźć się takie produkty jak: migdały, orzechy i słonecznik (źródła witaminy E), truskawki, cytrusy, pomidory, czarna porzeczka (źródła witaminy C), wątroba, mięso wołowe, żółtka jaj (źródła żelaza) warzywa strączkowe i kapustne, ser żółty, pestki dyni (źródła cynku), a także kiszonki i fermentowane produkty mleczne (źródła wielu witamin i minerałów, a przede wszystkim naturalnych probiotyków). Dodatkowo w codziennym jadłospisie malucha należy ograniczyć spożycie cukru!

Oprócz zaleceń dietetycznych ważne są również zalecenia higieniczne. Należy dbać o prawidłową higienę jamy ustnej dziecka – należy regularnie wymieniać jego szczoteczkę do zębów (raz na trzy miesiące). Kluczowe jest także eliminowanie złych nawyków malucha takich jak wkładanie do ust różnych rzeczy, ciągłe dotykanie twarzy. Trzeba też dbać o dobrą kondycję skóry ust i wokół ust, aby unikać jej przesuszania i pękania. W codziennej pielęgnacji sprawdzą się pomadki ochronne z witaminami (np. Apteo Pomadka ochronna do ust z witaminami A+E, Vianek Łagodząca pomadka ochronna, Gorvita Balsam do ust). Ponadto do pielęgnacji okolicy ust można stosować np. Krem regeneracyjny Mustela Cicastela, Krem naprawczy Emolium Cica lub Alantan.

Niestety zajady u dzieci i niemowląt to dość częsta dolegliwość, dlatego rodzice powinni wiedzieć, jak reagować, gdy u malucha rozwinie się zapalenie kącików ust. Przede wszystkim trzeba łagodzić dyskomfort związany z bólem i stanem zapalnym. Na co dzień należy działać profilaktycznie, czyli unikać potencjalnych przyczyn powstawania zajadów. Ważne jest zwłaszcza utrzymywanie zbilansowanej diety dziecka i niedopuszczanie do niedoborów żelaza, witamin z grupy B i witaminy C.

Autor: Ewa Krulicka