Żeń-szeń – na co pomaga? Właściwości i prawidłowa suplementacja
14.02.2025Jednym z najbardziej znanych adaptogenów jest żeń-szeń. O jego unikalnych właściwościach świadczy fakt, że jest on często określany jako wszechlek. Co takiego mogą zdziałać preparaty z żeń-szeniem? Kiedy polecane jest stosowanie żeń-szenia? Czy jest to składnik bezpieczny dla wszystkich?
Spis treści:
- Czym jest żeń-szeń?
- Właściwości lecznicze żeń-szenia
- Wskazania do stosowania
- Dawkowanie i suplementacja
- Przeciwwskazania i skutki uboczne
Czym jest żeń-szeń?
Co to żeń-szeń? Żeń-szeń (Panax ginseng) to gatunek byliny z rodziny araliowatych, naturalnie występujący w Azji, głównie w Chinach. Jest to roślina adaptogenna będąca źródłem wielu substancji czynnych, z których najbardziej unikalną są ginsenozydy. Ma ona bardzo szeroki zakres stosowania. Na co pomaga żeń-szeń? Jest on polecany zarówno jako wsparcie w leczeniu licznych schorzeń i dolegliwości, a także profilaktycznie w celu wzmocnienia organizmu. Jak wygląda żeń-szeń? Nie tylko wnętrze korzenia żeń-szenia jest unikatowe, również jego wygląd jest wyjątkowy. Uważa się, że korzeń żeń-szenia przypomina bowiem ludzką sylwetkę.
Rodzaje żeń-szenia
Są różne rodzaje żeń-szenia. Jednym z najpowszechniej wykorzystywanych jest żeń-szeń chiński, zwany też żeń-szeniem właściwym, czyli bohater tego artykułu. To właśnie on jest określany jako wszechlek. Oprócz niego wyróżnia się także czerwony żeń-szeń koreański (Korean Panax ginseng). Pod względem właściwości przypomina żeń-szeń właściwy. Dobrze działa na odporność, a także pomaga zmniejszać poziom stresu. Podobne właściwości ma też żeń-szeń amerykański, zwany pięciolistnym (Panax quinquefolius).
Wskazać można jeszcze dwa rodzaje żeń-szenia, które są adaptogenami i nazywane są żeń-szeniem, choć tak naprawdę nie zaliczają się do rodziny Panax. Pierwszym z nich jest eleuterokok kolczasty (Eleutherococcus senticosus), czyli żeń-szeń syberyjski. W odróżnieniu od żeń-szenia właściwego zamiast ginsenozydów zawiera eleuterozydy. Działają one pobudzająco na układ nerwowy i pomagają poprawiać wydolność psychofizyczną. Drugim jest ashwagandha (Withania somnifera), czyli żeń-szeń indyjski. Substancją czynną ashwagandhy są witanolidy, które nie dość, że obniżają poziom stresu, to także podnoszą siły witalne.
Historia stosowania
Europa stosunkowo krótko zachwyca się żeń-szeniem, raptem kilkaset lat, w Azji jest on znany i na różne sposoby wykorzystywany od ponad 4 tysięcy lat! Warto wiedzieć, że w starożytnych Chinach traktowano korzeń żeń-szeń jako roślinę, która była zarezerwowana wyłącznie dla najbogatszych, najbardziej prominentnych obywateli, w końcu wierzono, że zapewnia ona nie tylko zdrowie, ale i długowieczność. Gdy dotarła po raz pierwszy do Europy na dwór króla Ludwika XIV, święciła triumfy jako afrodyzjak. Dopiero z czasem zaczęto doceniać także inne właściwości żeń-szenia.
Składniki aktywne
Za działanie żeń-szenia odpowiadają jego liczne substancje czynne – jest ich ponad 200! W tej szerokiej grupie na szczególne wyróżnienie zasługują ginsenozydy, czyli składniki zaliczane do saponin triterpenowych. To one m.in. wspierają dostarczanie tlenu do tkanek, działają przeciwzakrzepowo, zwiększają poziom energii, poprawiają funkcje układu immunologicznego, działają tonizująco i psychostymulująco.
Ponadto żeń-szeń jest również źródłem takich składników jak fitosterole, flawonoidy, olejki eteryczne, kwasy organiczne i ich estry (np. kwas cytrynowy, izocytrynowy, fumarowy, linolowy, winowy, bursztynowy), alkaloidy, mikroelementy, polisacharydy oraz witaminy, m.in. witamina A i C oraz witaminy z grupy B.
Właściwości lecznicze żeń-szenia
Na co działa żeń-szeń? Wszechlek wykazuje ogromny zakres prozdrowotnych i leczniczych właściwości. Korzeń żeń-szenia wpływa na zwiększenie energii i poprawę samopoczucia, co jest szczególnie odczuwalne w sytuacjach nasilonego wysiłku umysłowego i fizycznego. Często stosuje się też żeń-szeń na serce. Wspiera on pracę mięśnia sercowego, działa przeciwzakrzepowo, poprawia krążenie i chroni przed niedotlenieniem, pomaga regulować stężenie cukru i cholesterolu we krwi. A czy żeń-szeń podnosi ciśnienie? Tak, wpływa on również na podniesienie ciśnienia krwi!
Dodatkowo jest on korzystny dla układu pokarmowego – działa odtruwająco i regenerująco na wątrobę, działa przeciwwrzodowo, jak również poprawia wchłanianie w jelitach. Pomaga zmniejszać uszkodzenia mięśni i redukuje stany zapalne związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym. Jest także składnikiem, który mogą przyjmować kobiety w okresie klimakterium, żeń-szeń łagodzi objawy menopauzy, poprawia samopoczucie i zwiększa libido.
Warto też wspomnieć o kwestii – korzeń żeń-szenia a potencja. Składnik ten przyczynia się do zwiększenia uwalniania tlenku azotu, wspiera to rozkurcz naczyń krwionośnych, co przekłada się u mężczyzn na uzyskanie i utrzymanie erekcji. Żeń-szeń jest uważany za naturalny, a także bardzo skuteczny afrodyzjak, dlatego też zawierają go popularne tabletki na płodność dla mężczyzn.
Wpływ na układ odpornościowy
Żeń-szeń to roślina polecana dla osób, które chcą wzmocnić swoją odporność. Wspiera on prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego i obniża produkcję cytokin prozapalnych. Dodatkowo ginsenozydy poprawiają zdolności regeneracyjne organizmu, co jest szczególnie potrzebne po przebytych chorobach.
Działanie na układ nerwowy
Jakie właściwości ma żeń-szeń? Jedną z jego najbardziej istotnych właściwości jest wzmacnianie układu nerwowego oraz działanie neuroprotekcyjne. Dodatkowo przyczynia się on do zmniejszenia uczucia znużenia i zmęczenia, jednocześnie pozytywnie oddziałuje na samopoczucie.
Właściwości adaptogenne
Żeń-szeń jest adaptogenem, oznacza to, że pomaga zwalczać stres i jednocześnie zwiększa odporność i wytrzymałość organizmu na stres fizyczny, biologiczny i chemiczny. Jego właściwości adaptogenne wpływają także na ogólną poprawę fizycznej i psychicznej kondycji organizmu. Zapewnia to witalność i lepszą efektywność pracy.
Wskazania do stosowania
Zanim przejdziemy do tematu, na co żeń-szeń, należy wspomnieć o tym, że ten wszechstronny składnik może być stosowany nie tylko doustnie. Doskonale sprawdza się również w pielęgnacji skóry. Kosmetyki z żeń-szeniem poprzez poprawę dotleniania i odżywienia skóry sprawiają, że staje się ona jędrniejsza. Dodatkowo dzięki wysokiej zawartości antyoksydantów neutralizują wolne rodniki, opóźniając proces starzenia. W jakich jeszcze sytuacjach właściwości żeń-szenia mogą być pomocne?
Zmęczenie i stres
W okresach nadmiernego zmęczenia i nasilonego stresu żeń-szeń może przynieść bardzo dobre efekty, zwiększa witalność i poprawia poziom energii. Jest on także pomocny w przypadku osób odczuwających objawy depresyjne oraz pogorszenie nastroju, wykazuje bowiem działanie przeciwdepresyjne i poprawiające samopoczucie.
Problemy z koncentracją
Żeń-szeń na koncentrację warto przyjmować, gdy czujemy osłabienie funkcji poznawczych, a musimy pracować na pełnych obrotach. Suplementy diety na pamięć i koncentrację zaleca się stosować w okresach wzmożonego wysiłku umysłowego.
Osłabiona odporność
Jednym z najczęstszych wskazań do stosowania preparatów z żeń-szeniem jest osłabiona odporność. Wiele czynników może negatywnie wpływać na układ immunologiczny, jednym z nich jest stres. Z tego też powodu żeń-szeń na odporność daje widoczne rezultaty. Wzmocniony dzięki niemu organizm łatwiej poradzi sobie z chorobotwórczymi drobnoustrojami.
Potencja i libido
Jako naturalny afrodyzjak żeń-szeń poprawia potencję i sprawność seksualną, jest on więc wskazany dla mężczyzn zmagających się z zaburzeniami erekcji oraz osłabieniem libido. Warto zaznaczyć, że ginsenozydy wpływają również na zwiększenie poziomu testosteronu, a także ilości i ruchliwości plemników.
Dawkowanie i suplementacja
Jak brać żeń-szeń? W aptekach można kupić różne preparaty z żeń-szeniem – zarówno tabletki na płodność dla mężczyzn, jak i suplementy diety na pamięć oraz koncentrację. Niezależnie od celu suplementacji należy przestrzegać zaleceń producenta, a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości zaleca się skonsultować z lekarzem lub farmaceutą.
Jak przyjmować żeń-szeń?
Zazwyczaj preparaty z żeń-szeniem mają postać tabletek lub kapsułek, np. SFD Żeń-Szeń Guarana lub Olimp Gold Żeń-Szeń complex. Dostępne są również zioła sypkie przeznaczone do zaparzania. Formę preparatu należy dostosować do własnych potrzeb, choć zdaniem ekspertów zdecydowanie lepszym wyborem niż herbatka z żeń-szeniem są standaryzowane ekstrakty! Bez względu jednak na to, w jakiej postaci żeń-szeń jest przyjmowany, należy pamiętać o tym, że z uwagi na pobudzające działanie powinno się go stosować rano, a nie wieczorem.
Zalecane dawki
Każdorazowo należy stosować się do zaleceń producenta wybranego preparatu. Wysokość dawki zależy od tego, jaką postać produktu będziemy stosować. Jeśli mamy zioła w tabletkach, to zwykle zalecana dzienna dawka żeń-szenia wynosi 200-600mg ekstraktu standaryzowanego na zawartość ginsenozydów (rekomendowana zawartość ginsenozydów to 1,5-7%). U osób preferujących żeń-szeń do picia dzienna dawka nie powinna przekraczać 0,5-2g suchego, rozdrobnionego korzenia.
Czas stosowania
Suplementy diety z żeń-szeniem nie mogą być stosowane przewlekle. Zazwyczaj zaleca się stosować preparaty w sposób ciągły maksymalnie przez 3 miesiące, po tym czasie należy zrobić obowiązkową 4-tygodniową przerwę, dopiero wtedy można ponowić kurację. Po jakim czasie działa żeń-szeń? Jak w przypadku większości wzmacniających preparatów roślinnych także w przypadku żeń-szenia nie można liczyć na natychmiastowe efekty. Zwykle pierwsze z nich można zaobserwować po około 2-3 tygodniach suplementacji.
Przeciwwskazania i skutki uboczne
Mimo że żeń-szeń uchodzi za „lek na wszystko”, nie jest on z pewnością lekiem dla wszystkich! Unikać powinny go nie tylko osoby z nadwrażliwością na korzeń żeń-szenia lub na inne składniki zawarte w danym preparacie, ale również kobiety w ciąży, matki karmiące piersią oraz osoby z niektórymi chorobami przewlekłymi i przyjmujące niektóre leki.
Kto nie powinien stosować?
Dlaczego ciężarne i kobiety karmiące piersią nie mogą przyjmować żeń-szenia? Okazuje się, że może on mieć negatywny wpływ na płód! Może doprowadzić do rozwoju wad wrodzonych lub przyczynić się do poronienia lub przedwczesnego porodu. Ponadto korzeń żeń-szenia nie jest wskazany m.in. dla osób zmagających się zaburzeniami krzepnięcia, z problemami ze snem lub astmą.
Bardzo istotna jest też kwestia – żeń-szeń a nadciśnienie. Osoby zmagające się z tym schorzeniem nie powinny stosować żeń-szenia, gdyż może on doprowadzić do niebezpiecznego wzrostu ciśnienia! Ostrożność należy również zachować u osób z zaburzeniami autoimmunologicznymi. Bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem stosowanie żeń-szenia u dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia jest przeciwwskazane.
Możliwe działania niepożądane
Uważa się, że suplementy diety z żeń-szeniem są bezpieczne, jednak nie można wykluczyć, że nie pojawią się jakieś działania niepożądane. Może do tego dojść np. w przypadku przyjmowania wysokich dawek produktów z żeń-szeniem lub długotrwałej suplementacji. Skutkiem ubocznym mogą być dolegliwości ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunka) i układu nerwowego (nadmierne pobudzenie).
Ponadto może dojść do zwiększenia ciśnienia, trudności ze snem, bólów głowy i wzrostu stężenia hormonu stresu. Trzeba podkreślić też, że nie można przyjmować żeń-szenia przed zabiegami chirurgicznymi, a to dlatego, że może doprowadzić do krwawienia.
Interakcje z lekami
Stosowanie żeń-szenia ograniczają przyjmowane leki. Składnik ten może wchodzić w interakcje m.in. z kofeiną, lekami przeciwzakrzepowymi, inhibitorami monoaminooksydazy, lekami przeciwdepresyjnymi, lekami antypsychotycznymi, lekami przeciwlękowymi i innymi lekami wpływającymi na ośrodkowy układ nerwowy, lekami obniżającymi ciśnienie, lekami hormonalnymi (w tym doustnymi lekami antykoncepcyjnymi), a także lekami immunostymulującymi i immunosupresyjnymi.
Należy pamiętać, że żeń-szeń działa synergistycznie z insuliną i doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi, co przy jednoczesnym stosowaniu może nadmiernie obniżać poziom cukru we krwi. Interakcji może być wiele, dlatego osoby przyjmujące leki powinny się skonsultować z lekarzem przed zastosowaniem żeń-szenia.
Na co żeń-szeń? No cóż, prawie na wszystko. Brzmi to może trochę na wyrost, ale największą zaletą żeń-szenia jest to, że działa on wzmacniająco na cały organizm, pobudza układ nerwowy i wspomaga odporność, a takie działanie przekłada się na poprawę ogólnej kondycji umysłowej i fizycznej. Należy jednak pamiętać, że choć prozdrowotne i lecznicze właściwości żeń-szenia są ogromne, nie jest to składnik dla każdego!
