Zapalenie wątroby – rodzaje, przebieg, leczenie

Wątroba to narząd, który jest mocno obciążony przez nasz styl życia i nawyki żywieniowe. Często nawet nie myślimy o tym, jakie skutki mogą mieć dla niej podejmowane na co dzień decyzje. Jedną z konsekwencji popełnianych błędów może być zapalenie wątroby. Jakie są rodzaje zapalenia wątroby, czym się objawiają i jak się je leczy?

Spis treści:

• Co to jest zapalenie wątroby?
• Jakie są rodzaje zapalenia wątroby i jaki mają przebieg?
• Jakie mogą być przyczyny zapalenia wątroby?
• W jaki sposób może objawiać się zapalenie wątroby?
• Jak diagnozować zapalenie wątroby?
• Jak przebiega leczenie zapalenia wątroby?

Co to jest zapalenie wątroby?

Wątroba to jeden z najbardziej zapracowanych narządów. Pełni ona liczne funkcje, w tym: detoksykacyjną – metabolizuje alkohol i leki, wydzielniczą – wytwarza glukozę, magazynującą – magazynuje żelazo i witaminy, ponadto filtruje krew oraz uczestniczy w przemianach węglowodanów, białek i tłuszczów. Wymienione czynności to jedynie część z szerokiego zakresu działania wątroby. W dużym stopniu to od niej zależy utrzymanie organizmu w zdrowiu!

Złe traktowanie wątroby skutkuje różnymi chorobami tego narządu, niestety ogromnym utrudnieniem w ich diagnozowaniu jest fakt, że wątroba nie boli, w dodatku wiele schorzeń początkowo przebiega bezobjawowo, a ujawniają się dopiero, gdy wątroba jest już w „strzępach”. Najczęściej organ ten cierpi z powodu zapalenia. Niezależnie od przyczyny wszystkie rodzaje zapalenia wątroby łączy to, że w jej obrębie toczy się stan zapalny, który stopniowo prowadzi do jej uszkodzenia.

Jakie są rodzaje zapalenia wątroby i jaki mają przebieg?

Ze względu na przyczyny zapalenia wątroby wyróżnia się wirusowe zapalenie wątroby, alkoholowe zapalenie wątroby, autoimmunologiczne zapalenie wątroby i niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby. Jedną z najczęściej diagnozowanych chorób jest wirusowe zapalenie wątroby (WZW), zwane potocznie żółtaczką. Za rozwój WZW odpowiadają wirusy typu – A, B, C, D, E, G. Wirusowe zapalenie wątroby może mieć charakter ostry (z czasem dochodzi do zwalczenia infekcji i do wyzdrowienia) lub przewlekły (wirus stale się namnaża, prowadząc do poważnych powikłań jak marskość wątroby lub nowotwór). Do przewlekłego zapalenia dochodzi w przypadku zakażenia wirusami B, C, D i E.

Ostre wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A) jest nazywane chorobą brudnych rąk lub żółtaczką pokarmową. Częściej chorują na nie dzieci i młodzież. Główną drogą zakażenia jest spożywanie skażonej wody i żywności. Rzadziej do zakażenia dochodzi podczas kontaktów seksualnych i przez kontakt ze skażoną krwią. Wirusowe zapalenie wątroby typu A może przebiegać bezobjawowo, w innych przypadkach objawy takie jak osłabienie, wymioty, gorączka, jadłowstręt, żółtaczka, świąd skóry i ciemna barwa moczu pojawiają się w okresie 15-49 dni po kontakcie z wirusem. Dobrą informacją jest to, że można się zaszczepić przeciwko WZW A.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) bywa nazywane żółtaczką wszczepienną. Do zakażenia dochodzi przez kontakt z krwią lub innymi wydzielinami osoby zakażonej, może mieć to miejsce np. w szpitalu, w studiu tatuażu i salonie kosmetycznym, w trakcie porodu lub podczas stosunku płciowego. Zwykle okres inkubacji wynosi 30-180 dni. Wirusowe zapalenie wątroby typu B może przebiegać bezobjawowo lub dawać niezbyt specyficzne objawy, m.in. brak apetytu, nudności, ból mięśni, zmęczenie, gorączka, zażółcenie skóry i twardówek, świąd skóry. Choroba może mieć postać ostrą lub przewlekłą. Przewlekłe WZW B w większości przypadków nie daje żadnych objawów, przez co jest bardzo groźne, nieleczone przyczynia się do marskości wątroby i rozwoju raka wątrobowokomórkowego. Warto podkreślić, że nie da się całkowicie pozbyć tego wirusa z organizmu, można jedynie ograniczyć jego namnażanie. Na rynku dostępna jest szczepionka przeciwko WZW B – jest to szczepienie obowiązkowe dla wszystkich niemowląt!

Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) to inaczej żółtaczka typu C. Wirus przenosi się przez kontakt z zakażoną krwią (głównie w szpitalu), drogą płciową i okołoporodowo. Wylęganie choroby trwa około 15-60 dni. Częściej WZW C ma charakter przewlekły, nie daje zazwyczaj żadnych objawów, utrudniając rozpoznanie. Nieleczone WZW C, tak jak i WZW B prowadzi do marskości wątroby, a także do rozwoju nowotworu tego narządu. Na wirusowe zapalenie wątroby typu C nie ma szczepionki! Wyróżnia się jeszcze wirusowe zapalenie wątroby typu D, typu E i typu G, przy czym występują one bardzo rzadko. Ponadto WZW typu D nigdy nie występuje samodzielnie, zawsze pojawia się wraz z WZW typu B.

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby to choroba przewlekła o niepoznanej w pełni etiologii. Częściej występuje u kobiet! W jej przebiegu dochodzi do tego, że układ odpornościowy atakuje komórki wątroby, co prowadzi do zmian martwiczo-zapalnych, włóknienia i marskości. Autoimmunologiczne zapalenie wątroby może przebiegać bezobjawowo lub objawiać się takimi dolegliwościami jak np. zmęczenie, żółtaczka, ból w nadbrzuszu, brak apetytu, chudnięcie. Charakterystyczne jest to, że bardzo często występuje ono wraz z innymi chorobami z autoagresji jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, Hashimoto, cukrzyca typu 1, bielactwo.

Alkoholowe zapalenie wątroby jest bezpośrednio związane z nadużywaniem alkoholu. Przewlekłe picie znacznych ilości alkoholu prowadzi do degradacji komórek wątroby, rozwoju stanu zapalnego i włóknienia. Zwykle choroba objawia się ogólnym osłabieniem, zmęczeniem, bólem w prawym nadbrzuszu, zażółceniem skóry i oczu. Jeśli spożycie alkoholu nie zostanie całkowicie ograniczone, z czasem dochodzi do alkoholowej marskości wątroby. Coraz częściej diagnozuje się też niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby. Jest to przewlekłe zapalenie wątroby przypominające przebiegiem alkoholowe zapalenie wątroby. Nie jest ono jednak związane z nadmiernym spożyciem alkoholu, a z insulinoopornością, zespołem metabolicznym, otyłością i dyslipidemią.

Jakie mogą być przyczyny zapalenia wątroby?

Jako główne przyczyny zapalenia wątroby wymienia się wirusy oraz alkohol. Ponadto choroba może być spowodowana zaburzeniami metabolizmu, reakcjami autoimmunologicznymi, chorobami genetycznymi (np. hemochromatoza, choroba Wilsona). Jeśli chodzi o wirusy, to głównie winne są pierwotne wirusy hepatotropowe, czyli wirusy zapalenia wątroby typu A, B, C, D, E, G. Rzadziej zapalenie wywołane jest przez wirusy niehepatotropowe jak adenowirusy, enterowirusy, wirus grypy, wirus świnki, wirus różyczki, wirus ospy wietrznej i półpaśca, wirus opryszczki, wirus mononukleozy, wirus żółtej gorączki, wirus odry, wirus Ebola, parwowirus B19, wirus cytomegalii. W takich przypadkach zapalenie wątroby jest tylko jedną z konsekwencji zakażenia.

W jaki sposób może objawiać się zapalenie wątroby?

Objawy zapalenia wątroby niezależnie od przyczyny mogą być podobne. Można zaobserwować m.in. złe samopoczucie, przewlekłe zmęczenie, senność, brak apetytu, chudnięcie, nudności, wymioty, objawy grypopodobne, gorączkę, bóle stawów i mięśni, ból i ucisk po prawej stronie brzucha, zażółcenie skóry, błon śluzowych i białkówki oczu, wysypkę skórną, świąd skóry i zmianę koloru moczu. W bardziej zaawansowanej fazie choroby dochodzi do powiększenia wątroby objawiającego się zwiększeniem obwodu brzucha oraz pojawienia się wybroczyn na skórze, siniaków i wodobrzusza. Objawem jest widoczny w badaniach wzrost stężenia enzymów wątrobowych. Trzeba też mieć na uwadze, że zapalenie wątroby w wielu przypadkach przebiega bezobjawowo!

Jak diagnozować zapalenie wątroby?

Najprostszym sposobem rozpoznania zapalenia wątroby są badania krwi. Zaleca się wykonywać je regularnie, gdyż zapalenie wątroby nie zawsze daje objawy, a badania są w stanie wykryć wszelkie nieprawidłowości na wczesnym etapie choroby. Diagnostyka zapalenia wątroby obejmuje głównie próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, BIL, GGTP), proteinogram, oznaczenie poziomu albuminy, obecność przeciwciał, m.in. anty-HCV, anty-HBs, ponadto w przypadku autoimmunologicznego zapalenia wątroby także oznaczenie poziomu immunoglobulin IgG i obecność przeciwciał ANA, SMA, anty-LKM1, anty-SLA. Wykonuje się również USG wątroby i biopsję wątroby.

Jak przebiega leczenie zapalenia wątroby?

Leczenie zapalenia wątroby różni się w zależności od przyczyny, natomiast w terapii każdego z nich niezwykle istotna jest lekkostrawna dieta, unikanie alkoholu i innych czynników obciążających wątrobę oraz wspieranie regeneracji komórek wątroby. W przypadku WZW A oraz ostrego zapalenia typu B i C dostępne jest tylko leczenie objawowe, głównie odpoczynek, lekkostrawna dieta (tzw. dieta wątrobowa), prawidłowe nawadnianie, ewentualnie leki przeciwświądowe. Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B i C leczy się, podając leki przeciwwirusowe, interferon alfa oraz rybawirynę.

Jeśli chodzi o alkoholowe zapalenie wątroby, to podstawą jest całkowite odstawienie alkoholu! Konieczna jest zmiana sposobu odżywiania i stylu życia, szczególną uwagę należy zwrócić na wprowadzenie do diety produktów, które sprzyjają regeneracji wątroby. Jeśli uszkodzenia nie są zaawansowane, alkoholowe zapalenie wątroby jest wyleczalne, wątroba zwykle potrzebuje kilku tygodni lub kilku miesięcy, aby się odbudować. Leczenie zapalenia wątroby o podłożu autoimmunologicznym polega na wdrożeniu leczenia immunosupresyjnego, zwykle glikokortykosteroidów. W leczeniu niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby kluczowe są działania mające na celu zmniejszenie otyłości i uregulowanie insulinooporności, czyli odpowiednia dieta i aktywność fizyczna, rzadziej leczenie farmakologiczne.

Leczenie zapalenia wątroby można wspierać ziołami. Zioła na wątrobę w postaci herbatek lub suplementów diety oferuje każda dobra apteka internetowa. Bodaj najlepszym składnikiem, jaki można przyjmować, jest sylimaryna, czyli substancja czynna pozyskiwana z nasion ostropestu plamistego. Sylimaryna działa przeciwzapalnie, odtruwająco, ochronnie i regenerująco. Ponadto polecane są wyciągi z karczocha i mniszka lekarskiego. Pomocny może być lek o działaniu żółciotwórczym i żółciopędnym Raphacholin C. Jako wsparcie dla odbudowy i regeneracji komórek wątroby warto też stosować fosfolipidy sojowe, które można znaleźć w leku Essentiale Max.

Nie ma się wpływu na zachorowanie na autoimmunologiczne zapalenie wątroby, na szczęście można wiele zrobić, aby uniknąć zapalenia wątroby o innej etiologii. Profilaktyka polega na stosowaniu zdrowej, dobrze zbilansowanej, lekkostrawnej diety i dbaniu o regularną aktywność fizyczną. Ponadto należy unikać czynników ryzyka jak nadmierne spożycie alkoholu i ryzykowne zachowania seksualne. Bardzo ważne jest również dbanie o higienę osobistą, głównie mycie rąk zawsze po wizycie w toalecie i przed jedzeniem, a także dbanie o higienę przygotowywanych posiłków, szczególnie o dokładne mycie owoców i warzyw. Korzystając z usług tatuażysty, kosmetyczki lub fryzjera, należy wybierać jedynie sprawdzone salony, które odpowiednio dbają o zachowanie czystości i sterylności przyrządów. Zalecane są również szczepienia ochronne!

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.