Zakażenie Clostridium difficile – przyczyny, przebieg, leczenie, dieta

Clostridium difficile to bakteria beztlenowa Gram-dodatnia, która może bytować u niektórych osób w jelitach. U większości nosicieli nie powoduje żadnych objawów, jeśli jednak równowaga mikroflory jelitowej zostanie zaburzona, dochodzi do nadmiernej kolonizacji jelita grubego tą bakterią. Skutkiem czego może być intensywna, przewlekła biegunka, a czasem również rozwój rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego! Jak objawia się zakażenie Clostridium difficile? Jak się je leczy?

Spis treści:

• Czym jest bakteria Clostridium difficile?
• Jak dochodzi do zakażenia Clostridium difficile?
• Jak przebiega zakażenie Clostridium difficile?
• Jakie są najbardziej charakterystyczne objawy zakażenia Clostridium difficile?
• Jak leczyć Clostridium difficile?
• Jaką dietę stosować przy zakażeniu Clostridium difficile?

Czym jest bakteria Clostridium difficile?

Bakteria Clostridium difficile to bakteria beztlenowa Gram-dodatnia występująca powszechnie w środowisku naturalnym i u zwierząt. Należy do rodzaju Clostridium. Jest to bakteria, która potrafi się przemieszczać, a w dodatku wytwarza formy przetrwalnikowe umożliwiające jej przetrwanie nawet w bardzo niekorzystnych warunkach, nie jest jej w stanie zabić nawet intensywne leczenie, co stanowi duży problem. W tej samej grupie co bakterie Clostridium difficile znajdują się również laseczki zgorzeli gazowej (Clostridium perfringens), laseczka jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum) i laseczka tężca (Clostridium tetani).

Szacuje się, że Clostridium difficile bytuje w jelicie grubym u około 70% niemowląt, jak również u około 3% osób dorosłych. U najmłodszych zwykle nie dochodzi do objawowego zakażenia, natomiast u dorosłych bakteria Clostridium difficile nie wywołuje żadnych dolegliwości, o ile utrzymana jest równowaga mikroflory jelitowej. Pożyteczne bakterie hamują bowiem nadmierny rozrost chorobotwórczych patogenów. Zaburzenie równowagi bakteryjnej spowodowane stosowaniem antybiotyków wpływa na to, że bakterie Clostridium difficile się namnażają i zaczynają produkować toksyny – toksynę A i toksynę B, które uszkadzają komórki ściany jelita i powodują stan zapalny, który objawia się biegunką o różnym nasileniu. Zakażenie może przybrać także bardzo ciężką postać – rzekomobłoniastego zapalenia jelit.

Jak dochodzi do zakażenia Clostridium difficile?

Jako główną przyczynę zakażenia Clostridium difficile wymienia się antybiotykoterapię, która jest najgorszą zbrodnią wobec mikrobiomu jelitowego. Największe zniszczenie powodują antybiotyki o szerokim spektrum działania (m.in. cefalosporyny II i III generacji, klindamycyna, fluorochinolony, amoksycylina) szczególnie w sytuacji, gdy stosuje się więcej niż jeden preparat naraz. Dodatkowo bakteria Clostridium difficile jest oporna na działanie większości antybiotyków, co za tym idzie, bez problemów namnaża się w przewodzie pokarmowym. Do zakażenia najczęściej dochodzi u osób hospitalizowanych lub przebywających w domach opieki.

Wśród czynników zwiększających ryzyko zakażenia wymienia się wiek – bardziej narażone są osoby w podeszłym wieku (powyżej 65. roku życia), częściowe lub całkowite unieruchomienie, stosowanie leków z grupy inhibitorów pompy protonowej i leków zmniejszających odporność, chemioterapię, zabiegi operacyjne w obrębie przewodu pokarmowego, żywienie przez zgłębnik nosowo-żołądkowy, towarzyszące choroby przewlekłe. Zakażenie Clostridium difficile rozprzestrzenia się drogą fekalno-oralną. Osoba zakażona wydala formy przetrwalnikowe wraz z kałem, mogą się one osadzać na toalecie, pościeli, skórze i na ubraniach oraz na wielu innych powierzchniach. Brak higieny lub niewłaściwa higiena sprzyja zatem zakażeniom.

Jak przebiega zakażenie Clostridium difficile?

Okres wylęgania najczęściej trwa 2-7 dni, pierwsze objawy mogą pojawić się jeszcze w trakcie antybiotykoterapii (zwykle w pierwszym tygodniu leczenia), choć zdarza się, że występują dopiero dwa miesiące po zakończeniu antybiotykoterapii. Bakteria Clostridium difficile wydalana jest w stolcu zarówno przez chorego w trakcie występowania objawów, jak i przez bezobjawowego nosiciela.

Najczęściej zakażenie Clostridium difficile ma łagodny i samoograniczający się przebieg, a poprawa widoczna jest już 5-10 dni po odstawieniu antybiotyku będącego przyczyną choroby. Zakażenie może jednak przybrać ciężką postać, czyli rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego. Jest to schorzenie objawiające się intensywną biegunką z odwodnieniem i zaburzeniami elektrolitowymi, silnym bólem brzucha i wysoką gorączką. Charakterystyczne dla rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego są widoczne w obrazie endoskopowym szaro-żółte tarczki na wewnętrznej ścianie jelita. Ciężkie zakażenie Clostridium difficile może doprowadzić do wstrząsu, niedrożności i rozdęcia jelita, perforacji jelita, niewydolności wielonarządowej i rozwoju sepsy.

Jakie są najbardziej charakterystyczne objawy zakażenia Clostridium difficile?

Jak wyglądają objawy zakażenia Clostridium difficile? Najbardziej charakterystycznym objawem jest biegunka o różnym nasileniu – od kilku luźnych stolców aż po 30 wodnistych wypróżnień w ciągu doby! Czasem również obserwuje się niewielkie ślady krwi w kale (choć dzieje się tak bardzo rzadko). Biegunce mogą towarzyszyć kurczowe bóle brzucha, wzdęcia, gorączka i obrzęki. W wyniku biegunki i gorączki może także dojść do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych.

Jak leczyć Clostridium difficile?

W jaki sposób diagnozuje się zakażenie Clostridium difficile? Zwykle podstawą rozpoznania są występujące objawy oraz badania posiewowe kału potwierdzające obecność bakterii oraz toksyn A i B. Czasem lekarze zlecają endoskopię z pobraniem wycinka do badania mikroskopowego lub tomografię komputerową, a także badania z krwi, m.in. morfologię i elektrolity.

Łagodne zakażenie ma charakter samoograniczający się, zwykle leczenie polega na odstawieniu antybiotyków odpowiedzialnych za chorobę. Jeśli objawy się utrzymują, lekarz może zalecić ukierunkowaną antybiotykoterapię metronidazolem, wankomycyną lub fidaksomycyną. Kluczowe jest także uzupełnianie płynów i elektrolitów oraz obowiązkowo probiotykoterapia (np. suplementem diety Dicoflor krople zawierającym szczep Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103)). W przypadkach mających ciężki przebieg konieczna jest hospitalizacja, ukierunkowana antybiotykoterapia i działania wyrównujące zaburzenia wodno-elektrolitowe, przy niedrożności jelit stosuje się leczenie chirurgiczne. Niestety u około 25% pacjentów dochodzi do nawrotów zakażenia.

Jaką dietę stosować przy zakażeniu Clostridium difficile?

Dieta jest ważnym czynnikiem wspomagającym leczenie zakażenia Clostridium difficile. Pomaga łagodzić jego objawy i dostarcza niezbędnych substancji odżywczych, co jest szczególnie ważne w przypadku długotrwałej biegunki. Istotne jest, aby dieta była lekkostrawna o ograniczonej ilości błonnika, laktozy, cukrów prostych i wszelkich produktów nasilających perystaltykę jelit. Posiłki należy gotować na parze lub w wodzie. W ciągu dnia należy zjadać 5-6 niewielkich posiłków. Trzeba również dbać o prawidłowe nawodnienie organizmu, należy wypijać minimum dwa litry wody dziennie.

Bakteria Clostridium difficile może wywoływać biegunkę, a w skrajnych przypadkach rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego. Do zakażenia dochodzi przede wszystkim, gdy podczas antybiotykoterapii zostanie zaburzona mikroflora jelitowa. Ponadto zarazić się można w szpitalu. Warto więc wiedzieć, jak chronić się przed chorobą. Przede wszystkim nie wolno nadużywać antybiotyków, a w sytuacji, gdy antybiotyk będzie konieczny, należy stosować jednocześnie preparaty osłonowe, czyli probiotyki (np. Dicoflor krople). Ważne jest również dbanie o prawidłową higienę, szczególnie podczas hospitalizacji, a w przypadku odwiedzin w szpitalu bądź domu opieki nie należy siadać na łóżku chorego, należy też często myć i dezynfekować ręce.

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.