Zapalenie migdałków – przyczyny, objawy, leczenie

Ostry ból gardła utrudniający przełykanie, do tego gorączka i osłabienie – tak najczęściej objawia się zapalenie migdałków! Jest to schorzenie, które może mieć podłoże wirusowe lub bakteryjne. Choć zapalenie migdałków może pojawiać się też u dorosłych, to zdecydowanie częściej cierpią na nie dzieci. Jak skutecznie leczyć zapalenie migdałków? Czy zawsze trzeba zgłaszać się do lekarza, jeśli wystąpią jego objawy? 

Spis treści:

1. Co może być przyczyną zapalenia migdałków?
2. Jakie objawy daje zapalenie migdałków?
3. Jakie wyróżnia się rodzaje zapalenia migdałków?
4. Jak diagnozować i leczyć zapalenie migdałków?
5. Jakie są najczęstsze zalecenia dla chorujących na zapalenie migdałków?

Co może być przyczyną zapalenia migdałków? 

Migdałki znajdują się w tylnej części gardła i są częścią układu limfatycznego. Ich zadaniem jest obrona organizmu przed wdychanymi i połykanymi patogenami. Tym samym chronią one przed wieloma chorobami i infekcjami. Najpierw identyfikują zagrożenie, po czym stymulują produkcję odpowiednich przeciwciał, które eliminują chorobotwórcze drobnoustroje. Niekiedy jednak migdałki zawodzą i same stają się źródłem stanu zapalnego. Najczęściej jako przyczyny zapalenia migdałków wskazuje się infekcje wirusowe, rzadziej bakteryjne. 

Namnażaniu się patogenów sprzyja obniżenie odporności, stąd więcej przypadków zapalenia migdałków diagnozuje się w okresie jesienno-zimowym i wczesnowiosennym. Dodatkowo jako czynniki ryzyka wymienia się spożywanie zimnych produktów jak lody i mrożone napoje (zimno powoduje kurczenie się naczyń krwionośnych, przez co śluzówka staje się podatna na wnikanie chorobotwórczych patogenów), nieżyt nosa (ze względu na zatkany nos oddycha się przez usta, przez co migdałki są narażone na bezpośrednią ekspozycję na zimne i zanieczyszczone powietrze), nieprawidłowa higiena (dotyczy to zarówno niedostatecznej higieny jamy ustnej, jak i rąk). 

Zapalenie migdałków rozprzestrzenia się drogą kropelkową, zwykle do zakażenia dochodzi, gdy chory kicha i kaszle, wówczas bowiem „wylatuje” z niego mgiełka pełna zarazków. Chory zakaża jeszcze przed wystąpieniem objawów (zwykle 24-48 godzin wcześniej) i przez cały okres choroby, aż do jej wyleczenia. W przypadku bakteryjnego zapalenia migdałków już po 24 godzinach od zastosowania antybiotyku, chory nie stanowi źródła zakażenia. Warto dodać, że wraz z wiekiem zachorowalność na zapalenie migdałków spada, najczęściej występuje ono u dzieci i młodzież do 15. roku życia. 

Jakie objawy daje zapalenie migdałków? 

Zwykle pierwsze objawy zapalenia migdałków pojawiają się w ciągu 2-5 dni od kontaktu z patogenem. Najbardziej charakterystycznym objawem ostrego zapalenia migdałków jest ból gardła – bardzo silny, ostry, skutecznie utrudniający przełykanie. Migdałki są powiększone i zaczerwienione, w przypadku infekcji bakteryjnej pojawia się na nich białawo-żółtawy nalot. Dodatkowo zapalenie migdałków może przejawiać się powiększonymi węzłami chłonnymi w obrębie szyi i związaną z tym tkliwością szyi, ponadto zmianą tonu głosu i nieprzyjemnym zapachem z ust. Może pojawić się także gorączka, osłabienie, dreszcze i ból głowy. Jeśli przyczyną infekcji są wirusy, występują także takie objawy zapalenia migdałków jak katar, kichanie, zatkany nos i suchy kaszel. W przypadku przewlekłego zapalenia migdałków ból gardła jest dużo mniej nasilony niż przy ostrym zakażeniu. 

Jakie wyróżnia się rodzaje zapalenia migdałków? 

Ze względu na przyczynę wyróżnia się wirusowe i bakteryjne zapalenie migdałków. Częściej źródłem infekcji są wirusy – przede wszystkim rhinowirusy, adenowirusy i koronawirusy, rzadziej wirusy grypy i paragrypy oraz wirus Epsteina-Barr (powodujący mononukleozę). Wirusowe zapalenie migdałków objawia się przekrwieniem i obrzękiem migdałków, jednak na ich powierzchni nie ma białego nalotu. Bakteryjne zapalenie migdałków (inaczej ropne zapalenie migdałków) występuje rzadziej, wywołują je zwykle paciorkowce, głównie paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (Streptococcus pyogenes). Ropne zapalenie migdałków cechuje się białym naciekiem na migdałkach, a jego powikłaniem może być ropień okołomigdałkowy. 

Ze względu na czas trwania rozróżnia się ostre zapalenie migdałków, przewlekłe zapalenie migdałków i nawracające zapalenie migdałków. O ostrym zapaleniu migdałków mówimy, gdy infekcja ustępuje w ciągu dwóch tygodni, jeśli trwa dłużej, jest to przewlekłe zapalenie migdałków, jeśli stan zapalny występuje 5-7 razy w ciągu roku, jest to nawracające zapalenie migdałków. Zarówno nawracające, jak i przewlekłe zapalenie migdałków wymaga konsultacji laryngologicznej i specjalistycznego leczenia. Trzeba też wspomnieć o potencjalnych powikłaniach. Gdy patogeny odpowiedzialne za zapalenie migdałków przedostaną się do krwiobiegu, mogą spowodować m.in. zapalenie nerek, zapalenie stawów, zapalenie ucha środkowego, zapalenie mięśnia sercowego i gorączkę reumatyczną. 

Jak diagnozować i leczyć zapalenie migdałków? 

Czy zawsze trzeba iść do lekarza, gdy boli gardło? Nie, infekcja w większości przypadków ustępuje samoistnie, przy ostrym zapaleniu migdałków o podłożu wirusowym domowe leczenie jest w zupełności wystarczające. Jeśli jednak stan chorego jest ciężki, występuje wysoka gorączka, osłabienie mięśni i zdrętwienie szyi lub ból nie ustępuje po dwóch dniach, należy zgłosić się do lekarza. Przeprowadzi on badania fizykalne, dokładnie obejrzy gardło, sprawdzi, czy migdałki są zaczerwienione i spuchnięte, czy jest na nich biały nalot, zbada węzły chłonne, zmierzy temperaturę ciała. W przypadku wątpliwości dotyczących przyczyny wykona wymaz z gardła (jeśli to konieczne, to także badanie z krwi), aby określić, czy jest to wirusowe, czy też ropne zapalenie migdałków. 

Jak wygląda leczenie zapalenia migdałków? To zależy od przyczyny! Ropne zapalenie migdałków wymaga podania antybiotyków. Kurację należy kontynuować 10 dni, jeśli lek zostanie odstawiony wcześniej, bakterie ponownie zaczną się namnażać, a ostre zapalenie migdałków przejdzie w infekcję przewlekłą. Wirusowe zapalenie migdałków leczy się objawowo, przede wszystkim stosując paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne w celu złagodzenia gorączki, która towarzyszy infekcji. Ponadto zalecane są leki na przeziębienie, leki na katari syrop na kaszel. 

Niezależnie od przyczyny zapalenia migdałków wskazane jest stosowanie preparatów miejscowych jak spraye lub pastylki do ssania, które będą zmniejszały ból gardła i ułatwiały przełykanie. Polecane są zwłaszcza leki na ból gardła z salicylanem choliny (np. Cholinex), które zmniejszają obrzęk i przekrwienie śluzówki, a także działają przeciwzapalnie. Wspomagająco można stosować witaminy dla dzieci i dorosłych jako dodatkowe wsparcie dla mechanizmów obronnych organizmu. Nieco inaczej wygląda leczenie zapalenia migdałków, które jest przewlekłe lub nawracające. Wtedy najlepszym wyjściem jest leczenie chirurgiczne, czyli po prostu wycięcie migdałków. 

Jakie są najczęstsze zalecenia dla chorujących na zapalenie migdałków?

Leczenie zapalenia migdałków to nie tylko antybiotyki, leki na przeziębienie, leki na ból gardła i leki na katar, to również odpoczynek oraz prawidłowe nawodnienie organizmu. Należy pić dużo płynów – wody, herbat, soków, dobrze sprawdzą się też buliony i zupy. Można również sięgnąć po tradycyjne środki jak płukanki. Gardło warto płukać roztworem przygotowanym z połowy łyżeczki soli rozpuszczonej w szklance ciepłej wody lub naparami ziołowymi (np. z szałwii i tymianku). Trzeba również dbać o jakość wdychanego powietrza, zalecane jest korzystanie z nawilżaczy powietrza oraz unikanie ekspozycji na dym papierosowy, zanieczyszczenia i smog. 

Zapalenie migdałków jest bardzo rozpowszechnioną infekcją, każdy zachoruje na nią przynajmniej raz w życiu. Najbardziej narażone są na to dzieci, choć i u dorosłych może rozwinąć się zapalenie migdałków. Aby uniknąć częstych infekcji, trzeba regularnie wzmacniać swoją odporność oraz unikać kontaktu z osobami chorymi!

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.