Zapalenie okołoustne (dermatoza) – jak się objawia i jak je leczyć?
20.09.2023Dermatoza okołoustna lub zapalenie okołoustne to choroba zapalna skóry, która swym zasięgiem obejmuje okolice ust oraz fałdów wargowo-nosowych. W jej przebiegu obserwuje się zmiany grudkowo-rumieniowe, a także nadmierne łuszczenie się naskórka. Zmiany zapalne mają charakter nawracający, stanowią problem nie tylko dermatologiczny, ale i estetyczny. Skąd się bierze zapalenie okołoustne? W jaki sposób leczyć tę dolegliwość?
Spis treści:
- Jak wygląda zapalenie okołoustne?
- Jakie czynniki sprzyjają powstawaniu zapalenia okołoustnego?
- Jakie są najczęstsze objawy dermatozy okołoustnej?
- Jak leczyć zapalenie okołoustne?
Jak wygląda zapalenie okołoustne?
Zapalenie okołoustne, inaczej dermatoza okołoustna lub dermatitis perioralis, jest przewlekłą chorobą skórną. Zmiany w okolicy ust i w fałdach wargowo-nosowych mogą się utrzymywać nawet przez kilka miesięcy, mają również tendencję do nawracania. Pojawiające się w przebiegu dermatozy zmiany zapalne mają charakter grudkowo-rumieniowy, obserwować można także pogrubienie i nasilone łuszczenie naskórka oraz czerwone plamy na policzkach i brodzie. Zapalenie okołoustne czasem bywa mylone z trądzikiem różowatym, łojotokowym zapaleniem skóry lub kontaktowym zapaleniem skóry.
W większości przypadków na zapalenie okołoustne chorują kobiety – zazwyczaj w wieku od 20. do 45. roku życia, choć choroba może się rozwinąć również u dzieci oraz u osób starszych. Dermatoza może także pojawić się u mężczyzn, przy czym u nich jest ona zwykle ściśle związana z błędami popełnianymi podczas usuwania zarostu i powstającymi przy goleniu mikrourazami skóry.
Jakie czynniki sprzyjają powstawaniu zapalenia okołoustnego?
Skąd się biorą zmiany zapalne w obrębie ust i fałdów nosowo-wargowych? Przyczyny dermatozy okołoustnej nie zostały w pełni poznane, a czynników, które mogą prowadzić do jej rozwoju, jest wiele, w dodatku zdarza się, że występują jednocześnie. Jedno jest jednak pewne, dermatoza nie ma podłoża genetycznego. Najczęściej jako przyczyny wskazuje się infekcje bakteryjne i grzybicze, przewlekłą terapię miejscowymi glikokortykosteroidami, nadmierną ekspozycję na promieniowanie UV, źle dobraną pielęgnację (m.in. stosowanie silnych detergentów do mycia twarzy), a także niektóre produkty do higieny jamy ustnej (np. pasty z fluorem, płyny do płukania jamy ustnej z laurylosiarczanem sodu), niektóre składniki w kosmetykach kolorowych (np. barwniki, konserwanty, substancje zapachowe).
Rozwojowi zapalenia okołoustnego mogą sprzyjać takie czynniki jak bardzo tłusta lub wręcz przeciwnie bardzo sucha skóra, atopowe zapalenie skóry, alergie (np. alergie pokarmowe, alergia na metale ciężkie), celiakia, skłonność do występowania obrzęku naczynioruchowego, zakażenia pasożytami skórnymi (np. nużeńcem ludzkim), niedobory niektórych składników (takich jak witaminy z grupy B, witamina A oraz żelazo), zaburzenia hormonalne, stosowanie niektórych leków (np. antykoncepcji hormonalnej), terapia retinoidami, niektóre choroby, w tym ogólnoustrojowe i autoimmunologiczne, odwodnienie organizmu, przewlekły stres, urazy. U dzieci zmiany zapalne w obrębie ust i fałdów nosowo-wargowych pojawiają się najczęściej w wyniku nadmiernego ślinienia się, wkładania do ust rączek i różnych przedmiotów, atopowego zapalenia skóry oraz stosowania wziewnych glikokortykosteroidów.
Jakie są najczęstsze objawy dermatozy okołoustnej?
Objawami zapalenia okołoustnego są przede wszystkim zmiany grudkowo-rumieniowe, drobne, czerwono-brunatne krostki, zaczerwienienie skóry, bolesność, uczucie ściągnięcia skóry, uczucie pieczenia i świąd. Do tego zauważyć można nadmierne łuszczenie się naskórka, m.in. w kącikach ust, zmiany ropne i powiększenie gruczołów łojowych. Zmiany skórne pojawiają się wokół ust, w fałdach nosowo-wargowych, na brodzie i policzkach, przy czym symptomatyczne jest to, że choroba „nie atakuje” czerwieni wargowej, wolna od zmian jest również obwódka skóry granicząca z czerwienią wargową. Warto zwrócić także uwagę na to, że u kobiet objawy najczęściej nasilają się przed miesiączką.
Czasem choroba może mieć ciężki przebieg, wówczas zmiany zapalne widoczne są także na czole, powiekach i bocznej okolicy oczu. Dodatkowo w zależności od czynnika wywołującego zapalenie mogą pojawiać się nieco bardziej specyficzne objawy. Jeśli dermatoza okołoustna jest związana z niedoborem żelaza, dochodzi do pękania kącików ust, a jeśli z niedoborem witaminy A – występują krostki na policzkach i brodzie. Przy zakażeniu nużeńcem ludzkim charakterystyczny jest intensywny świąd. Ze względu na fakt, że zmiany zapalne w obrębie ust i fałdów nosowo-wargowych w przebiegu zapalenia okołoustnego mogą przypominać inne choroby skórne, zaleca się skonsultować z lekarzem w celu rozpoznania problemu. Po diagnozie można wprowadzić odpowiednie leczenie.
Jak leczyć zapalenie okołoustne?
Po ocenie wyglądu zmian skórnych oraz po szczegółowym wywiadzie dermatolog będzie mógł postawić diagnozę oraz określić przyczyny problemu. Rozpoznanie czynników wywołujących zapalenie okołoustne jest ważne, gdyż głównym filarem leczenia jest po prostu ich wyeliminowanie. W przypadku zaobserwowania sytuacji, w której zmiany pojawiają się lub nasilają po zjedzeniu jakiegoś pokarmu lub po ekspozycji na inny alergen, trzeba jak najszybciej zareagować i unikać tych alergenów. To samo tyczy się kosmetyków i leków, zwłaszcza glikokortykosteroidów.
Zapalenie okołoustne o podłożu bakteryjnym wymaga podania antybiotyku – zwykle miejscowo, choć czasem także doustnie (np. erytromycyny lub tetracykliny), a o podłożu grzybiczym – maści lub kremu przeciwgrzybiczego. Dermatoza okołoustna związana z niedoborami wymaga ich uzupełnienia, zwykle lekarze zalecają modyfikację diety oraz stosowanie preparatów z takimi składnikami jak żelazo, witaminy z grupy B – głównie biotyna (np. Biotebal) lub witamina A. Jeśli chodzi o dietę, warto też zrezygnować z jedzenia ostrych przypraw, żywności przetworzonej, fast foodów i słodyczy, należą one bowiem do czynników nasilających objawy. U dzieci, gdy zmiany powstają w wyniku nadmiernego ślinienia się, niezbędne jest dokładne osuszanie okolicy ust i dbanie o higienę skóry w tym obszarze.
Bardzo ważne jest również leczenie objawowe, często przepisywane są m.in. inhibitory kalcyneuryny, które działają przeciwzapalnie i immunomodulująco. Dodatkową pomocą w łagodzeniu uciążliwych objawów i zmniejszaniu dyskomfortu jest stosowanie odpowiedniej pielęgnacji. Wskazane jest, aby unikać w kosmetykach konserwantów, parabenów, sztucznych barwników, składników zapachowych, alkoholu, silnych detergentów, gdyż mogą one dodatkowo podrażniać skórę. Do pielęgnacji skóry rekomendowane są emolienty oraz dermokosmetyki z takimi składnikami jak alantoina i panthenol (prowitamina B5). Doskonale sprawdzają się też kosmetyki naturalne, zwłaszcza z aloesem i miodem. Leczenie zapalenia okołoustnego może być trudne i długotrwałe, można jednak całkowicie je wyleczyć. Niestety ze względu na to, że zmiany „lubią” nawracać, należy na co dzień działać profilaktycznie – unikać czynników wywołujących objawy dermatozy, dbać o higienę i regularnie kontrolować stan skóry u dermatologa.
Dermatoza okołoustna jest chorobą przewlekłą, która ma tendencję do nawracania, dlatego istotne jest, aby wdrożyć działania profilaktyczne. W szczególności trzeba dbać o prawidłową higienę i pielęgnację skóry twarzy, a także unikać wszelkiego rodzaju czynników prowadzących do rozwoju zapalenia okołoustnego i do nasilania jego objawów. Należy pamiętać, że choć dermatoza jest uciążliwym schorzeniem, nie jest wyrokiem. Dbając odpowiednio o swoją skórę, można przywrócić jej piękny wygląd i dobrą kondycję.
