Zdrowe serce podstawą długiego życia - Jak o nie zadbać?

Serce to jeden z najważniejszych organów, który ma wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Im więcej mamy lat, tym bardziej jesteśmy narażenie na problemy związane z sercem i układem krążenia. Jak zadbać o ten najważniejszy organ? Jakie choroby serca nam zagrażają? Jakie sygnały powinny nas zaniepokoić i skłonić do wizyty u lekarza? 

Serce – jeden z najważniejszych organów

Nie od dziś wiadomo, że serce to jeden z najważniejszych organów w organizmie. Nie wykonuje ono skomplikowanych zadań – ma za to jedno najważniejsze jakim jest równe i miarowe bicie. To właśnie serce doprowadza tlen oraz substancje odżywcze do całego układu krążenia, a następnie do wszystkich komórek ciała. Natleniona krew trafia do tętnic, a „zużyta” przepompowywana jest do płuc. To za sprawą pracy serca – przy współpracy z organami takimi jak płuca, nerki oraz wątroba - z komórek ciała odprowadzany jest dwutlenek węgla, a także produkty metabolizmu. Serce pracuje non stop – przez całą dobę uderza ok. 100 tysięcy razy przepompowując w tym czasie blisko 4 tysiące litrów krwi. Nieco wolniej pracuje podczas snu. Rytmiczne kurczenie się i rozluźnianie serca odbywa się od 60 do 90 razy na minutę.

Sygnały jakie wysyła serce, których nie warto bagatelizować

Serce – najważniejszy organ – narażone jest na wiele różnych chorób. Niektóre z nich są konsekwencją wad wrodzonych, ale inne mogą wynikać z niewłaściwej pracy innych organów, a nawet infekcji. Warto wiedzieć, że po 65. roku życia, problemy związane z układem krążenia występują aż u co drugiej osoby. Choroby układu krążenia są najczęstszą przyczyną zgonów w obecnych czasach. Co więcej to my sami jesteśmy winowajcami, bo problemy z sercem najczęściej wynikają z niewłaściwego stylu życia. Choroby serca często rozwijają się bezobjawowo, a wykryte zbyt późno są dużym zagrożeniem dla naszego zdrowia, a nawet życia.

Niektóre symptomy, zwłaszcza jeżeli występują łącznie, mogą świadczyć o problemach z sercem. Nie warto ich bagatelizować. Do wizyty lekarskiej powinny nas skłonić objawy takie jak:

1. zmęczenie odczuwane przy codziennych, prostych czynnościach (np. krótkie wejście po schodach, podbiegnięcie kilku kroków np. do autobusu),
2. zawroty głowy,
3. duszności,
4. omdlenia,
5. obrzęki,
6. bóle odczuwane w klatce piersiowej.

Najczęściej występujące choroby serca

Zazwyczaj serce wysyła nam sygnały, że coś jest nie tak. Często jednak – w codziennym zabieganiu – bagatelizujemy je lub odwlekamy wizytę u lekarza. Niestety choroby serca i układu krążenia stanowią bardzo duże zagrożenie dla naszego zdrowia, a nawet życia. Warto znać te, które występują najczęściej.

1. Choroba niedokrwienna serca tzw. „wieńcówka”

Choroba niedokrwienna serca obejmuje wszystkie stany niedokrwienia mięśnia sercowego, niezależnie od ich patomechanizmu. Choroba wieńcowa z kolei obejmuje te stany niedokrwienia mięśnia sercowego, które są związane ze zmianami w tętnicach wieńcowych. Wyróżnia się 2 typy choroby:

Stabilne zespoły wieńcowe – jeśli nie są leczone mogą przekształcić się w ostre zespoły wieńcowe.

Ostre zespoły wieńcowe (w tym zawał mięśnia sercowego) – w 98% przypadków przyczyną tej choroby jest miażdżyca tętnic wieńcowych (zwężenie światła naczyń i upośledzenie dopływu krwi do serca). Innymi przyczynami mogą być: skurcz tętnicy wieńcowej, zator tętnicy wieńcowej, zapalenie tętnic wieńcowych oraz inne. Objawem ostrego zespołu wieńcowego jest – jak sama nazwa wskazuje - ostry, dławiący ból odczuwany w klatce piersiowej, za mostkiem, który niekiedy promieniuje do szyi, żuchwy, ramion i okolic nadbrzusza. Zazwyczaj pojawia się on w wyniku stresu, przy wysiłku, podczas jedzenia, a nawet pod wpływem zimnego powietrza. W ostrej fazie choroby ból towarzyszyć może nawet przy najmniejszym wysiłku czy podczas snu. Rozwojowi choroby niekiedy nie towarzyszą dolegliwości bólowe – taki stan nazywany jest maską dławicy piersiowej.

2. Arytmia czyli zaburzenia rytmu serca

Arytmia to zaburzenia rytmu serca czyli normalnej aktywności elektrycznej. Zazwyczaj zaburzenia rytmu serca występują równolegle z innymi chorobami układu krążenia tkj. miażdżyca czy nadciśnienie. Przyczyną powstawania arytmii mogą być zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. Najczęściej zaburzenia rytmu serca mają stopień lekki i nie muszą być poddawane leczeniu. To co powinno nas zaniepokoić to częste skurcze serca, które wywołują duszności, uczucie dławienia, bóle wieńcowe, zawroty głowy, zasłabnięcia, a niekiedy nawet utratę przytomności. Migotanie przedsionków oraz migotanie komór wymagają leczenia. W przypadku migotania komór może dojść do zatrzymania akcji serca (użycie defibrylatora w tym wypadku może uratować życie).

3. Nadciśnienie

Nadciśnienie to nieustanna praca serca na najwyższych obrotach. Każdego roku liczba zgonów na całym świecie z powodu nadciśnienia liczona jest w milionach. Często do zgonu prowadzi brak leczenia lub też nieprawidłowe leczenie. Choroba rozwija się nie dając żadnych objawów, co w konsekwencji może prowadzić do: zawału, niewydolności serca, miażdżycy, powstawania tętniaków, udaru mózgu, retinopatii, a także zaburzeń w pracy innych narządów (np. nerek).

Prawidłowy wynik ciśnienia krwi to 120/80 mm Hg. O wyniku na granicach normy świadczą wartości tkj. 130/89 mm Hg, natomiast o podwyższonym ciśnieniu mówimy wtedy, gdy wynik  wynosi 140/90 mm Hg lub więcej. Nie dotyczy to oczywiście jednorazowego wyniku, ale jeżeli się powtarza, należy skontaktować się z lekarzem.

4. Zawał serca

Zawał mięśnia sercowego to martwica powstała w części mięśnia sercowego. Najczęściej przyczyną zawału serca jest pęknięcie blaszki miażdżycowej. Skrzep, który może się oderwać, doprowadza do zatkania tętnicy, a tym samym blokuje dopływ krwi do serca i wywołuje niedotlenienie. Pierwsze zmiany martwicze pojawiają się już po kwadransie od zablokowania przepływu krwi, dlatego niezwykle ważne jest szybkie działanie. Im szybciej zostanie przywrócony przepływ krwi, tym większe są szanse na to, że zmiany będą ograniczone. Po pojawieniu się pierwszych objawów należy:

1. jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe,
2. jeżeli jest taka możliwość - podać choremu tabletkę leku z kwasem acetylosalicylowym (jeżeli jest przytomny),
3. w przypadku braku przytomności, kiedy niewyczuwalny jest oddech, należy rozpocząć masaż serca (można użyć defibrylatora). Masaż serca należy kontynuować aż do momentu przyjazdu pogotowia ratunkowego.

Objawy świadczące o zawale serca to:

1. trwający 30 min lub dłużej ból odczuwany w klatce piersiowej, który często promieniuje do szyi, żuchwy, kończyny górnej, okolicy między łopatkowej lub nadbrzusza,
2. duszności,
3. mdłości,
4. pocenie się,
5. bóle brzucha,
6. utrata przytomności.

Styl życia a zdrowe serce

Najczęstszą przyczyną chorób serca jest prowadzenie niezdrowego stylu życia. Wprowadzając zmiany w naszym codziennym funkcjonowaniu mamy dużą szansę na to, że nasze serce będzie nam „biło jak dzwon” przez długie lata.

To, co zdecydowanie nie służy naszemu sercu to:

• Nadmiar dodatkowych kilogramów

Nadwaga czy otyłość działają niekorzystnie nie tylko na serce, ale na cały nasz organizm. Są one szkodliwe dla układu krążenia, prowadzą do otłuszczenia narządów wewnętrznych, a w tym oczywiście serca. Pozbycie się nadmiarowych kilogramów – poprzez zdrową, zbilansowaną dietę – jest pierwszym krokiem do zdrowego serca.

• Używki

Papierosy i alkohol to nic dobrego, a mają negatywny wpływ na nasze serce. Warto zrezygnować z takich używek, a przynajmniej na początek ograniczyć ich ilość.

• Cholesterol

Zbyt wysokie stężenie tzw. „złego” cholesterolu LDL i zbyt niskie stężenie „dobrego” cholesterolu HDL mogą doprowadzić do rozwoju miażdżycy. Nieprawidłowe wartości cholesterolu są wynikiem nieodpowiedniej diety: spożywania dużej ilości żywności przetworzonej, produktów typu fast food, słodyczy, soli. Warto ograniczyć spożywanie tłuszczów nienasyconych zwierzęcego pochodzenia tkj. tłuste wędliny, boczek, smalec, żółty ser. Zmiana diety na lżejszą, śródziemnomorską z pewnością się opłaci.

• Stres

Niestety stres to cichy zabójca. W sytuacjach stresujących wydziela się adrenalina, która powoduje szybsze bicie serca, wzrost ciśnienia oraz zwiększone zużycie tlenu. Niekiedy na odczuwanie stresu nie mamy bezpośredniego wpływu, ale warto nauczyć się jak sobie z tym radzić: zadbać o codzienny odpoczynek i relaks.

• Brak aktywności fizycznej

Ryzyko rozwoju choroby wieńcowej jest niższe o ok. 20-30% u osób aktywnych fizycznie, nie trzeba więc przekonywać, że regularna dawka ruchu jest zbawienna dla naszego organizmu. Najlepiej jest aktywność fizyczną uprawiać 3-4 razy w ciągu tygodnia. Osoby zmagające się z wysokim ciśnieniem powinny być ostrożne i odpowiednio dobierać rodzaj ruchu (bieganie oraz treningi siłowe nie są wskazane).

Rola diagnostyki i profilaktyki

Nawet jeżeli nie masz objawów, które mogą świadczyć o rozwijaniu się chorób serca i układu krążenia, to nie zwlekaj ze zmianą złych nawyków. Pamiętaj, że gdy pojawiają się pierwsze objawy często jest już za późno. Jeżeli doświadczasz już niepokojących objawów koniecznie skorzystaj z dostępnej diagnostyki:

1. badanie krwi tkj. określenie poziomu cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL i HDL, określenie poziomu triglicerydów, stężenie glukozy, potasu, kinazy kreatynowej, a także enzymów ALAT i ASPAT, stężenie we krwi markerów sercowych,
2. elektrokardiografia (EKG) – nieinwazyjne i bezbolesne badanie, które pozwala na ocenę pracy serca i wykrycie ew. zaburzeń,
3. badanie radiologiczne klatki piersiowej (RTG),
4. echokardiografia – badanie z użyciem USG oraz specjalnej sony, które pozwala na ocenę budowy serca,
5. badanie dopplerowskie – pozwala na ocenę przepływu krwi przez naczynia wieńcowe,
6. badanie holterem EKG,
7. badanie event holterem (holter zdarzeniowy),
8. badanie holterem ciśnieniowym (holter RR).

Badanie Holter EKG i Holter ciśnieniowy możesz wykonać bez skierowania, bezpiecznie, bez wychodzenia z domu 

Niezwykle pomocne w diagnostyce chorób serca i układu krążenia jest badanie Holter EKG oraz Holter ciśnieniowy. Oba te badania można wykonać za pośrednictwem Centrum Telekardiologicznego HolterHelp - bez wychodzenia z domu. Wystarczy zamówić usługę telefonicznie 792 999 919 lub bezpośrednio na stronie holterhelp.pl. Podczas składania zamówienia należy podać dane tkj.:

1. wariant badania,
2. dane pacjenta,
3. adres dostawy (na terenie polski),
4. dogodny termin badania.

Kurier – w wybranym przez Ciebie terminie badania – dostarczy urządzenie pod wskazany adres np. do domu lub Twojej pracy. Po otrzymaniu przesyłki należy skontaktować się z Centrum Telekardiologicznym w celu rozpoczęcia badania. Konsultant Centrum krok po kroku wytłumaczy Ci jak poprawnie podłączyć Holtera oraz pomoże uruchomić badanie. Holter będzie rejestrował pracę Twojego serca przez całą dobę – zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Po określonym czasie (w zależności od długości trwania badania) urządzenie automatycznie się wyłączy. Będziesz musiał tylko odłączyć kabelki od ciała i schować urządzenie do walizeczki, w której je otrzymałeś i przesyłkę przekazać kurierowi, który przyjedzie po jego odbiór. Jeżeli nie chcesz oczekiwać na przyjazd kuriera, aparat możesz zwrócić pozostawiając go w dowolnym sklepie Żabka, punkcie DHL lub paczkomacie InPost – dostępnych na terenie Polski. Wynik badania – to szczegółowy raport zawierający wykresy EKG oraz opis kardiologa – otrzymasz drogą mailową lub pocztą tradycyjną (w zależności od wyboru). W razie potrzeby możesz również skorzystać z e-porady kardiologa, który opisywał Twoje badanie.

Dostępne urządzenia i usługi w Centrum Telekardiologicznym HolterHELP:

1. Holter EKG – nowoczesny, cyfrowy rejestrator EKG, który pracuje w trybie 3 kanałowym. Rejestruje badania w trybie ciągłym. Jest malutki, lekki i zasilany 1 baterią AAA. Dostępne warianty badań to: 24h, 48h, 72h, 7 dni.
2. Event Holter – wysokiej klasy mobilne urządzenie przeznaczone do rejestracji i transmisji bezprzewodowej zapisu EKG. Zapis EKG uruchamiany jest po naciśnięciu jednego przycisku przez pacjenta. Urządzenie jest wyposażone w modem GSM i kartę SIM dzięki czemu zapis EKG automatycznie wysyłany jest do Centrum Telekardiologicznego. Pacjent prowadzi badanie w domu, a kardiolog może zdalnie dokonać oceny badania. Urządzenie jest niewielkie, waży 100 g i zasilane przez wbudowany akumulator. Dostępne warianty badań to: 5 dni, 10 dni, 15 dni, 20 dni, 25 dni, 30 dni.
3. Holter ciśnieniowy (RR) – prosty w użyciu monitor ciśnienia krwi, który umożliwia m.in. analizę zmienności ciśnienia. Urządzenie jest małe oraz bardzo ciche. Zastosowany mankiet jest jednorazowego użytku, co pozwala na zachowanie higieny badania na wysokim poziomie.
4. Dyżurni Konsultanci z Centrum Telekardiologicznego HolterHELP prowadzą monitoring techniczny badania, śledzą na bieżąco wszystkie badania i kontaktują się z pacjentami w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości np. odklejenia się elektrody czy wyczerpania baterii. Pacjent otrzymuje profesjonalną usługę i zyskuje pewność prawidłowego zapisu danych, co przekłada się na możliwość postawienia właściwej diagnozy przez lekarza.

 Z mojego wieloletniego doświadczenia w pracy na oddziale kardiologicznym szpitala specjalistycznego w Gdańsku wynika, że fakt odczuwania przez pacjenta nieprawidłowego bicia serca np. nierytmicznej lub przyspieszonej czynności serca nie zawsze stanowi wskazanie do leczenia. Jednak każdy pacjent z tego rodzaju dolegliwościami powinien być poddany badaniom.

Lek. med. Rafał Olszewski specjalista kardiolog

Członek Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Sekcja Rytmu Serca