Zatwardzenie u dziecka - skuteczne sposoby na dziecięce zaparcia

Zwykło się uważać, że zatwardzenie u dziecka to problem występujący raczej rzadko. Nic bardziej mylnego, małe dzieci często zmagają się z zaparciami, jednak rodzice mają tendencję do bagatelizowania tych dolegliwości lub stosują niewłaściwe metody ich leczenia, co może mieć poważne konsekwencje. Jakie domowe sposoby i leki warto stosować na zatwardzenie u dzieci?

Najpopularniejsze przyczyny zatwardzenia u dzieci

Jeśli chodzi o zatwardzenie u dzieci, to zazwyczaj jest to zatwardzenie o podłożu czynnościowym (tzw. zaparcia nawykowe). Do zaburzeń pracy jelit, których skutkiem są zaparcia, najczęściej prowadzi nieprawidłowa dieta oraz niedostateczna ilość pitej wody. Innym czynnikiem wpływającym na zatwardzenie u dziecka może być stres lub infekcja. Warto też pamiętać, że okres, kiedy szczególnie trzeba zwracać uwagę na malucha pod kątem regularności oddawania stolca, jest okres nauki kontroli wypróżnień, czyli około 2.-4. roku życia, wtedy to najczęściej pojawiają się problemy.

Czym właściwie jest czynnościowe zatwardzenie u dzieci? Mechanizm tej dolegliwości polega na tym, że wskutek zaburzenia pracy jelit następuje powtarzalne powstrzymywanie wypróżniania. Próba oddania twardego, zbitego stolca jest dla dziecka bolesnym doświadczeniem, które skutkuje tym, że zaczyna ono obawiać się następnych defekacji. Strach przed dyskomfortem i bólem sprawia, że zaczyna wstrzymywać wypróżnienie, w efekcie stolec zalega w odbytnicy, w dodatku staje się coraz bardziej zbity i twardy, a tym samym coraz trudniej jest go wydalić. Z czasem zalegający stolec powoduje rozciąganie bańki odbytnicy. Ponadto przewlekłe problemy z zaparciami mogą prowadzić do zaburzeń w rozwoju psychofizycznym dziecka.

Im dłużej kręci się to błędne koło, tym trudniej jest – po pierwsze uporać się z zaparciem, a po drugie nauczyć dziecko normalnego oddawania stolca. Zatwardzenie u dzieci ma charakter złożony, co przekłada się na to, że zwykle jest to schorzenie przewlekłe z tendencją do nawracania. Dlatego też rodzice powinni zwracać dużą uwagę na zaparcia u dzieci i szukać patologicznych zachowań i objawów.

Najczęstsze objawy zatwardzenia u dzieci

Jak objawia się zatwardzenie u dziecka? Najczęściej zaobserwować można duży wysiłek podczas oddawania stolca, któremu towarzyszy ból i dyskomfort. Dziecko może odczuwać uczucie parcia na stolec i uczucie niepełnego wypróżnienia. Powodem do niepokoju powinny być także zabrudzone majtki u starszych dzieci, a w szczególności ślady krwi na stolcu. Jeśli u dziecka problemy z oddawaniem stolca są w zaawansowanym stadium, a próby wypróżniania są bardzo bolesne, można zauważyć, że jest ono drażliwe, a gdy odczuwa parcie na stolec, przybiera tzw. postawę retencyjną – wyprostowuje ciało, krzyżuje nogi i zaciska pośladki.

Lekarze przy diagnozowaniu zaparć u dzieci zwracają uwagę między innymi na takie kryteria jak: wypróżnienia rzadziej niż dwa razy w tygodniu, nasilone wstrzymywanie stolca, wydalanie twardych, zbitych stolców bądź stolców bardzo dużych objętościowo, ból podczas oddawania stolca, wyczuwalne w badaniu per rectum zalegające w odbytnicy masy kałowe, ponadto u dzieci, które samodzielnie kontrolują już oddawanie stolca – epizody brudzenia bielizny (przynajmniej raz w tygodniu), oddawanie stolców tak dużych, że zatykają muszlę klozetową. Zwykle stwierdzenie co najmniej dwóch z tych objawów – pojawiających się minimum raz w tygodniu bądź utrzymujących się przez miesiąc – jest podstawą dla lekarza, aby rozpoznać zatwardzenie u dziecka.

Jak zmiękczyć stolec u dziecka?

Co na zatwardzenie u dziecka? W pierwszej kolejności należy doprowadzić do wypróżnienia, w tym celu konieczne jest rozmiękczenie masy kałowej. Jeśli dziecko nie wypróżniało się od kilku dni, najlepszym sposobem będzie zastosowanie czopka glicerynowego. Pobudzi on perystaltykę jelit oraz zwiększy poślizg. W aptekach dostępne są także czopki „musujące”. Uwalniają one mikropęcherzyki, które powodują zmiękczenie stolca i pobudzają wypróżnienie. Pomocniczo można zastosować domowe sposoby na zaparcia u dzieci, np. ulgę przyniesie ciepły okład na okolicę brzucha. Trzeba pamiętać, że stosowanie czopków to rozwiązanie doraźne, a zatwardzenie u dziecka wymaga długotrwałego leczenia. W takim razie co na zaparcia u dziecka? Zazwyczaj lekarze zlecają doustne leki osmotycznie czynne, które można stosować przez dłuższy czas.

Najczęściej stosowane leki na zaparcia to makrogole, które poprzez zatrzymywanie wody w jelicie, zmiękczają masę kałową. Ponadto na zaparcia dla dzieci stosuje się laktulozę. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić leki przeczyszczające, a nawet wlewy doodbytnicze z roztworu soli fizjologicznej lub fosforanów, jednak nigdy nie należy ich stosować na własną rękę. Leczenie zatwardzenia u dziecka jest długotrwałe, od momentu ustąpienia wszystkich objawów, terapię podtrzymującą należy kontynuować około dwóch miesięcy (w czasie leczenia warto prowadzić dziennik wypróżnień dziecka, aby monitorować postępy i ułatwić dostosowywanie dawek).

Co zrobić, gdy dziecko ma zatwardzenie?

Doprowadzenie do wypróżnienia to zaledwie mały krok w skomplikowanym leczeniu przewlekłych zatwardzeń u dziecka. Leki na zaparcia stanowią ważny element terapii, jednak nie rozwiązują problemu z przywróceniem regularnego rytmu wypróżniania. W tym celu należy stosować się do specjalnych zaleceń dietetycznych (przede wszystkim trzeba wykluczyć z diety produkty sprzyjające zaparciom m.in. kakao, czekoladę, białe pieczywo, biały ryż, gotowaną marchew, banany oraz wprowadzić produkty bogate w błonnik), a także zapewnić dziecku odpowiednie wsparcie. Pomocny może być trening defekacji.

Jak pobudzić perystaltykę jelit u dzieci? Skuteczne domowe i farmakologiczne sposoby!

Dbanie o dobrą pracę jelit jest ważne nie tylko z punktu widzenia profilaktyki zaparć, ale i utrzymywania całego organizmu w zdrowiu i zapewnienia dziecku dobrego samopoczucia. W jaki sposób można pobudzić i utrzymać właściwą perystaltykę jelit u dziecka? Ważne jest:

• stosowanie diety bogatej w błonnik

  Błonnik to składnik, którego nie może zabraknąć w diecie każdego człowieka niezależnie od wieku, jednak to w dziecięcej diecie najczęściej występują jego niedobory. Błonnika nie ma ani w słodyczach, ani w chipsach i innych wysoko przetworzonych produktach, które tak chętnie zajadają dzieci. Znaleźć go można natomiast w świeżych warzywach i owocach, suszonych owocach (głównie śliwkach) oraz w produktach pełnoziarnistych.

• prawidłowe nawodnienie

  Oprócz diety bogatoresztkowej (bogatej w błonnik) w profilaktyce zaparć ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu (ilość płynów zależna jest m.in. od wieku i masy ciała). Woda zapewnia właściwą konsystencję stolca, dzięki czemu łatwiej i bez bólu można go wydalić. Niestety dzieci często mają problem z piciem wody, zaś kolorowe, mocno dosładzane i gazowane napoje nie nadają się do nawadniania organizmu. Dzieciom należy podawać przede wszystkim niegazowaną wodę, a w mniejszej ilości ziołowe herbatki, niesłodzone soki warzywne, kompoty (np. z suszonych śliwek). Warto u dziecka wypracować nawyk rozpoczynania dnia od wypijania na czczo szklanki przegotowanej, ciepłej wody, co skutecznie pobudzi jelita do pracy.

• podawanie odpowiednich witamin

  Wprawdzie dobrze zbilansowana dieta jest w stanie zapewnić optymalną podaż niemal wszystkich witamin, jednak niektóre dzieci mocno wybrzydzają podczas jedzenia – szczególnie tego wartościowego, które dostarcza ważnych składników odżywczych. By nie dopuścić do niedoborów, warto stosować witaminy dla dzieci. Szczególnie ważne są witaminy z grupy B, które wspomagają prawidłowy przebieg metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białek.

• spożywanie naturalnych probiotyków

  W diecie dziecka nie może zabraknąć naturalnych probiotyków. Najlepsze będą fermentowane produkty mleczne – kefir, maślanka, jogurty. Doskonałym źródłem probiotyków są także wszelkie kiszonki (np. kapusta, ogórki) oraz zakwasy (np. buraczany), jednak w przypadku dzieci nie należy przesadzać z ich ilością. Alternatywą są probiotyki z apteki, przy czym dobór odpowiedniego preparatu warto skonsultować z lekarzem lub farmaceutą.

• picie herbatek na zaparcia

  U dzieci, u których problem z zaparciami często nawraca, warto wspierać perystaltykę jelit naparami ziołowymi. Najczęściej polecane zioła na zaparcia u dzieci to rumianek, mięta, melisa, kminek, lawenda, owoce dzikiej róży.

• regularne uprawianie aktywności fizycznej

  Często zapomina się o tym, że najlepszym środkiem do pobudzania motoryki jelit jest aktywność fizyczna. Siedzący tryb życia jest wrogiem zdrowych jelit! Jeśli dziecko dostaje codziennie porcję ruchu, ma mniej problemów w toalecie. Od najmłodszych lat trzeba więc zachęcać maluchy do ćwiczeń, jazdy na rowerze, pływania lub innej aktywności.

Kiedy zgłosić się do lekarza, gdy u dziecka pojawią się zaparcia?

Po pojawieniu się objawów zaparć należy od razu działać, na początku warto przyjrzeć się diecie dziecka i wprowadzić potrzebne zmiany. Czy trzeba od razu biec do lekarza? Zatwardzenie u dziecka wymaga kompleksowego leczenia, dlatego nie powinno się zbyt długo zwlekać z wizytą u pediatry. W przypadku, gdy maluch zmaga się nie tylko z zaparciem, ale i nasilonym wzdęciem, silnym bólem brzucha, wymiotuje żółcią, jest osłabiony i gorączkuje, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza!

W większości przypadków zatwardzenie u dziecka ma podłoże czynnościowe, choć zdarza się, że jest ono związane z istniejącymi schorzeniami (m.in. z chorobą Hirschprunga, niedoczynnością tarczycy, alergiami pokarmowymi, mukowiscydozą). Niemniej jednak niezależnie od przyczyn zaparcia trzeba odpowiednio leczyć, równocześnie nie można obwiniać dziecka, np. o brudną bieliznę, należy otoczyć je opieką i zrozumieniem, a także zapewnić mu wsparcie.

Autor: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl